Overblijfwet is offer op altaar van de emancipatie

Twee denkbeeldige commentaren van moeders op de Overblijfwet, die op 17 september 1983 in werking is getreden. Door deze wet zijn alle lagere en kleuterscholen verplicht kleuters en leerlingen in de gelegenheid te stellen de middagpauze onder toezicht in het schoolgebouw en op het terrein van de school door te brengen.

De wet bepaalt verder dat de kosten van het overblijven voor rekening van de ouders zijn. Het schoolbestuur kan zelf het overblijven organiseren, maar het kan het ook aan ouders overlaten. Als kleuters of leerlingen op school overblijven, moet een WA-verzekering worden afgesloten. Daarvan kan ontheffing worden verieend, als het schoolbestuur hiertegen godsdienstige of levensbeschouwelijke bezwaren heeft.

Voor de meeste reformatorische scholen is de nieuwe wet overbodig. Zij kennen al van ouds overblijvende leerlingen, omdat ze in vrij veel gevallen een streekfunctie vervullen. Leerlingen moeten òf met de fiets, òf met openbaar vervoer, òf met de schoolbus een hele afstand van huis naar school en weer terug overbruggen. Dan is het in de middagpauze niet mogelijk even thuis te gaan eten.

PvdA
Het is dan ook niet voor déze scholen, dat de Overblijfwet van kracht is geworden. Het waren ook geen Tweede-Kamerleden van de SGP-, RPF- of GPV-fractie, die in april 1981 een initiatief-wetsontwerp hiervoor indienden. Nee, het waren de afgevaardigden Van Ooijen en Schaapman van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer.

De indieners van het wetsvoorstel verwezen in de toelichting op het ontwerp dat „de huidige maatschappelijke ontwikkeling met zich meebrengt, dat in een toenemend aantal gevallen de opvang van kinderen in de middagpauze voor de ouders, of ouder een probleem kan zijn". Maar wat is die maatschappelijke ontwikkeling dan wel?

Daarvan gaf de SGP' er Van der Vlies tijdens de behandeling van het wetsontwerp in de Tweede Kamer een aanduiding: de emancipatie. Hij noemde de aanvaarding van dit ontwerp dan ook „een offeren op het altaar van de emancipatie". Mevrouw d'Ancona, lid van de Eerste Kamer voor de PvdA, zag dit wetsontwerp juist als een „overwinning in de strijd om de bevrijding van de vrouw".

Immers, die „arme" vrouwen moeten in de middagpauze maar steeds paraat zijn om de kinderen op te vangen. Hierdoor worden ze ernstig belemmerd in de deelname aan het maatschappelijk verkeer. Als ze in loondienst willen werken, moeten ze maar rekening houden met hun kinderen. Ze zijn niet vrij om er eens een dagje tussen uit te trekken. Zie daar het commentaar van de eerste moeder, waarmee dit verhaal begon. 

Nog meer
Als er één organisatie is, die geijverd heeft voor de Overblijfwet, dan is het wel de Stichting „Tijd voor School". Deze stichting, met mevr. C. Jansen uit Huizen als landelijke coördinatrice, is in 1974 actief geworden. Inmiddels zijn er 65 plaatselijke werkgroepen, of contactadressen. Denk overigens niet dat de stichting voldaan is, nu de Overblijfwet in werking is getreden Nee, de stichting wil meer.

Alle basisscholen moeten gaan werken volgens een continurooster. Zo'n rooster houdt een aaneengesloten schooldag in met een middagpauze van 45 à 60 minuten. Tijdens die middagpauze zouden alle kinderen op school moeten blijven eten en spelen. Volgens de stichting heeft een continurooster grote voordelen, zoals meer aaneengesloten vrije tijd na school en de ontwikkeling van de school tot een echte leefgemeenschap. Ook voor ouders en leerkrachten is, zo schrijft de stichting, een continurooster een plezierige dagindeling

Alles gelijk
De stichting streeft ook naar gelijke begin- en eindtijden voor kleuter- en lagere scholen, naar gelijke vakanties voor alle scholen in een bepaalde regio en naar afschaffing van extra vrije uren en dagen. Vooral dat laatste, de roosterafwijkingen, waardoor leerlingen, na goedkeuring door de inspectie, op een bepaalde dag eerder vrij zijn, of zelfs een middag, of een hele dag vrij zijn, is een bron van ergernis voor de stichting.

De stichting meent „dat plotselinge vrije uren en dagen ouders en kinderen voor vervelende situaties kan plaatsen". Nu, dat kan niet ontkend worden, als bijvoorbeeld de beide ouders buitenhuis werken. Wat moeten ze dan met hun kind, als hij de volgende dag blijkt vrij te hebben? Wat een nare situatie! Geen wonder dat de stichting ernaar streeft, dat de school zich tot een leefgemeenschap ontwikkeld. Dan kan die school de kinderen geborgenheid bieden, die ze thuis ontberen.

Driekwart blijft
We schreven al dat de Overblijfwet voor de meeste reformatorische scholen niet hoefde. De „Ds. Abraham Hellenbroekschool" in Zwijndrecht is zo'n school. Volgens hoofdonderwijzer B. van Groningen blijft 75 procent van de leerlingen in de middagpauze op school. Vanzelfsprekend is daar de organisatie aan aangepast.

De middagpauze duurt van kwart over twaalf tot kwart over een. Het eerste half uur van de middagpauze is voor het eten gereserveerd. Elke onderwijsgevende eet met de kinderen van zijn of haar klas, die overblijven, in het eigen lokaal. Het tweede halfuur van de middagpauze spelen de kinderen bij droog weer buiten, of, als het regent, in school.

Als de kinderen in school moeten blijven, kunnen ze zich met allerlei spelletjes ontspannen, of inspannen. Deze spelletjes zijn door het schoolbestuur echt voor dit doel aangeschaft. De school eindigt om kwart over drie. Het uur middagpauze geldt alleen voor de hogere klassen, de rest heeft een kwartier langer pauze. De school, met inbegrip van de kleuterschool, kent gelijke begin- en sluitingstijden.

Overblijfmoeders
Maar weinig reformatorische scholen maken gebruik van „overblijfmoeders" of „overblijfvaders"; ook de Zwijndrechtse school niet. Toch is die mogelijkheid uitdrukkelijk in de nieuwe wet genoemd. Natuurlijk mogen ook onderwijsgevenden zich daarmee bezig houden, maar dan uitsluitend op basis van vrijwilligheid.

Staatssecretaris Van Leijenhorst van Onderwijs schrijft in de circulaire van 5 oktober, waarin hij de nieuwe wet aankondigt, dat „het van belang is, dat leerkrachten voldoende rusttijd hebben". Het Informatiecentrum Overblijven, een samenwerkingsverband van diverse organisaties en gevestigd op hetzelfde adres als de Stichting „Tijd voor School" heeft in april van dit jaar een enquête gehouden onder onderwijsgevenden aan kleuter- en lagere scholen.

Uit die enquête blijkt dat op ruim de helft van de scholen het toezicht bij overblijven wordt uitgeoefend door leerkrachten. Maar de enquête geeft ook aan dat onderwijsgevenden dit niet als de ideale situatie zien, alleen weten ze geen alternatieven aan te geven. Bij 43 procent van de scholen, die bij het onderzoek waren betrokken, duurde de middagpauze anderhalf uur, 28 procent had een middagpauze van een uur en een kwartier en 18 procent van een uur.

Het informatiecentrum concludeert dat een uur de ideale lengte is voor een middagpauze. Het is niet onwaarschijnlijk dat er naar gestreefd zal worden dit in de regelgeving vastgelegd te krijgen. Verkorting van de middagpauze zal het veel kinderen onmogelijk maken thuis te gaan eten, kinderen, die dat nu nog met plezier doen, die nu nog met liefde thuis ontvangen worden.

Gezin vervangen
Alles duidt erop, dat de school meer en meer de plaats van het gezin als leefgemeenschap moet overnemen. Alles duidt op een voortgaande socialisering van ons maatschappelijk bestel. Als het aan de Stichting „Tijd voor School" en het Informatiecentrum Overblijven ligt, blijven de kinderen tussen de middag op school. Goed, zegt het ministerie, maar het mag rijk en gemeenten geen cent kosten. Wat zal het volgende offer op het altaar van de emancipatie zijn?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen