RONDOM DE "KANSLOZE LIJST"

Inleiding

De discussie over de positie van de vrouw in het politieke leven en die over de samenwerking met ("verwante") politieke partijen lijkt meer en meer te worden betrokken op het indienen van een zelfstandig kansloze lijst. Met zo'n kansloze lijst wordt bedoeld dat men niet verwacht dat de SGP met het indienen van een eigen lijst de kiesdeler zal halen, terwijl met het indienen van een gecombineerde lijst, met bij voorbeeld RPF en/of GPV, wel succes in de zin van het behalen van een zetel wordt verwacht. De verticale lijstverbinding (lijstineenschuiving) komt dan aan de orde. In deze bijdrage zal hierop nader worden ingegaan.

De argumenten die in deze bijdrage aan de orde komen, spelen tot op zekere hoogte ook bij een lijstverbinding (horizontaal). In die situatie gaat het er echter om, een (rest)zetel er bij te krijgen. Dit door het verbinden van zelfstandig kansvolle lijsten. Hierover gaat deze bijdrage echter niet in eerste instantie.

De discussie in de partij

Door gemeentelijke herindelingen en een teruglopend aantal SGP-stemmers komt het in toenemende mate voor dat niet wordt verwacht dat de SGP in een gemeente bij de verkiezingen de kiesdeler zal halen. Het feit doet zich dan vaak voor dat er bij die verwachting al spoedig rekensommen circuleren. "Als wij nu eens samengaan met die of die, dan halen wij een zetel en dan kunnen wij nog dit en dat tegenhouden", zo wordt dan voorgehouden en - gerekend. Het officiële partijorgaan voedt dergelijke rekenkundige bespiegelingen door zelf hierbij het voortouw te nemen 0 .

Hierbij speelt dan nog op de achtergrond het feit dat bij een gedisciplineerd stemgedrag met veel minder stemmen dan nodig zijn bij een zelfstandige lijst, een SGP'er in de raad kan komen bij een lijstineenschuiving. Hij behoeft namelijk maar de helft te halen van de lijstkiesdeler.

Een voorbeeld: In een gemeente worden normaliter zo'n 950 stemmen op de SGP uitgebracht. De kiesdeler is echter 2000 stemmen. De SGP-lijst behoort daarom tot de zogeheten categorie kansloze lijsten. Derhalve wordt besloten tot lijstineenschuiving met de plaatselijk forse RPF. Dit onder voorwaarde dat er een SGP'er op de ineengeschoven lijst zal staan, al is het onderaan. Tijdens de verkiezingen worden er op de RPF/SGP-lijst 7200 stemmen uitgebracht. De kiesdeler in de gemeente is zoals gewoonlijk 2000. Bij de uitslag wordt bekendgemaakt dat de gecombineerde RPF/SGP-lijst inclusief een restzetel, 4 zetels heeft behaald. De lijstkiesdeler is in dit voorbeeld 1800 (7200:4). De SGP'ers hebben allen op hun man onderaan de lijst gestemd. Hij heeft 950 stemmen. Hiermee heeft hij de helft van de lijstkiesdeler gehaald en is hij gekozen.

Met betrekking tot de huidige discussie binnen de partij vormt echter de positie van de vrouw een moeilijkheid om te komen tot een dergelijke lijstverbinding. Vandaar dat thans de discussie in de partij op gang komt: hoever kunnen we gaan? Of kansloos met een zelfstandige lijst of via een "verwante" partij toch een zetel weten te bemachtigen? Wat dient ons standpunt te zijn?

Allereerst de eis van beginsel...

a) Ook bij het politiek handelen dient alleen gehoorzaamheid aan hetgeen de Heere eist centraal te staan. Zie 1 Samuël 15, vers 22: "Heeft de HEERE lust aan brandoffers en slachtoffers, als aan het gehoorzamen van de stem des HEEREN? Zie, gehoorzamen is beter dan slachtoffer, opmerken dan het vette der rammen."

b) Wat is het doel van de partij? De SGP wenst staatkunde overeenkomstig Gods Woord. De SGP - en elke SGP'er wenst dit, en als hij dit niet doet, kan er niet worden gesproken van een SGP'er - de soevereiniteit Gods op elk terrein des levens geëerbiedigd te hebben. "Daarbij valt niet te marchanderen, te knoeien en te konkelen, geen koehandel te drijven, zoals onder de benaming van Anti- Revolutionair of Christelijk-Historisch zeer wel mogelijk is, en ook metterdaad geschiedt", aldus ds. P. Zandt, die toen bijna 40 jaar politieke ervaring had! (Uiteenzetting van het Beginselprogram der Staatkundig Gereformeerde Partij, dl. 2, p. 8- 9)

c) In het algemeen gesproken, is de beginselmatige kloof tussen de SGP en andere politieke partijen te groot dan dat ze overbrugd kan worden, ook als het over RPF of GPV gaat. Deze partijen zeggen zelf dat ze in de traditie van de ARP willen staan. Op grond van nog steeds niet gewijzigde beginselmatige bezwaren tegen de ARP en het CNA kon vroeger al niet met die partijen met één lijst worden uitgekomen, plaatselijke uitzonderingen daargelaten waarbij de lokale ARP soms in gunstige zin, doch ook op zich inconsequent, afweek van de eigen officiële partij beginselen. Daarbij komt dat de RPF niet voor niets geen binding wenst met de Nederlandse Geloofsbelijdenis en die binding van het GPV met die belijdenis binnen die partij ter discussie staat.

d) Een vrouw op de lijst? Dan geen lijstineenschuiving. Ook hier geldt: "Maar geenszins is het geoorloofd te strijden met middelen die tegen Gods eigen ordeningen ingaan. Zulk een strijd zal de zegen missen en alleen ons meer rijp maken voor het oordeel. De afglijding van de rotsgrond der beginselen wordt er sterker door; in vlugger vaart hollen wij naar de diepte." (Ds. G.H. Kersten, in: De Banier, 21 juli 1927).

Praktische argumenten

a) Een vrouw op een onverkiesbare plaats? Niet genoeg kan worden benadrukt dat elke plaats op een kieslijst verkiesbaar is, en wel met de helft van de lijstkiesdeler! Dit is al eerder in dit artikel uitgelegd.

b) Dient de partij wel koste wat het kost vertegenwoordigd te zijn in een bestuurlijk lichaam? Die vraag moet duidelijk ontkennend worden beantwoord. In De Banier wordt steeds weer een zwaar accent gelegd op het aantal wethouders, raadsleden, leden van de provinciale staten etc., alsof die getallen en de verdere groei daarvan zo belangrijk zijn. Echter, niet zozeer het aantal zetels, maar de doorwerking van de beginselen dient centraal te staan.

Hiertoe zijn ook andere middelen dienstig naast het gekozen worden in een bestuurlijk lichaam. Indien er belangrijke zaken aan de orde zijn behoort het ook tot de mogelijkheden dat SGP'ers en/of de kiesvereniging de gemeente of maatschappelijke instanties aanschrijven, toch algemene beschouwingen bij het gemeentebestuur indienen en in commissievergaderingen dan wel hoorzittingen naar behoren waarschuwen. Ook is het mogelijk om een periodiek te laten verschijnen. Het persoonlijk leven als een SGP'er, zoals dit voor Gods aangezicht niet kan worden gemist, is en blijft echter het belangrijkste van alles dat hier is genoemd!

c) Wat heet kansloos? Als de oprichters van onze partij aan het rekenen waren geslagen, dan hadden zij geen lijst ingediend. Immers, wie zou in staat zijn geweest het blok van de ARP, CHU, RKSP, liberalen en socialisten te doorbreken? Destijds was het standpunt: niet wat is (praktisch gezien) haalbaar, maar wat is eis van het beginsel. Ook toen de eerste keer mee werd gedaan aan de verkiezingen de uitslag teleurstellend was, gingen onze voormannen door en het mocht gelukken. Niet omdat ze op eigen kracht vertrouwden, maar omdat op de Heere mocht worden betrouwd. Zij liepen als een stroom Hem aan.

Geen verkiezingsbiljetten, geen politieke zendtijd, geen folders, geen jongerenbijeenkomsten en geen vrouwelijke leden deden onze partij groeien, maar de vreze des Heeren, al was en is deze vrees bij naar verhouding weinigen van ons volk daadwerkelijk in het binnenste. Ook in dit opzicht wordt het tellen van mensen vaak ij del gebruikt. Gideon moest juist herhaaldelijk afzien van grote aantallen opdat alleen de Heere van de overwinning de eer zou krijgen, zoals duidelijk blijkt uit Richteren 7. Het Bijbels getuigenis vond weerklank, ook in die begintijd van de SGP waarin alles zo onmogelijk scheen te zijn. Zo bezien, is geen enkele in te dienen lijst kansloos.

En als er dan toch geen SGP'er wordt gekozen? Die vraag werd door ds. Zandt in Delft reeds overtuigend beantwoord. De notulen van de betreffende raadsvergadering vermelden onder ander het volgende. Hij begon met te stellen dat de "SGP aan hare beginselen verplicht" is "zelfstandig ter stembus op te trekken", en hij voegde daaraan toe: "Zelfs al had zij geen enkele harer mannen verkozen gezien, dan nog zou het haar politieke winst gebracht hebben. Zij zou dan ten aanzien van heel de stad getuigenis van hare principes hebben afgelegd en ten aanzien van heel Delft en protest tegen het grote verval hebben uitgesproken." (Gemeenteraad Delft, 20 december 1927, p. 233).

d) Het is maar zeer de vraag of lij stineenschuivingen per saldo wel zo wervend zijn. Zowel kiezers aan de "linkerzijde" als die aan de "rechterzijde" van het samenwerkingsverband kunnen worden afgeschrikt om hierop (nog langer) te stemmen en kunnen gemakkelijk verder worden vervreemd van de eigen partij.

Conclusie

Het met name denken in getallen is een zeer gevaarlijke ontwikkeling binnen de partij, juist nu stemmenaantallen teruglopen. Het aantal stemmen is vaak

doorslaggevend om te komen tot samenwerkingsverbanden. Beginselmatige bezwaren hiertegen worden onder de indruk van rekensommen ter zijde geschoven.

Uit SGP-publikaties blijkt echter niet dat de eventuele toename van het aantal SGP-vertegenwoordigers door allerlei samenwerkingsvormen het Staatkundig Gereformeerde getuigenis zuiverder en krachtiger doet klinken. De analyse door SGP-voormannen als ds. Kersten en ds. Zandt van de vroegere ARP-rekenarij, zoals die nu binnen de SGP is te vinden, wordt hierdoor maar al te zeer bevestigd.

En voor zover men de bezwaren van zulke rekenarij erkent, probeert men zulke bezwaren meteen weer hun zeggingskracht af te nemen door er andere, rekenkundig bepaalde, uitgangspunten tegenover te zetten 2) . Het is daarom te wensen dat de volgende waarschuwing van een van de partij-oprichters weer leidraad wordt bij de discussie in de partij: "Het staat vast, zo wij als rechte Calvinisten niet stoer en strak onze beginselen durven handhaven, koste wat het kost, gewis, wij zullen met de stroom des tijds medegevoerd aanlanden, waar wij juist niet zijn willen" (Ds. Kersten in de Tweede Kamer op 10 november 1922). De Heere geve maar wijsheid en verstand met Goddelijk licht bestraald om die juiste koers te varen.

Noten:

1) Bespiegelingen die nadrukkelijk rondom verkiezingsaantallen cirkelen, kunnen onder andere worden aangetroffen in De Batiier van 17 maart 1994, p. 16, 17; van 28 april 1994, p. 14- 16; 13 mei 1994, p. 17

2) Met dank kan worden genoteerd dat De Banier van 7 juli 1994 in de rubriek "Tekst & uitleg", p. 3-6, begint met een aantal principiële bezwaren van de nieuwe afspraken op te sommen. De betekenis van die opsomming wordt echter al in hetzelfde artikel teniet gedaan door de genoemde principiële bezwaren weg te strepen tegen uitgangspunten die, zo wordt in dat artikel gesteld, minstens zo principieel en minstens zo Staatkundig Gereformeerd zijn. Die laatste uitgangspunten worden in dat artikel echter vooral afhankelijk gesteld van de macht van aantallen. Enkele bedenkelijke kanten van die benadering zijn reeds besproken in: Mr. M. Van Manen, "Een merkwaardig besluit - Beginselen inruilen tegen zetels? " in In het Spoor, oktober 1994, p. 140-144

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen