DE HERVORMINGSDAG *)

De dag waarop Luthers protest tegen rome wordt herdacht

Inleiding

"De Hervormingsdag [is] overwaard om in het bijzonder te worden herdacht, ook al is de gebeurtenis welke hierop herdacht wordt al eeuwen geleden voorgevallen. Aan de avond van deze dag immers is er in 1517 een machtig wonder van Gods genade geschied".

Een eenvoudige monnik

"De man, die de Heere daartoe riep om het te verrichten, was geen keizer of koning, geen vermaarde professor of wereldbekende geleerde, geen grote of machtige der aarde, doch maar een eenvoudige monnik van hoegenaamd geen bekendheid.

Het is toch een gewone Augustijner monnik geweest, zoals er zo velen waren, die eertijds onopgemerkt en onbekend leefden.

eze nu bestemde de Heere om wat groots en ongeoords te doen. In eenvoudigheid des harten sloeg de onnik Maarten Luther dan ook de 95 stellingen aan de slotpoort te Wittenberg. Hij had er niet het minste besef an wat dit over hem zelf teweeg zou brengen, en ook iet wat de uitwerking er van in de wereld zou zijn. Hij loeg zijn stellingen aan de slotpoort in volle geloofsvertuiging, als een krachtig protest tegen de goddeloe praktijken van rome's aflaathandel en tegen de vreelijke verwording van het Christendom en van de hristelijke religie, zoals deze in rome's kerkleer tot iting kwam. Hij overzag niet en kon ook niet overzien e gevolgen van zijn hamerslag. Hij heeft daar trouens ook niet naar gevraagd en zich daar [over] ook niet ekommerd".

Een protest met grote gevolgen

"Wat Luther deed, dat moest hij doen. De almacht der Goddelijke genade heeft hem daartoe gebracht. De Heere heeft hem gebruikt om tegen rome's gruwelijke dwaalleer de waarheid te dienen en in hem tevens een exempel gesteld, dat Hij Zich van kleine, nietige middelen bedienen kan en vaak bedient om grote zaken ten uitvoer te brengen. En wanneer de Heere werkt, wie zal Zijn werk kunnen keren? Ja, wanneer Hij werkt, dan werkt Hij steeds tot Zijn eigen eer, opdat het openbaar worden zal, dat het verrichten van grote daden niet afhankelijk is van menselijk kunnen of willen, maar van de almacht en genade Zijner sterkte.

Van welke kant ook beschouwd, heeft er wat groots plaatsgegrepen door Luthers protest aan de slotpoort te Wittenberg. Daardoor kwam een zeer groot deel van de wereld weldra in rep en roer. Luthers protest klonk veel verder dan in Wittenberg en omgeving, dan zelfs in Duitsland. Het werd tot in rome gehoord, met als gevolg dat rome's kerk tot op haar fundamenten ging schudden en haar geweldige macht, met steun van een grote wereldlijke macht, zich tegen hem zou keren".

Barbaarse vervolgingen

"(..) Rome's inquisitie, waaromtrent op het concilie van Trente was vastgesteld dat zij niet alleen wenselijk en geoorloofd is, maar ook dat het de heilige plicht der kerk is om haar in de praktijk ten uitvoer te brengen, ging op de meest barbaarse wijze [te werk]. Vrijwel door geheel Europa zou het edele martelaarsbloed bij stromen gaan vloeien.

Te vuur en te zwaard, met rad en galg, met niets en niemand ontziende middelen werd een ieder, zelfs op de verdenking van rome's kerkleer ontrouw te zijn, vervolgd, waarbij de vervolging zich op het hevigst keerde tegen degenen, die tegenover rome's werkheiligheid de leer der vrije genade beleden.

Kinderen noch vrouwen werden bij de vervolging ont-

"Als bastaardkinderen der Hervorming zouden wij ons gedragen, indien wij de dag van 31 October onopgemerkt en onherdacht lieten voorbij gaan. En dit niet alleen. Wij zouden daarmede één van Gods grote daden in de historie kleineren

-Ds. P. Zandt, "Hervormingsdag", in: De Banier, 3 nov. 1955 p

zien. Levend verbrand, levend begraven, levend verdronken in een vast toegenaaide zak gestopt, op de brandstapel verbrand, op het schavot onthoofd, werden in Europa duizenden bij duizenden de dood ingedreven".

Bloedgetuigen van Christus

Reeds in 1523 werden te Brussel twee monniken, omdat zij Christus als de algenoegzame Zaligmaker beleden, aan de paal gebonden, verbrand, wier laatste woorden waren: 'Wij loven U, o God, wij prijzen Uwe Naam', totdat het vuur hun de stem ontnam; aan wier verbranding Luther, die hen 'edele kleinodiën Christi' noemde, een lied gewijd heeft.

In 1525 werd Jan de Bakker, de pastoor van Woerden, oud 26 jaar, te 's-Gravenhage als ketter verbrand, die op de brandstapel getuigde: 'De dood is verslonden in d' overwinninge Christi'.

De historie meldt dat er onder de bloedgetuigen kinderen Gods waren, 'ter dood gaande blijdelijk en vrijmoedelijk, alsof zij ter bruiloft of tot een heerlijke of blijde feeste zouden gaan; en ter dood gaande, psalmen en lofgezangen zongen, het volk in hun religie onderwezen, vermaanden van de roomse kerk te wijken, verklarende de roomse kerk voor een anti-Christelijke kerk en voor een moordkuil, de paus voor de anti-Christ, en gebruikten alle middelen om het volk van de roomse kerk af te trekken en voor haar dolingen, als het venijn der zielen, te wachten; en zo hierdoor en door andere middelen dagelijks meer en meer tot hun religie gebogen en van de roomse afgetrokken werden, zo werd de vervolging ook dagelijks groter en groter'

In 1540 werd een plakkaat afgekondigd, waarin bepaald werd, dat aan de ketters de beschikking over hun goederen ontnomen werd. In 1544 werd het vluchten hun zo veel mogelijk belet. In 1550 werden de aanbrengers met de helft der bezittingen van de veroordeelde beloond. In weerwil van het vreselijke woeden der inquisitie en haar wrede vervolgingen is het rome's kerk niet gelukt de Reformatie hier te lande te onderdrukken".

Het bezit van Gods Woord voor ons volk ten zegen gesteld

"Mede door hetgeen op 31 oktober 1517 geschied is, vielen ons volk de zegeningen van het bezit van Gods Woord ten deel. Hoewel niet in uitsluiting van andere landen, zijn deze toch wel door 's Heeren vrije en onverdiende goedheid aan Nederland in grote mate ten deel gevallen.

Mede door dit bezit werd ons oude Gemenebest in bestuur en wetgeving op de hechte grondslag van Gods Woord gevestigd. En mede daardoor kon het kleine Nederland, gering van omvang, maai - een stip op de wereldkaart, en schaars bevolkt als dit eertijds was, alsof het een groot wereldrijk van miljoenen was, in de glorietijd van ons volksbestaan, in de gouden eeuw van onze volkshistorie, aan de spits der volkeren staan, en werd ter wereld geen beslissing van enige betekenis genomen, of het werd daarin gekend, terwijl, zoals de liberale Potgieter schreef, zijn beslissing de evenaar in de weegschaal der beslissingen menigmaal deed omslaan.

En mede door het bezit van Gods Woord heeft de Heere krachtig met Zijn Geest onder ons volk eertijds gewerkt, dat er op onze Nederlandse bodem eertijds veel volks was, dat Hem in oprechtheid des harten vreesde. Wat een groot voorrecht is, al is het dat het volk bij velen veracht wordt, als wij bedenken, dat de Heere om tien rechtvaardigen Sodom en Gomorra voor verwoesting gespaard zou hebben".

De zegeningen van de Reformatie worden nu miskend

"Doch bitter weinig worden in onze donkere dagen de zegeningen, waarmede ons volk eenmaal begiftigd was,

erkend. Vierkant daar tegenin huldigen tallozen ook onder ons volk de goden dezer eeuw. Naar liberaalrevolutionair inzicht wensen zij het vleselijk verstand - door de ouden zeer naar waarheid de afgod dezer wereld genoemd - tot richtsnoer voor bestuur en wetgeving des lands verheven te zien, terwijl rome en de revolutie, daarin zelfs nog meer dan eens gesteund door Christelijk-historischen en anti-revolutionairen, zich beijveren om wat nog van de zegeningen der Reformatie in ons land is overgebleven, daaruit liever vandaag dan morgen te verdrijven.

Vergelijkt men wat Nederland in de gouden eeuw was met wat het thans is, dan valt de vergelijking gewis ten nadele van het huidige uit".

Verval en afval op alle gebied

"Wij beleven thans een tijd, waarin Jakob dun is geworden, Sion gaat onder een wolk, waarbij Juda Efraïm menigmaal benauwt en Efraïm Juda benardt, de rechtvaardigen worden weggeraapt voor de dag des kwaads, de wijzen gedurig met de dwazen in slaap worden aangetroffen, en waarin hoe langer hoe minder gehoord wordt dat er in Sion geboren worden, terwijl daarin de waarheid op de straten struikelt en wat recht is er niet door kan.

Is het verval op religieus gebied groot - ook het grote aantal, dat met God en Zijn dienst openlijk breekt, getuigt er van. De ontkerstening neemt bij ons hand over hand toe; ook op het zedelijk terrein valt dit te constateren. De misdadigheid onder de jeugd is na het einde der bezetting met de helft vermeerderd. Bedriegerijen, knoeierijen, oplichterijen en soortgelijke praktijken worden, bij wijze van spreken, aan de lopende band bedreven. Diefstallen, roverijen, aanslagen, tot moordaanslagen en moorden toe, zijn ook aan de orde van de dag.

Vergelijkt men het aanzien en de macht van het huidige Nederland met dat, waarin het in een strijd van tachtig jaren de overwinning op het destijds zo machtige Spanje behaalde, met dat waarin het de viervoudige aanval van Groot-Brittannië, Frankrijk, Münster en Keulen zegevierend weerstond, zijn vloot de gezamenlijke vloten van Engeland en Frankrijk bij Kijkduin versloeg - wat is dan Neêrlands aanzien en macht ver en ver weggezakt". (..).

AI met al is het nu uiterst droevig gesteld

"Ach, ach, het is ten onzent wel uitermate droevig gesteld. Een zeer groot deel van ons volk ziet men verzinken in ongeloof en bijgeloof, in een gedoopt of ongedoopt heidendom, dat in de heidense zucht naar 'panem et circenses', naar brood en spelen, opgaat. En wat de leer der vrije genade Gods aangaat, welke eenmaal in de bloeitijd der Hervorming op tal van kansels verkondigd werd, wat is het daarmede ten onzent heden ten dage ook al droevig gesteld! Wat wordt deze leer ook al in menige protestantse kring openlijk geloochend, ja menigmaal zelfs wel bestreden! Wat wordt zij ook al door talloze protestanten met de mond beleden, maar door hen met hun handel en wandel in de praktijk totaal verzaakt, waar het bij hen is: God wat en de mens wat, en rome's werkheiligheid op protestantse wijze nagevolgd.

Och, dat ons volk eens terdege ter harte mocht nemen, dat het door middel van de Reformatie rijkelijk gezegend is, dewijl het de woorden Gods zijn toebetrouwd; alsook welk een dure verantwoordelijkheid dat dit met zich mede brengt"!

Ds. P. Zandt

Naschrift

Wanneer we het beeld dat ds. Zandt hier in de laatste drie paragrafen van Nederland in zijn tijd schetst - een beeld van verval en afval op alle gebied - , vergelijken met de huidige toestand van ons land, dan is de situatie in onze dagen er niet gunstiger op geworden. Integendeel! Atheïsme, mohammedanisme, remonstrantisme enz. vieren nu hoogtij. Zo telde Nederland drie jaar geleden al zo'n 380 islamitische gebedsruimtes! En alle banden lijken nu los! Duidelijk komt dit ook tot uiting in de recente wetsvoorstellen inzake euthanasie, abortus en homoseksuele relaties. De waarheid struikelt op de straten en wat kwaad is, wordt goed geheten en wat goed is kwaad. Ten volle is nu op ons van toepassing (Ps. 106:4 ber.):

Wij hebben God op 't hoogst misdaan; Wij zijn van 't heilspoor afgegaan; Ja, wij en onze vaad'ren tevens, Verzuimend alle trouw en plicht, Vergramden God, den God des levens, Die zoveel wond'ren had verricht.

Redactie

*) Dit artikel is overgenomen uit De Banier van 30 oktober 1958. De ondertitel en de subtitels zijn door de redactie toegevoegd. **) Gebruikte bron: Groen van Prinsterer, Handboek der geschiedenis van het vaderland, dl. 1, 1978, p. 76

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen