Een befaamd catechiseermeester

Abraham Hellenbroek staat te boek als één van de bekwaamste predikers van zijn tijd. Dit oordeel is afkomstig van de Leidse hoogleraren Leydekker en á Marck. En die zeiden dat niet zo maar.

Hellenbroek heeft ook veel nagelaten. We denken daarbij aan de vier delen van ”De Evangelische Jesaja” en de verklaring van ”Het Hooglied van Salomo” in twee delen. Na zijn dood werden nog uitgegeven ”De Kruistriomf van Vorst Messias” en de preken die verzameld zijn in ”Bijbelse Keurstoffen” en ”Nuttige Mengelstoffen”.

Voor de postuum gepubliceerde uitgaven heeft een neef van Hellenbroek, Frederik Hendrik Hellenbroek, gezorgd. Deze had een nauwe band met zijn oom. Hij had de schriftelijke nalatenschap geërfd en heeft volgens zijn eigen mededeling de preekschetsen uitgegeven zoals hij die van zijn oom ontving.

Tekstverklaring

De tekstverklaring van Hellenbroek is sterk analytisch. U weet waarschijnlijk dat vanouds in het verklaren en toepassen van de bijbelse boodschap zowel de analytische als de synthetische methode gebruikt is. In de eerste methode wordt de tekst, deel voor deel, ontleed en verklaard. Zonder dat het accent op de eenheid valt. In de synthetische methode wordt eerst gezocht naar een samenbindend thema om overeenkomstig dit thema de tekst te behandelen. Welnu, Hellenbroek werkte graag analytisch: woord voor woord ging hij de betekenis na. Een nadeel van die methode is dat het verband nogal eens uit het zicht raakt. Desalniettemin zijn de preken van Hellenbroek zeer leerzaam.

Zijn preken zijn steeds opgebouwd volgens de ‘Hollandse preekstijl’: eerst een inleiding (voorafspraak), dan de tekstverdeling, vervolgens de tekstverklaring en ter afsluiting een toepassing. Zijn tekstverklaring is altijd heel zakelijk en de toepassing bevindelijk en persoonlijk.

Catechisatieboekje

Catechisatieboekje Bekendheid heeft Hellenbroek toch vooral gekregen door zijn catechisatiemethode ”Voorbeeld der Goddelijke waarheden”. Daarbij heeft hij waarschijnlijk de ”Redelijke Godsdienst” van zijn vriend Wilhelmus á Brakel als voorbeeld gehad.

De eerste druk van het inmiddels zo vertrouwde catechisatieboekje was in 1706 bij Van Doesburg in Rotterdam en daarna is het boekje vele malen herdrukt. Latere drukken zijn regelmatig met een vraag en antwoord aangevuld. De meest omvangrijke uitbreiding vond plaats na het overlijden van Hellenbroek: het hoofdstuk over de raad des vredes. Dit hoofdstuk is vrijwel woordelijk overgenomen uit de ”Kern der christelyke leere” van de hand van Aegidius Francken. De laatste druk in onze taal is de GBS-editie, die in 2017 werd gepubliceerd. Dit is een hertaalde editie, waarin ook aandacht besteed is aan de opmaak, waardoor het leren van de antwoorden voor de jeugd gemakkelijker is. In de meeste van onze gemeenten wordt de methode van Hellenbroek nog steeds als uitgangspunt voor de catechisatielessen genomen. Waarbij de nieuwste methode - samengesteld op voorstel van onze Generale Synode - aangevuld is met Kernbegrippen en Ankerplaatsen.

Ook buiten onze landsgrenzen werd en wordt ‘Hellenbroek’ gebruikt. Al in 1765 al verscheen in Amerika een Engelse vertaling en daarna vele heruitgaven. In 1962 is het boekje in opdracht van de Spaans Evangelische Zending in het Spaans vertaald. Ook in andere talen is het boekje te lezen, tot in het Chinees toe.

Nadere Reformatie

In het kerkelijk leven van zijn tijd heeft Hellenbroek een belangrijke positie ingenomen. De al eerder genoemde hoogleraren Melchior Leydekker en Johannes á Marck hebben hem omschreven als ‘een van de meest wijze, nette, beschaafde en godvruchtige predikers van zijn tijd’. Hij wordt terecht gerekend tot de stroming van de Nadere Reformatie, die immers naast de rechtvaardiging ook nadruk ging leggen op de noodzakelijke levensheiliging. Daar dringt Hellenbroek steeds weer op aan. En daarvan getuigt ook zijn verdere ambtelijke werk, pastoraat en catechese.

Dat het lezen van zijn nagelaten werk nog tot zegen zou mogen zijn. Dat geldt niet in de laatste plaats het onderwijs uit zijn vragenboekje. In het Voorwoord zegt Hellenbroek tegen zijn geliefde catechisanten en wij zeggen het hem na: ‘Wees er nooit tevreden mee dat je het met je oren hebt gehoord, maar vraag de Heere of je het ook met je hart mag ondervinden’.

(slot)

ds. J. Schipper, Scherpenzeel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen