Is het Markermeer meer waard dan Markerwaard?

Hlet is nog onduidelijk hoe het zal gaan met de omstreden Markerwaard. Zelfs in het Informatiecentrum Nieuw Land kan men er nauwelijks iets over vertellen. „Het is allemaal nog zo onduidelijk wat er zal gaan gebeuren", zegt de informatrice verontschuldigend. Is de storm op het Kleine IJsselmeer bedaard?

Een flink stuk werk voor verdere inpoldering, de dijk Lelystad-Enkhuizen, was 4 september 1975 al gereed en werd enkele jaren later voor verkeer opengesteld. Een goede verbinding met de kop van Noord-Holland is er in elk geval.

In 1980 maakte de regering haar beleidsvoornemen bekend: een Planologische Kernbeslissing met gelegenheid tot inspraak. Sinds die tijd wordt er gepraat. De Markerwaard is de moeite waard. . . nietwaar. . . het Markermeer is meer waard.

Toch staat als een paal boven het IJsselmeerwater dat de Markerwaard als sluitstuk van de totale inpolderingsplannen van het begin af de bedoeling is geweest. Dat was al in 1918. Over bestemming en inrichting wordt nu echter heel anders gedacht. Ook door de regering. De plannen zijn milieuvriendelijker geworden. Ze tasten echter toch het milieu ingrijpend aan.

De omstreden plek
Bij Nieuw Land ben ik dichtbij de geplande Markerwaard. Eerst een stukje Knardijk. De zon breekt door en beschijnt een groep watervogels: tafeleenden met fraai grijze rug en warmbruine kop. Met de snavel tussen de veren dobberen ze zorgeloos op de golfjes. Er zwemmen ook veel kuifeendjes en acht futen. Verderop zie ik nog een paar van die groepen, met weer opvallend veel futen ertussen.

Dan sta ik aan het begin van de Oostvaardersdijk. Links zijn de beroemde plassen, waaralle natuurvrienden zo blij mee zijn. Een gevolg van inpoldering en goed beheer. Rechts kijk ik over het grauwe water waar de Markerwaard moet komen. Waar vele natuurvrienden fel tegen zijn. Sinds de dijk Lelystad-Enkhuizen klaar kwam wordt dit het Kleine IJsselmeer genoemd.

Aan de einder rust de wolkenhemel schijnbaar op het water; zo groot is het nog wel! Dichtbij maakt de zon het water groenachtig, verder weg is het even donker als de leigrijze wolken erboven. Enkele vrachtboten tjoeken voorbij, begeleid door tientallen meeuwen als evenveel witte vlekken. Monotoon is het luimakend geluid van de golven. De wisselende wolkenlucht verandert de kleur van het water voortdurend. Ik zie nog wat meerkoeten maar verder geen vogels. Heel ver weg de vage contouren van Noord-Holland.

Over de toekomst van deze enorme plas wordt nog steeds gediscussieerd. Als de inpoldering doorgaat zullen hier te zijner tijd slechts randmeren zijn. Verlies of winst? Waarom geen Markerwaard? Alleen om de vogels? Ik zie op deze novemberdag nauwelijks watervogels. Toch is het Markermeer erom beroemd.

Toch funest?
Geen Markerwaard, zeggen natuurbeschermers. Er is al te veel van de voormalige Zuiderzee ingepolderd en de waarde daardoor verminderd. Die wordt vooral bepaald door rust, ruimte en voedselaanbod voor grote aantallen watervogels, voornamelijk eendensoorten. Het is een zeer belangrijk voedsel- en overwinteringsgebied. In „Vogels" van juli 1981 worden aantallen van tienduizenden en honderdduizenden genoemd.

Allerlei soorten verblijven er, soms tijdelijk, of trekken door het Markerwaardgebied: toppereenden, kuifeenden, nonnetjes, brilduikers, aalscholvers, zwarte sterns, visdiefjes. Het is internationaal bekend en beroemd.

Inpolderen had en heeft nog steeds hetzelfde doel: uitbreiding van landbouwareaal en bescherming tegen water. Toch is de doelstelling de laatste jaren verruimd. Een grote plaats in de ontwikkeling van inpolderingen kregen de recreatie en reservering van natuurterreinen. Bezoek de Noordoostpolder en daarna Zuidelijk Flevoland. Wat een verschil.

Het laatste heeft bijzondere natuurgebieden toegevoegd, een onweerlegbare verrijking. Maar vergeet niet: er wordt nooit ingepolderd om natuurterreinen te verkrijgen; dat is slechts een gunstige bijkomstigheid. Onze regering vindt dat inpoldering van een deel van het Markerwaardgebied meer voordelen dan nadelen heeft. Nederland is meer gebaat bij nieuw land dan bij een meer. Vooral op langere termijn. Want we komen steeds meer ruimte tekort. En nieuw land biedt bijzondere mogelijkheden.

Nieuwe ruimte
De Markerwaard zou het laatste stuk nieuwe ruimte moeten worden in het voormalige Zuiderzeegebied. De zienswijze van de regering is wel wat anders, maar wordt nog beheerst door de wens nieuwe ruimte te creëren. Vooral de Randstad schreeuwt erom. En ruimte wordt steeds schaarser terwijl er meer gebruik van wordt gemaakt.

Ook is de bevolking meer dan verdubbeld sinds het begin van de inpoldering. En ze heeft veel meer ruimtevragende activiteiten; denk maar aan recreatie en toenemende vrije tijd. Inpoldering van de Markerwaard betekent dat we er een gebied bij krijgen zo groot als een derde deel van de provincie Utrecht. Wat kunnen we daar mee doen?

Allereerst krijgen we grond voor land-, tuin- en bosbouw. Opvang van stadsuitbreidingen in Noord-Holland en Utrecht. Betere verbinding tussen Noord-Holland met de Flevopolders en aangrenzend gebied. Eventueel aanleg luchthaven, elektriciteitscentrale, drinkwaterspaarbekken, oefenterreinen voor militairen.

Voor de recreatie bieden nieuwe randmeren mogelijkheden. Met de Markerwaard kan reserveruimte voor vele doeleinden worden verkregen. „De wensen en behoeften van het „oude" land bepalen de bestemmingen van het nieuwe land", zegt de regering.

Schijnoplossing
De Vereniging tot Behoud van het IJsselmeer is fel tegen de aanleg en noemt het voor de ruimteproblemen een schijnoplossing. Problemen moeten worden opgelost waar ze ontstaan, dus op het oude land. Volgens die vereniging levert de nieuwe polder 410 vierkante kilometerruimte op. Het oude land slokt per jaar 130 vierkante kilometer op voor stedelijke functies. Dus: na enkele jaren is ook de nieuwe ruimte op! Er moet eerst nog een rapport „Verkenningen IJsselmeergebied" komen, vindt zij.

Andere argumenten tegen inpoldering zijn: de beroepsvisserij komt in gevaar en de drinkwatervoorziening ook. Maar vooral: een onvervangbaar natuurgebied gaat verloren. De stichting „Natuur en Milieu" zegt ervan: „Het Markermeer is meer waard dan de Markerwaard." „Natuurmonumenten" is ook tegen Inpoldering en legt vooral nadruk op de vrij gunstige waterkwaliteit van het IJsselmeer.

„De aanwinst van niéuw land en de daaruit voortvloeiende baten zouden weleens geheel teniet gedaan kunnen worden door het verlies van een steeds schaarser goed, namelijk zoet water van goede kwaliteit, en grote onkosten die in de toekomst op het oude land gemaakt moeten worden om de daar optredende problemen de baas te worden."

De Europese Commissie stuurde de volgende telex aan onze regering: „Ik wil u erop wijzen dat mijn dienst het Markermeer heeft opgenomen op een voorlopige lijst van in vogelkundig opzicht belangrijke gebieden in de gemeenschap. Op basis van de beschikbare informatie is mijn dienst van mening dat alles gedaan zou moeten worden om de status van het Markermeer zoveel mogelijk te ontzien teneinde de bestaande vogelpopulatie te kunnen handhaven."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen