IETS OVER EN VAN MAXIMILIAEN TEELLINCK

De oudvaders voelden zich sterk verbonden aan het huis van Oranje. Iemand die die verbondenheid wel zeer sterk onder woorden bracht was de Zeeuwse predikant ds. Maximiliaen Teellinck. Overigens bracht die verbondenheid aan het huis van Oranje hem geen eer aan. Het door hem kort na de aanslag op Amsterdam van stadhouder Willem II uitgegeven werk van zijn vader ds. Willem Teellinck De Politieke Christen riep met name vanwege de door hem geschreven opdracht aan de prins van Oranje binnen de staatsgezinde partij grote ongenoegens op.

Niemand minder dan de bekende dichter Joost van de Vondel uitte zijn ongenoegens in een gedicht dat werd gepubliceerd onder de voor zichzelf sprekende titel Op d'oproerigheit van den godtloosen Zeeuw, Maximiliaen Teeling. Ook verscheen er een gedicht, waarvan de dichter tot heden niet met zekerheid kon worden achterhaald, onder de titel Bloed-beuling van Maximiliaen Teeling, groote bloedbeuling in Zeeland. Die heftige reacties ten spijt is het uiterst lezenswaardige werk De Politieke Christen door het 'Landelijk Verband van de Studieverenigingen der Staatk. Geref.

Partij' in 1953 heruitgegeven met een voorwoord van ds. Zandt. Antiquarisch is dit boek nog wel te verkrijgen en voor een ieder die zich bezighoudt met politiek is dit haast verplichte kost. Men vindt hierin namelijk een duidelijk program voor een Bijbels beleid.

Zoals zoveel boeken heeft dit werk ook zijn eigen voorgeschiedenis. Voor de verschijning hiervan in 1650 verscheen buiten de voorkennis van ds.

Teellinck de opdracht aan de prins van Oranje in een afzonderlijke uitgave. Dit onder de uitvoerige titel Vrymoedige Aenspraeck Aen Syn HOOGHEYT De Heere Prince van Oraengjen, Grave van Nassauw, & c. Gouverneur en Capiteyn Generael van Gelderlandt, Hollandt, Zeelandt, & c. admirael Generaal van de

Zee. Gestelt tot waerschouwingh en noodige opmerckingh in desen verwerden en kommerlijcken standt van ons Lieve Vaderlandt.

Ds. Teellinck echter was weinig gelukkig met deze voorpublicatie omdat er wijzigingen in de door hem geschreven opdracht waren aangebracht. Hij reageerde hierop met een publicatie onder de titel Onderrichtinge van Mr Maximiliaen Teelinck, Predikant tot Middelburgh aengaende de Vrymoedige Aensprake aen Sijn Ho. de Heer Prince van Oraengien op sijnen naem in een blauw Boecxken uytghegeven. Hierin neemt hij niet alleen afstand van de zelfstandig gepubliceerde opdracht, maar daarnaast geeft hij kort zijn visie op hen die ook maar enigermate afbreuk doen aan de betekenis van ons Oranjehuis voor de Nederlandse staat. Hij wijst erop dat het de vijanden van de Gereformeerde religie zijn die van meet af aan hun krachten hebben aangewend tot ondergang van het Oranjehuis. Daar die publicatie moeilijk te verkrijgen is, dacht het mij goed, gelet op de inhoud hiervan, deze hier integraal (inclusief de drukfouten) af te drukken. Voor het leesgemak zijn tussen haken verklarende woorden geplaatst. De omvang van deze brochure in de originele uitgave is 8 ongenummerde pagina's en deze is gedrukt in 1650 bij Anthony de Later, boekdrukker te Middelburg.

De publicatie

Aen alle Liefhebbers onses Vaderlandts

De tegenwoordige droevige tijden, die wy beleven, daer in men meer Haet dan Liefde, meer Oneenigheydt dan Eenigheydt, meer Twee-spalt als Vrede, meer Godloosheydt als Godzaligheydt ghewaer wordt, dreyghen en voor-seggen ons geen Zegen maer Vloeck, geen Geluck maer Ongeluck: te meer dewijleder een boosen Geest in ons Landt domineert [heerst], die de Inghezetene soeckt op te hitsen tegen de beste Patriotten, sinceerse [oprechte] Regenten, en wel insonderheyt tegen Sijn HOOGHEYDT den Prince van Oraengien, door valsche beschuldinghen, Godloose Calomnien [lasteringen], alle sijne Actiën te traduceren [na te gaan], verkeerde interpretatien daer van te gheven, en met schrijven en vrij ven, de goede Ingezetene wijs te maken, dat Sijn HOOGHEYT niet voor heeft, dan hem selven Souverain vande Landen te maken, de Ingezetene haer Vryheydt te ontnemen, en dat hy tot dien eynde Amsterdam heeft gesocht te pionderen, haer Bancke te beroven, om door die macht het al te bemachtighen; dit gaet soo courant [dit gaat zo rond] en wert soo geweldigh gesecondeert [bevorderd/begunstigd] van alle Vyanden van onse Staet, om, ware het mogelijck, alles daer door over hoop te helpen, dat alle die ghene die in dese tijt maer yets spreken of schrijven tot verdediginghe van Sijn HOOGH. teghen die voorighe valsche calomnien [lasteringen], om de goede Inghezetene beter te onderrichten. Selver geacht, uytgekreten, en ghedreyght worden, als vyanden van de Staet, die men wel soo de Quaetwillige haer sin mochten hebben, vernielen en verscheuren soude: Dit zijn wy oock gewaer geworden om dat wy in een Dedicatie [opdracht] aen sijn HOOGH. voor een Tractaet ghenaemt Den POLITYC- KEN CHRISTEN, yets gestelt hebben tot verdedinghe van Sijn Hoogh. daerom soo stelt men, ons nevens eenighe andere predikanten, in een blauw Boecxken, ons te laste leggende, dat wy voor Sijn Hoogh. schrijven, bidden loopen, als of het nu een groot schelmstuck ware, voor Sijn Hoogh. te prediken, te bidden, te loopen: welc voor desen yemandt tot lof en eere gerekent wiert. Storten dese menschen, hier mede niet openbaerlijck haren geest uyt om voor al de Werelt te toonen, hoe verde sy verbastert zijn en af-geweken vanden ouden trouwen Geest, daer door ons Vaderlandt op-gekomen, vergroot, en gemaintineert [in stand gehouden] is, die Oraengien plach te beminnen, voor te staen, en haer bloet souden gewaeght hebben, teghen alle sulcke geesten, die soo leppigh [smalend/minachtend], veracht, calomnieus [lasterlijk] en valschelick van de Prince van Oraengien spreken en schrijven: Toonen alle dese niet, dat wy Oraengien soecken t'onder te brengen, om Spangien op te helpen? konnen sy grooter dienst doen aen Spangien, dan dat HUYS, en Sijn HO. verachtelick te maken, en te soeken uyt te roeyen? hebben hier toe niet alle gespanjoliseerde persoonen, Iesuyten, en vyanden van onsen Staet altijts al her kracht ingespannen? Wert men niet alle dage ghewaer, hoe seer alle vyanden van de Gereformeerde Religie daer toe helpen; als Papisten, Remonstranten, Atheïsten, Libertijnen, uytroepende voor Kerck-uylen, alle die haer hier in teghen gaen: zijn 't niet alleen de Gereformeerde die dit werck teghen-spreken? behoorden dan de goede Ingezetene, haer oogen niet te openen, en door sulcke blauw Boecxkens haer affectien [gevoelens] niet te laten in-nemen teghen Sijn Hoogh. om die Lasteringen geloove e geven? Voorseker ja, want dan sullen sy haer Wit [doel] missen, welck anders nergens toe en strect, dan om daer door oneenigheden te veroorsaken onder de Goede, en d'een Provintie teghen d'andere op te hitsen, d'een burgher teghen den ander, om soo alles onder de voete te krij-

gen, en het Schip dan te stieren daer sy 't hebben willen. Men heeft oock of uyt een goet intent [bedoeling], of om my odieus [hatelijk] te maken, dat weet ick niet, apart ghedruckt een Dedicatie [opdracht], die ick aen Sijn Hoogheydt voor een seker Tractaet ghemaeckt hebbe onder den Tijtel van Vrijmoedighe Aensprake aen Sijn HOOGHEYT den Prince van Oraengien, in sommighe dinghen anders ghestelt als in 't Origineel. Waerom ick goet-gedacht hebben aen yeder bekent te maken, dat ick die Vrymoedige Aenspraeke niet hebben laten uyt-gaen, En daerom versoecke, dat alle die den rechten inhoudt van 't gene inde Vrymoedige Aensprake voorghedragen werd, gelieven te lesen ghelijck ick die ghestelt hebben in een Tractaet genaemt Den Politijcken Christen. Of, Instructie voor alle Hooghe en leeghe Staets-persoonen, Wijsselijck voorgestelt, door den Conincklijcken Prophetie DAVID, inden 101. Psalm, Tot destructie vande hedendaeghse Machiavelsche wijsheydt, om op een recht Compas den Hemel wel te bezeylen. Welck ic bij ANTONY de LATER tot Middelburgh hebben laten drucken, en nu by hem wert uytgegeven, en meest inde voornaemste Steden van Hollandt en Zeelandt by de Boeck-verkoopers te bekomen is: daer die Materie breeder, niet alleen in de Dedicatie [opdracht], maer ooc in 't Tractaet selve verhandelt wert, Hoe een goede Regeeringhe moet aengestelt worden, seer dienstigh in dese tijt, om van alle, tot haer onderrichtinge, wel gelesen te worden. My hier op verlatende, Vaert wel. Desen 2 November 1650. Max. Teelinck.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen