HISTORIE DER SGP - 13-

Het is al weer enige tijd geleden, dat we onze historische rubriek over de SGP zijn begonnen. Bijna zes jaar geleden schreef ik de eerste aflevering. Doordat diverse aktuele zaken de aandacht vroegen, zijn we enigszins de historische draad kwijtgeraakt. Graag wil ik deze draad echter weer oppakken. Temeer, omdat volgend jaar, als we het mogen beleven, de SGP haar 70-jarig bestaan mag herdenken.

Om weer enigszins een verband te krijgen, zou ik deze aflevering willen beginnen bij de oprichting van de SGP. Ik moet hierin kort zijn, omdat ik reeds eerder uitgebreid op de beginjaren ben ingegaan. Zoals bekend mag worden verondersteld, is de SGP op 24 april 1918 in Middelburg opgericht. Door de nood gedreven wordt hiertoe besloten. Enerzijds omdat velen "om des gewetenswille" hun stem niet meer konden en wilden uitbrengen op de christelijke partijen van die dagen en anderzijds omdat anderen maar "ronddoolden" en hun stem uitbrachten op de liberalen.

Gedreven uit liefde tot de aloude gereformeerde beginselen komt daarom een twintigtal mannen op 24 april 1918 in Middelburg bijeen, die unaniem besluiten een nieuwe partij op te richten. De partij krijgt de "voorlopige" naam: Staatkundig Gereformeerde Partij. Niet alleen zegt de naam iets over de oprichters, maar over de politiek die zij willen voorstaan. Dominee P. Zandt zegt het later zo: "We zouden het zó kunnen uitdrukken, dat de SGP een partij is, die gevormd (werd en) wordt door hen, die de oude beproefde reformatorische beginselen op staatkundig terrein tot erkenning wensen te zien gebracht".

Het Hoofdbestuur

Stuwende kracht achter de pas opgerichte partij is dominee G.H. Kersten, predikant te Yerseke. Hij wordt op de eerste vergadering tot "voorlopige" voorzitter gekozen en de heer A. Westrate uit Krabbendijke tot sekretaris.

Op 7 mei 1918 komen de oprichters van de SGP opnieuw bijeen. Er zijn nu 31 personen aanwezig. Een definitief bestuur wordt gekozen, bestaande uit acht leden: ds. G.H. Kersten, ds. R. Kok, ds. H. Kievit, ds. J.R. van Oordt, ds. J. van de Vegt, ds. J. Vreugdenhil, L. Hoekman en A. Westrate. Het dagelijks bestuur bestaat uit ds. G.H. Kersten (voorzitter), ds. R. Kok (secretaris) en ds. J. van de Vegt (penningmeester).

Werd in 1918 begonnen met acht kiesverenigingen, een jaar later telt de SGP (op haar eerste jaarvergadering) veertien kiesverenigingen. Tijdens deze vergadering (gehouden op 5 augustus 1919 te Middelburg) treedt de heer A. Westrate als lid van het Hoofdbestuur af. In zijn plaats wordt de heer P. van der Meulen uit Kampen gekozen. Het Hoofdbestuur wordt tevens uitgebreid met de heren Joh. de Kok

uit Nieuwdorp en P. Lamoré uit Borssele.

Op 5 augustus 1920 telt de partij 22 kiesverenigingen. In 1921 wordt voor het eerst in Rotterdam vergaderd. Het jaar daarop ook. Dan zijn er reeds (op 20 april 1922) negentig afgevaardigden aanwezig. Tijdens deze vergadering wordt ds. J.D. Barth in het Hoofdbestuur gekozen. Een jaar later volgt ds. P. Zandt en in 1925 ds. J. van der Graaf en burgemeester D. Kodde. In 1929 treedt ir. C.N. van Dis toe tot het Hoofdbestuur.

In 1930 bestaat het Hoofdbestuur uit de volgende personen: ds. G.H. Kersten (voorzitter), ir. C.N. van Dis (sekretaris) en P. van der Meulen (penningmeester), ds. J.D. Barth, ds. J. van der Graaf, ds. Leenmans, ds. Zandt, D. Kodde en Joh. de Kok.

In de politiek

Reeds vanaf het prille begin probeert het Hoofdbestuur voor de SGP een zetel in de Tweede Kamer te krijgen. Het vinden van geschikte kandidaten stuit echter op bezwaren. En zijn ze uiteindelijk gevonden dan bedanken ze allemaal. Op de valreep worden er in 1918 toch nog twee kandidaten bereid gevonden. Het zijn de heren P. Gij ze te Rotterdam en B. Leenmans te Vriezenveen. De SGP-lijst krijgt 5179 stemmen, niet genoeg voor een zetel. Maar wel genoeg om op de ingeslagen weg voort te gaan. Als de SGP in 1922 opnieuw aan de verkiezingen deelneemt, geniet ze ruimere bekendheid. Het opstellen van de kandidatenlijst blijkt even zoveel problemen op te leveren als in 1918. Wie heeft er zich voor over? Eer is er niet mee te behalen. Niemand blijkt bereid de lijst aan te voeren. Tenslotte geeft - na herhaald aandringen - ds. G.H. Kersten zich er zelf voor. De stembusuitslag is voor de SGP verblijdend. Niet minder dan 26.700 stemmen worden op de SGP uitgebracht. Ds. G.H. Kersten doet als eerste SGP'er zijn intrede in de Kamer.

Zijn werk is daar niet tevergeefs geweest. De Heere zegende het werk zijner handen. Het aloude staatkundig gereformeerde geluid werd weer in de Kamer gehoord. Zijn waarschuwende stem vindt in ons land weerklank. Bij de verkiezingen in 1925 worden dan ook 62472 stemmen op de SGP uitgebracht. Dit aantal levert twee zetels in de Tweede Kamer op. Naast ds. G.H. Kersten doet nu ook ds. P. Zandt zijn intrede in de Kamer.

Reeds in datzelfde jaar komen de twee Staatkundig Gereformeerden in het nieuws. Door hen wordt, bij de behandeling van de Begroting van Buitenlandse Zaken, een amendement ingediend om het gezantschap bij de paus af te schaffen. Dit amendement verkrijgt de steun van de meerderheid van de Kamer en het kabinet Colijn valt.

Drie vertegenwoordigers

De groei van de SGP zet zich gestaag voort. Om maar één voorbeeld te noemen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 1927 (nu 60 jaar geleden) behaalt de SGP in Zuid-Holland vier zetels, in Zeeland drie, in Utrecht twee en in Gelderland en Overijssel elk één.

In 1929 mag de SGP haar derde vertegenwoordiger in de Tweede Kamer verwelkomen in de persoon van ir. C.N. van Dis. Niet minder dan 76.709 stemmen worden op de SGP uitgebracht. Een verblijdend resultaat. Niet alleen voor de partij, maar ook voor dominee Kersten en dominee Zandt. Dominee Kersten geeft in zijn Algemene Beschouwing datzelfde jaar uiting aan die blijdschap. "Ik wens mij van overschatting te onthouden. Maar de feiten hoop ik op hun rechte waarde te schatten. Niemand, die dit met mij wenst te doen, zal beweren, dat het optreden van de Staatkundig Gereformeerde Partij zonder betekenis is. Aan smaad en laster heeft het haar niet ontbroken. Zelfs heeft men zich niet ontzien de personen, die haar beginselen verdedigden, aan te vallen en voorts op allerlei wijze van het strijden en pogen der Staatkundig Gereformeerde Partij valse voorstellingen te geven. Evenwel heeft men haar niet kunnen verbannen van het politiek terrein. Ja, zelfs haar groei vermocht men niet te verhinderen. Langzaam, maar gestadig, wortelt de geplante partij in de volksovertuiging".

De Banier

Hoewel de partij in de beginjaren niet veel propaganda voert, heeft ze toch al vrij snel een eigen partijorgaan. Op 5 mei 1921 verschijnt het eerste exemplaar: een maandblad, klein van formaat, luisterende naar de naam "De Banier". Vanaf 30 november 1922 komt het blad twee keer in de maand uit en sinds 5 juli 1923 verschijnt "De Banier" als weekblad. Het partijblad wordt een belangrijke spreekbuis van de SGP.

De dagbladen in die tijd nemen echter niets over de SGP (vertegenwoordigers) op. Vandaar dat al spoedig de wens wordt uitgesproken "De Banier" dagelijks te laten verschijnen. In april 1929 is het zover en rolt het eerste dagblad van de pers. Dit heeft tot 1941 geduurd. Tot zover een kort historisch overzicht van de beginjaren der SGP.

Getuigende politiek

Met een citaat van ds. P. Zandt, die terugblikt op de beginjaren van de SGP wil ik deze aflevering besluiten.

"Veel, zeer veel zou over die eerste periode van mijn Kamerlidmaatschap te zeggen zijn. Doch het tijdsbestek van deze vergadering laat dit niet toe. Slechts zij opgemerkt, dat dominee Kersten en mijn persoon, met aankleving van zonde en gebrek, verwaardigd zijn geworden om tegen de tijdgeest en in de Kamer heersende stromingen op te komen voor de oude beproefde waarheid. Daarvan hebben zelfs de tegenpartijders getuigenis afgelegd als zij verklaarden, dat de stem van de Dordtse Synode thans weer in de Kamer gehoord werd. Daarvan leggen onze redevoeringen getuigenis af, als wij daarin bij voortduring gepoogd hebben de Regering des lands terug te roepen tot de onderhouding van Gods Woord en Wet, het pleidooi mochten voeren voor de ere Zijns Naams en de heiliging van Zijn dag en krachtens het onverminkte artikel 36 de aloude beginselen der Reformatie hebben voorgestaan, daarbij ondermeer opkomende voor het herstel van het onrecht, dat de Overheid in 1816 aan de Hervormde Kerk begaan had. En toch komt ons, noch dominee Kersten, noch mij, daar niet de minste ere voor toe, maar alleen de genade Gods, die ons daartoe de kracht en moed geschonken heeft. Wat daarbij verkeerds en zondigs was, was van ons en al wat daarbij Gode welbehagelijk was, van Hem."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen