Bij de gratie Gods

Dit kon gelden voor keizers, koningen, hertogen en graven en nog lagere machthebbers. Daarmee werd tot uitdrukking gebracht dat de macht van wereldlijke heersers beperkt is. Die is onderworpen aan de allerhoogste macht. Want er is geen macht dan van God, en de machten die er zijn, die zijn van God geordineerd. Dat geldt niet alleen voor de onderdanen, maar ook voor de koning. Ook de koning komt geen absolute macht toe. Daar waar vorsten de absolute macht naar zich toetrekken, is de overheid niet meer Gods dienares ons ten goede, maar dient de overheid zichzelf.
De aanduiding ‘bij de gratie Gods’ is historisch een van oorsprong kerkelijke formule, voor het eerst gebruikt op het concilie van Efeze (431), toen de bisschoppen de woorden ”Dei gratia” achter hun titel voegden. Sedert de kroning van de Frankische vorst Pepijn de Korte (751) kwam de titel ‘koning bij de gratie Gods’ in zwang. Daarmee werd ook aangegeven dat de koning naar goddelijk recht de regering is opgedragen.
In zijn boek ”Ongeloof en Revolutie” schrijft Groen van Prinsterer dat dit goddelijk recht (het droit divin) in de formule ligt opgesloten. De Soeverein is aan niemand verantwoordelijk dan aan God. Hij weet dat hem de eerbiediging van de rechten van anderen is opgelegd.

Overblijfsel
Sinds de opkomst van de constitutionele en parlementaire monarchie, waarin de macht van de vorst door grondwet en volksvertegenwoordiging wordt beperkt, is de persoonlijke invloed van de koning(in) op het regeringsbeleid sterk afgenomen. Velen vinden daarom dat de uitdrukking ‘koning bij de gratie Gods’ niet meer moet worden gebruikt in de aanhef van onze wetten. Het is in hun ogen een laatste overblijfsel van een theocratische overheidsideologie. Een consequente doorvoering van de scheiding tussen kerk en staat vereist volgens hen dat de uitdrukking in de aanhef van onze wetten verdwijnt. In 2010 werd een motie ingediend in de Tweede Kamer om de uitdrukking te verwijderen. In 2012 deed het Tweede Kamerlid Pechtold een voorstel van die strekking. Beide keren stuitte dat op een afwijzende reactie van de meerderheid die dit te onbelangrijk vond om het te veranderen of het liever wilde behouden. Ministerpresident Rutte noemde het ‘een mooi overblijfsel’. De mensen moesten zelf maar nagaan wat het betekende.

Artikel 36
Dat het niet slechts een mooi overblijfsel is vanuit het verre verleden, zal iedereen beamen, die in het feit dat het Huis van de Oranjes al zoveel eeuwen over Nederland regeert, Gods voorzienig bestel ziet. Wat is het tot op de huidige dag gebleken een stabiele factor te zijn in ons vaderland. En dat ondanks alle bezwaren die we hebben over leer en leven die binnen het Huis van Oranje opgeld doen. Daar sluiten we onze ogen niet voor.
In de historie van ons land is het Huis van Oranje niet weg te denken. De invloed en de inzet van Willem van Oranje als de Vader des Vaderlands, heeft de weg gebaand naar onze huidige staats- en regeringsvorm. Maar we zien niet alleen naar historische motieven om te bepleiten dat het Huis van Oranje bij de gratie Gods mag blijven bestaan. Artikel 36 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis spreekt het geloof uit dat onze goede God uit oorzaak van de verdorvenheid van het menselijke geslacht, koningen, prinsen en overheden verordend heeft. Het is een ordening van God. En die overheid moet niet alleen waken over het bestuur, maar, zo schrijven onze vaderen, ook over ‘de heilige kerkedienst’. Het gaat om het terneer werpen van het rijk van de antichrist en de komst van het Koninkrijk van Jezus Christus. Dat alleen al wettigt het pleidooi om de uitdrukking ‘bij de gratie Gods’ te handhaven. Ook onze wetten moeten beantwoorden aan Gods wil en wet. Daarop moet de koning toezien.

Gratia
Minister-president Rutte zei: ‘Laat mensen zich maar afvragen: Hoe zit dat precies? Waar komen die woorden vandaan? Dat zet mensen aan het denken’. We zien onze nieuwe koning Willem-Alexander gebogen over wetten of algemene maatregelen van bestuur die aan hem ter bekrachtiging worden voorgelegd. Hij leest het: Wij, Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Misschien gaat hij zich ook afvragen: ‘Hoe zit dat precies? Ben ik koning bij de gratie Gods? Waar komen die woorden vandaan?’
Misschien is er dan wel een hofambtenaar die daar het volgende antwoord op kan geven: ‘Majesteit, het woord ”gratie” kunt u vinden in de Bijbel. De uitdrukking slaat terug op Efeze 2:4-5: ‘Maar God, Die rijk is in barmhartigheid door Zijn grote liefde, waarmede Hij ons liefgehad heeft, ook toen wij dood waren door de misdaden, heeft ons levend gemaakt met Christus; (uit genade zijt gij zalig geworden).’ Daar staat in het Latijn: ‘gratia’. En het is niet de enige plaats in de Bijbel waar het woord voorkomt. Ook al in het Oude Testament wordt over dezelfde genade gesproken. In Psalm 145:8 kunnen we lezen: ‘Genadig en barmhartig is de HEERE, lankmoedig en groot van goedertierenheid.’ En als we nog verder teruggaan, in Exodus 33:19 zegt God van Zichzelf: ‘Ik zal genadig zijn, wien Ik zal genadig zijn’. Dat betekent het nu, Majesteit, dat u Koning bent bij de gratie van God. U bent afhankelijk van de Koning der koningen’. Die gratia wensen we Koning Willem -Alexander van harte toe. Niet allen voor zijn ambt, ook voor zijn persoonlijk leven, voor zijn vrouw Máxima en de prinsesjes Catharina-Amalia, Alexia en Ariane.

Capelle aan den IJssel, ds. W. Silfhout

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen