De brieven van Rutherford (1)

Samuel Rutherford is wel genoemd ”de Schotse Henoch, die met God wandelde”. Zelf wist hij echter ook van een eertijds: ‘Ik ben als een dwaas geweest, tot mijn zon hoog aan de hemel stond en het bijna middag was, eer ik ten slotte door de poort inging’.
Over het veelbewogen leven van Samuel Rutherford (1600-1661) zijn weinig betrouwbare bronnen bewaard gebleven. Een dagboek of autobiografie heeft hij niet nagelaten.
Het zijn vooral zijn brieven geweest waarin Rutherford zich in het hart liet kijken. Deze brieven zijn inmiddels gaan behoren tot de klassieken van de christelijke literatuur. En wat meer is: Ze zijn reeds velen tot zegen geweest.
Rutherfords leerling Robert McWard verzorgde in 1664, nu bijna drie 350 jaar geleden, een eerste bundel van zijn brieven. Daarin waren 286 brieven opgenomen. In latere uitgaven kwamen er steeds nieuwe brieven bij.
De meest volledige editie, uit 1863 (verzorgd door Andrew A. Bonar, de biograaf van McCheyne), bevatte 365 brieven.
Het was Jacobus Koelman, predikant te Sluis, die al in 1674 zorgde voor de eerste Nederlandstalige uitgave. Uitgeverij Kool (Veenendaal) had jarenlang een complete Nederlandstalige uitgave in zijn fonds. Dat was een fotografische herdruk van een negentiende-eeuwse uitgave. Bij uitgeverij Den Hertog verscheen in 1990 het boek ”Brieven van Samuel Rutherford; een selectie”. De zeventig brieven daarin waren reeds eerder gepubliceerd door The Banner of Truth.
Ze waren opnieuw uit het Engels vertaald door I. den Dekker, G. Franken, J. de Jager en M.A. de Korte. In het jaar 2000 verscheen er van deze selectie een herdruk.
Dat er in de zeventiende eeuw brieven werden geschreven, was de gewoonste zaak van de wereld. Hoe zou men op afstand ook anders moeten communiceren dan per brief? Maar dat Rutherfords brieven 350 jaar later nog steeds worden gelezen, is wel buitengewoon. Nog steeds zijn ze tot lering en tot stichting, vanwege de warme en pastorale toon, de diepdoorleefde vroomheid die er aan ten grondslag lag en het onderwijs dat hij gaf aan degenen aan wie hij schreef.
De meeste brieven - om precies te zijn: 220 - schreef Rutherford vanuit de gevangenis in Aberdeen, waarheen hij was verbannen omdat hij te veel zou waarschuwen tegen de arminiaanse dwalingen binnen de Anglicaanse Kerk.
Twee jaar werd Rutherford gevangen gehouden. Men dacht hem zo het zwijgen op te leggen. Maar ook vanuit zijn cel liet hij voortdurend van zich horen. Hij correspondeerde met vrienden en met vaak adellijke personen in Galloway, de graafschap in Schotland waar zich ook zijn gemeente Anwoth bevond.

In 1997 verscheen een Engelstalige intellectuele studie over Rutherford, van de hand van de Britse historicus John Coffey. Deze noemt de brieven van Rutherford ‘een zeldzaam voorbeeld van een paradoxaal fenomeen, de presbyteriaanse mystiek’. Meerdere malen is er reeds op gewezen dat deze typering Rutherford geen recht doet. De vroomheid in zijn brieven was niet gericht op mystieke en vreemdsoortige ervaringen, maar op gemeenschap met God en op de gemeenschap der heiligen.
Maurice Roberts, predikant van de Free Church of Scotland Continuing, te Inverness, gaf ooit een betere typering van de vroomheid van Rutherford: ‘Wat Augustinus voor de kerk van Christus is geweest in het verstaan van zonde en genade, wat Luther heeft betekend in de voorstelling van geestelijke vrijheid en rechtvaardiging, wat Calvijn als systematisch theoloog is geweest en Jonathan Edwards als een ontleder van opwekking en christelijke bevinding, dat is Rutherford voor de kerk geweest in het verstaan van de gemeenschap met Christus in dit leven’.
De onderwerpen waarover Rutherford aan zijn vrienden schrijft, zijn van zeer uiteenlopende aard. Meestal gaat het over geestelijke ervaringen, beproevingen en uitkomsten. Vaak informeert hij heel meelevend naar de welstand van de ander. Ondertussen beantwoordt hij vragen over iemands persoonlijk zielenheil, of geeft hij onverbloemd zijn mening over gebeurtenissen in de kerk en de toestand in het vaderland. Steeds weer wijst hij de weg, lost hij raadsels op en ontbindt hij schijnbaar onontwarbare knopen.

De gemeenschappelijke noemer in al deze brieven is de beminnelijkheid van Christus. Juist in de gevangenis was Christus hem zeer nabij. Een van zijn vrienden zei er dit over: ‘Het gehele gebied van het christelijk leven met al zijn problemen, plichten, hopen, hoogten en diepten van geloof en bevinding, alles wat tot het Evangelie behoort en wat te maken heeft met de opwekking daarvan, met de heiligheid en de vrucht, met de rechtvaardige erkenning van God en met de ondoorgrondelijke rijkdom van Christus, worden besproken met een inzicht en passie die veel respect afdwingen’.
Onophoudelijk wees Rutherford in zijn brieven heen naar Christus. Aan een jongere die last had van zijn zonden, schreef hij: ‘Er zijn wonden waarvan de bloeding niet zo gauw dient te worden gestelpt. U moet vlak naast uw Geneesheer een woning betrekken. Het zou een wonder zijn als u de eerste patiënt was die Hij onverrichterzake, ja, zieker dan Hij u aantrof, van de deur stuurde. O nee, Christus handelt eerlijk met u en geen zondaar zal Hem iets kunnen verwijten: ‘Die tot Mij komt, zal Ik geenszins uitwerpen’. Christus is een even rijke maaltijd als uw honger groot is’.
In de beide volgende afleveringen willen we enkele aspecten uit deze brieven bezien.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen