De islam als heilloze godsdienst [1]

In een landelijk dagblad noemde een predikant uit de gereformeerde gezindte de islam ‘een valse godsdienst’. Het kwam hem op een aantal scherpe reacties te staan. Een van de briefschrijvers begreep niet hoe iemand zoiets kon zeggen. De islam en het christendom staan toch vlak bij elkaar? Waarom zou Allah niet de God van de Bijbel zijn? Joden, christenen en moslims kunnen zich toch beroepen op Abraham, de vader van alle gelovigen? Kortom, het zijn allemaal kinderen van Abraham.

Oecumene rond Abraham

Mensen die zo denken, spreken soms van een ‘abrahamitische oecumene’. Ze bedoelen daarmee dat joden, christenen en moslims allemaal geloven in één God en dat ze dus naar eenheid moeten streven. Feitelijk vormen ze één familie. In plaats van te benadrukken wat hen van elkaar scheidt, moeten zij letten op wat hen verenigt. Ze moeten bruggen bouwen, elkaar verrijken en zich samen inzetten voor een betere wereld. Ieder dient immers op zijn eigen manier dezelfde God.

Deze denkwijze is typerend voor een vrijzinnig christendom. We vinden haar onder andere terug in kringen van de Wereldraad van Kerken. Maar ook veel rooms-katholieke theologen zien de islam als een weg der verlossing, zij het ‘een onvolmaakte weg’. Zo sprak het Tweede Vaticaans Concilie in 1965 uit dat moslims ‘de éne, levende en uit zichzelf bestaande, barmhartige en almachtige God aanbidden’.

Theepraatje

Niet iedereen is het met deze benadering eens. Theologen als Johannes Verkuyl en Hanna Kohlbrugge hebben zich hier krachtig tegen verzet. Dat is merkwaardig, juist omdat zij niet bekend staan als ‘ultra-gereformeerd’ of iets dergelijks. Het liefst zouden we meteen inzetten bij wat Hervormers als Calvijn en oudvaders als Voetius over de islam gezegd hebben. We zullen uiteindelijk ook bij hen terechtkomen. Maar we zetten juist in bij genoemde theologen omdat niemand hen kan beschuldigen van een ‘star-calvinistisch’ denkpatroon.

In 1985 publiceerde dr. Verkuyl zijn boek ”Met moslims in gesprek over het evangelie”. Het grote thema van dit boek is het getuigenis van de enige Naam. Het doet de auteur verdriet dat die Naam zo dikwijls wordt verzwegen. Enerzijds zijn er theologen die de islam beschouwen als één van de heilswegen tot God. Anderzijds is er de gewone man die doet alsof we allemaal hetzelfde geloven. Verkuyl noemt dat theevisite-gepraat. Hij onderstreept dat er vriendschap en respect moet zijn om tot een wezenlijke ontmoeting te komen, maar er moet ook eerlijk met elkaar gesproken worden. De waarheidsvraag dient aan de orde te komen, ter wille van het Evangelie én van onze medemens.

Onmetelijke afstand

Dr. Kohlbrugge is het daar van harte mee eens. In haar boek ”De Islam aan de deur; Op zoek naar een antwoord” (2001) stelt zij dat het niet mag gaan om een vrijblijvende dialoog waarbij niemand helemaal gelijk en niemand helemaal ongelijk heeft. ‘Het lijkt zo tolerant, maar achter deze tolerantie schuilt het dogma dat de waarheid overal en nergens te vinden is. Het gevolg is dan dat Mohammed evenzeer gelijk heeft als Jezus’.

Kohlbrugge ziet Allah als een ‘algemene God’ die in feite onmachtig is. ‘Omdat Allah de éne is, de volstrekt andere, kan hij zich niet geven, zich niet mededelen op de wijze van de liefde – hij blijft op een onmetelijke afstand; hij duldt immers geen beperkingen en eindigheden’

In dat verband haalt zij een uitspraak van dr. K.H. Miskotte aan: ‘Wie over de rechtvaardigheid Gods spreekt - buiten het verbond, de belofte en de Messias om - die geeft noodzakelijk aan het Godsgelaat een duivelse mimiek’.

Dat is forse taal, maar Kohlbrugge kan het niet anders zien. ‘Ook voor Moslims is er maar één uitredding uit de nood: dat is het kruis van Jezus Christus’.

De grootste gemene deler

Verkuyl is niet bijster enthousiast over de ‘abrahamitische oecumene’. Er is een groot verschil in de opvattingen over God in islam, christendom en hedendaags jodendom (het jodendom dat zich meer baseert op de rabbijnse geschriften dan op het Oude Testament). ‘Wie ze alle drie brengt onder de noemer ‘monotheïstische concepties’ en daarmee volstaat, is misleidend bezig’.

De kern van het christelijk geloof ligt immers niet in een aantal morele waarden maar in de heilsgeschiedenis. Dat betekent dat het kruis centraal moet staan, ook in de ontmoeting en het gesprek met moslims.

Tijdens een conferentie te Grand Rapids wees ook prof. C. van der Kooij, dogmaticus aan de VU, in die richting. De functie van de dialoog is beperkt, zo merkte hij op. Omdat mensen in vrede moeten samenleven, is het goed dat zij met elkaar in gesprek blijven. Als de dialoog echter zoekt naar de grootste gemene deler en zich daarop baseert, gaat het altijd ten koste van de inhoud van het christelijk geloof. Zo'n oecumene maakt het christendom los van de heilsleer. De kern van het christelijk geloof ligt immers niet in een aantal morele waarden maar in de heilsgeschiedenis. Dat betekent dat het kruis centraal moet staan, ook in de ontmoeting en het gesprek met moslims.

(wordt vervolgd)

ds. C. Sonnevelt, Krabbendijke

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen