Evangelisch (23)

In een aantal artikelen maken we kennis met de evangelische beweging. In het vorige artikel stonden we inhoudelijk stil bij met name de Opwekkingsliederen. Nog één keer staan we stil bij de liedcultuur in de evangelische beweging. We richten ons nu op de zogeheten aanbiddingsmuziek (praise) en meer in het algemeen op gospelmuziek.

We hebben gezien dat de Opwekkingsliederen ontstonden vanuit een behoefte om door middel van liederen en muziek God te aanbidden. Deze behoefte was er niet alleen in Nederland. In het buitenland, met name in de Verenigde Staten, bestond dit soort muziek al langer. Meestal krijgt het de naam 'worship' (God aanbidden) en 'praise' (God prijzen).

Sinds enkele tientallen jaren heeft deze muzieksoort enorm om zich heen gegrepen. Worship, aanbidding is een sleutelwoord geworden binnen de evangelische liedcultuur. In een artikel hierover was de volgende zin te lezen: Er is een complete 'aanbiddingscultuur' ontstaan. Zo zijn er aanbiddingsdiensten, aanbiddingsleiders en aanbiddingsscholen. Eva, de vrouwenbeweging van de EO, heeft inmiddels een eigen vrouwenaanbidding ("Women worship") opgezet. "Zet 1000 vrouwen bij elkaar om God te aanbidden, dan wordt het een hemels engelenkoor", aldus EO-worshipleidster Jeannette van der Sluis-Coppoolse. "Het is enorm wat God doet als vrouwen aanbidden. Bovennatuurlijk!" Overal in het land worden ook praiseavonden belegd. De Evangelische Omroep beschikte twdntig jaar lang over de Ronduit Praiseband. Tal van evangelische kerken, maar ook verenigingen in reformatorische kerken zijn aan de slag gegaan met 'worship' en 'praise'. En dat alles met een beroep op de Bijbel.

Grootheid

Dat Gods Naam geprezen en aangebeden moet worden, is bijbels. In vele psalmen wordt Gods grootheid bezongen. In andere psalmen wordt Hij aangebeden als de Schepper en Onderhouder van alle dingen. De dichter van Psalm 34 roept op: "Maakt den Heere met mij groot", terwijl in Psalm 69:31 Gods Naam met dankzegging wordt grootgemaakt. Het aanbidden van God heeft ook een plaats in ons psalmboek gekregen. "Komt, laat ons aanbidden", zo lezen we in Psalm 95:6. "Aanbidt den Heere", zo luidt de oproep in zowel Psalm 29 als 96.

Toch voldoen de bijbelse psalmen voor velen niet aan hun behoefte God te aanbidden. Waarom niet? Volgens de Middelburgse internetpublicist A. R Geelhoed is het bijbelse begrip aanbidding iets anders dan wat de evangelische beweging ermee bedoelt. In de Bijbel betekent aanbidding het erkennen van God. Een vrucht daarvan is gehoorzaamheid aan God, in onderworpenheid aan Zijn Woord.

Vanuit de pinksterbeweging lijkt aanbidding veel meer gericht te zijn op het ervaren van God. Door het zingen van aanbiddingsliederen, met een uitgekiende muziekkeuze, worden mensen in een soort vervoering gebracht. Ze laten zich meenemen op de muziek, met de bedoeling zo Gods liefde door zich te voelen stromen. Vaak zie je dat al aan de lichaamshouding als een aanbiddingslied wordt gezongen. De ogen gaan dicht, het gezicht een beetje omhoog, het gelaat straalt, de handen worden opgestoken of opgehouden.

Aanbidding, aldus Geelhoed, gaat op deze manier op in emotie. "Deze houding past uitstekend bij de mystieke wijze van aanbidding, maar niet bij de bijbelse betekenis ervan."

Als een arend

Dat de evangelische 'worship' sterk leunt op het gevoel, blijkt uit de Opwekkingsliederen. Een heel populair Opwekkingslied luidt: "Heer, ik kom tot U, Neem mijn hart, verander mij.

Als ik u ontmoet, vind ik rust bij U...". Het refrein luidt: "Houd mij vast, laat Uw liefde stromen. Houd mij vast, heel dicht bij Uw hart. Ik voel Uw kracht en stijg op als een arend. Dan zweef ik op de wind, gedragen door Uw Geest en de kracht van Uw liefde."

Bij dit lied hoort een emotionele melodie die zachtjes wordt gespeeld. Woorden als 'houd', 'stromen' en 'arend' worden spelend gezongen, waardoor er een rustgevend gevoel wordt opgewekt.

Al deze gevoelens opgeteld heet: het ervaren van Gods liefde. Bij het lied staat de tekstverwijzing naar Kolossenzen 3:10: "En aangedaan hebt de nieuwe mens die vernieuwd wordt tot kennis, naar het evenbeeld Desgenen Die hem geschapen heeft." Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat niet begrijp. Het bewuste opwekkingslied past ondertussen heel goed bij de ervaringscultuur waarin we leven. Het gaat in het lied niet om zonde en genade, schuld en verzoening, Adam en Christus, maar om rust, liefde en kracht. Over trots en tv^rijfel wordt ook gezongen, dat is waar. Maar binnen het kader van het lied én binnen het geheel van de Opwekkingsbundel blijkt niet dat hiermee onze gevallen staat voor God wordt beleden. Maar zonder de beleving van zonde en genade blijven de mooiste woorden in algemeenheden steken. Ze geven mensen misschien een gelukkig gevoel, maar ten diepste laat het leeg van wat nodig is op reis naar de eeuwigheid.

Ook de liederen waarin Gods Naam geprezen wordt, doen een sterk beroep op het gevoel van de zanger. Een van de bekendste is het lied: "Heer' ik prijs Uw grote Naam. Heel mijn hart wil ik u geven, want U bent de weg gegaan, die mij redding gaf ten leven. U daalde neer van Uw troon, om mens te zijn, van de stal naar het kruis, droeg U mijn pijn...". Ook in dit lied gaat het niet over schuld en verzoening, maar over de pijn die mensen voelen. Pijn kun je zo breed mogelijk invullen. Het past allemaal bij zo'n lied. Zo zingend krijg je een gevoel van begrip, liefde en steun.

Muziekkeuze

De inhoud van de liederen en de muziekkeuze worden in de evangelische worshipcultuur heel nauwkeurig op elkaar afgestemd. Dat geldt in het algemeen voor alle muziek uit evangelische hoek. Muziek krijgt er sowieso veel ruimte. Tijdens de EO-Jongerendag bijvoorbeeld krijgen de verschillende bands meer tijd om hun concert te geven dan de sprekers voor hun toespraken. Waarom? Muziek is eenvoudig bijna niet meer weg te denken uit het leven van de moderne mens.

Evangelische organisaties proberen over het algemeen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij wat er leeft in deze tijd. Het is beslist niet zo dat er zomaar een muziekje wordt bedacht bij een lied. Er wordt juist bijzonder veel energie gestoken in het componeren van aansprekende muziek. Gaat het de jongeren wel om de tekst van de liederen of om de muziek en de sfeer die het oproept? Evangelische muziekmakers weten allemaal het antwoord: Het draait voornamelijk om de muziek.

Welke muziek is voor jongeren aansprekend? Evangelische organisaties weten heel goed welke muziek christelijke jongeren beluisteren. Helaas wijkt dat weinig af van wat onchristelijke jongeren graag horen. Alle vormen van popmuziek zijn zeer populair, ook onder de reformatorische jeugd. Al deze muzieksoorten zijn inmiddels door evangelische bands overgenomen om de boodschap ten gehore te brengen.

We komen hiermee op het heel brede terrein van de gospelmuziek. We gaan daar niet diep op in, in andere media is er uitvoerig over geschreven.

Puur werelds

Wie zich wat meer verdiept in gospelmuziek komt maar tot één conclusie: de meeste gospelmuziek is in feite popmuziek met teksten die een christelijk karakter hebben. De voorbeelden om deze conclusie te illustreren zijn talrijk. We nemen slechts enkele zinsneden over hoe gospelbands zichzelf presenteren. We denken aan de groep die zichzelf een "powerpop-punk-rockband" noemt. Of aan een "powerhouse pop/rock trio" die zelfs in kerkdiensten speelt. Een andere groep kwam naar Nederland om een "vette rockshow" te geven. De Engelse worshipleider Chris Tomlin maakt "poppy praise" en probeert zo het gat te dichten tussen kerkmuziek en populaire muziek.

Toen zangeres Nicole C. Muilen tijdens een EO-Jongerendag optrad, presenteerde de omroep haar op een veelzeggende manier: "Ze levert een behoorlijk onweerstaanbaar potje popmuziek af." De jonge Amerikaanse zangeres Stacie Orrico deed in 2001 de harten van de duizenden bezoekers van de EO-Jongerendag sneller kloppen. Met haar muziek sluit ze "perfect" aan bij de huidige trends in de popmuziek, prees de EO haar.

De zeer populaire Amerikaanse gospelartiest Michael W. Smith gaf in een interview met het RD toe dat het verschil tussen gospelmuziek en popmuziek erg klein is. En ondertussen luistert een derde van de refojeugd naar gospelmuziek, zo bleek uit een onderzoek van het RD. Veel gospelzangers vinden het een prestatie als hun opnames worden uitgegeven door een seculiere platenmaatschappij. Als een nummer doordringt tot de bestverkochte in het land (de zogenaamde hitlijsten) zijn ze de koning te rijk. Steevast staat zoiets bij de presentatie van de band vermeld. Om dat te bereiken laten gospelzangers zich vaak adviseren door populaire wereldse muzikanten. Zij weten immers wat het publiek wil.

Spring

Tijdens de EO-Jongerendag in 2001 trad ook de vierkoppige jongensband True Vibe op. Voor zijn eerste cd werkte de groep samen met "grote namen uit de popmuziek." Ondanks -of dankzij? - deze vriendschap met de wereld, zongen ze: "God is aan je zijde, als je je down voelt, geniet van je leven. Kun je de vreugde voelen? Doet het je niet springen? Spring, spring, spring, spring, spring, spring!"

Tijdens een andere EO-Jongerendag trad de Engelse groep The World Wide Message Tribe op. "Het volk van God gaat lawaai maken", zo leidden ze hun oorverdovende concert in. Is het te scherp als we dit alles Godonterend noemen? Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat Gods heilig Woord en puur wereldse muzieksoorten voor het gevoel van veel gospelartiesten én hun hoorders zo naadloos op elkaar aansluiten. Aan de ene kant gaan tienduizenden jongeren in discotheken totaal uit hun dak door opzwepende dance-muziek. En dan geeft Tony Foxx - zijn werkelijke naam is Anthonie Vos - een interview met de EO ter gelegenheid van zijn eerste dance-cd die hij op de markt heeft gebracht. Uit het interview blijkt dat Tony hulpkoster en hulporganist is in de Nederlands Gereformeerde Kerk waar hij belijdenis deed. Volgens hem is het gebed een "dagelijks gebeuren. Ik ervaar het als een open telefoonlijn." En: "Jezus is Degene Die mij aanstuurt in mijn leven." Maar dit gaat samen met zijn liefde voor dance-muziek.

Het lijkt wel of de woorden die de Heilige Geest Jakobus liet optekenen achterhaald zijn in de wereld van de gospelmuziek. En toch blijven die woorden staan en zullen ze nooit veranderen: "Zo vne dan een vriend der wereld wil zijn, die wordt een vijand Gods gesteld" (Jak 4:4b). En ook de waarschuwing van Judas zal nooit uit de Bijbel gehaald kunnen worden: "En haat ook de rok die van het vlees bevlekt is" {Jud: 23).

Vorm

Vaak wordt het argument genoemd dat gospelartiesten weliswaar wereldse vormen gebruiken, maar die christelijk invullen. Op die manier bereiken ze een groot publiek met een christelijke boodschap. Het psalmgezang zal een wereldse jongere niet aanspreken, gospelteksten op herkenbare muziek wel.

We willen enkele kanttekeningen zetten bij deze gedachtegang. Is er een bijbelse grond om wereldse vormen over te nemen? Heeft de Heere aan Israël ooit de raad gegeven om de afgodentempels in Kanaan om te bouwen tot een huis Gods? Noemde de Heere het dansen en springen van de afgodendienaars een vorm die je kunt overnemen en christelijk kunt invullen?

Niet alleen de inhoud, maar ook de vormen die we in de Bijbel aantreffen, staan haaks op wat de wereld gewend is. Wij liggen, met de wereld, in het boze. Ons hart trekt veel meer naar een wereldse boodschap dan naar de boodschap van Gods Woord. En ons zondige vlees trekt veel meer naar een wereldse vorm, dan naar de eenvoud van Gods Woord. Daarom is het zo verkeerd om wereldse vormen over te nemen. Ze spelen in op onze zon­ dige verlangens. Kerkelijke jongeren zullen daardoor gewend raken aan wereldse vormen. En worden buitenkerkelijke jongeren echt bereikt met gospelmuziek? We vragen ons ook af of de wereldse vormen van de gospelmuziek echt worden ingevuld met een bijbelse boodschap. Vaak zijn de teksten van gospelzangers nogal algemeen. Ze zingen over liefde en trouw, over gevaar en veiligheid.

Wanneer een boodschap gezongen wordt die echt naar de Bijbel verwijst, stuiten we telkens opnieuw op de bedrieglijke leer van de algemene verzoening. Ik ken werkelijk geen gospeltekst met een voluit reformatorische boodschap. De populaire Nederlandse gospelzanger Gerald Troost zingt het zo: "Kon jij maar zien wat ik zie, kon jij maar voelen wat mij raakt; je bent door Hem gemaakt; Je bent voor Hem bedoeld; Jezus houdt van jou!" En: "Je bent een wonder; je bent bijzonder; je bent een parel in Gods hand; Hij geeft de liefde o waar naar jij verlangt; door al jouw tranen heen; laat Hij jou nooit alleen; Geef Hem de ruimte in je pijn; Hij wil als een Vader voor je zijn. Je bent een parel." Het is te begrijpen dat zo'n tekst sterk op het gevoel van jongeren werkt. Jongeren zullen zich door zo'n tekst gesteund weten. Maar is het een eerlijke, bijbelse boodschap waarmee Gerald Troost en zijn collega's zijn hoorders troost? Helaas, nee.

(wordt vervolgd)

Middelburg,

ds. J.M.D. de Heer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen