Haitink als „Mahlerspecialist"

Op compositorisch terrein heeft Nederland het altijd een beetje af laten weten, de spreekwoordelijke uitzonderingen daargelaten. Niet voor niets lanceerde men eens de stelling dat het bekendste orkestwerk van Nederlandse bodem de Piet Hein-rapsodie van Peter van Anrooy is.

Maar uitvoerend kunstenaars hadden en hebben we bij de vleet. Van goede dirigenten zijn we bijvoorbeeld nooit verstoken geweest. Ik hoef alleen de namen van Willem Mengelberg en Eduard van Beinum maarte noemen. Ook heden ten dage telt onze dirigentenschaar vele groten. Eén daarvan gaat ons verlaten.

Bernard Haitink, één der meest bewonderde Mahler- en Brucknerdirigenten ter wereld, werd onlangs benoemd tot muzikaal leider van de Royal Opera in Londen. Daarom trekt hij zich in 1988 terug als chefdirigent van het Amsterdamse Concertgebouworkest.

Vroeg bij
De in 1929 geboren orkestleider was amper dertig toen het bestuur van het hoofdstedelijke orkest Haitink aanwees als opvolger van Van Beinum. Dat was in 1960. Zeven jaar later werd hij bovendien eerste dirigent van het Londons Philharmonisch Orkest dat op dat moment een beetje in de versukkeling was geraakt. Als gastdirigent trad Haitink op met de Berliner en Wiener Philharmoniker, twee van de beste orkesten ter wereld.

Bernard Haitink was er altijd vroeg bij. Op jonge leeftijd leverde hij de grootste prestaties. Te vroeg, vond Elsevier in 1972. „Te vroeg kreeg hij het etiket opgeplakt van „Mahler-specialist". „Bernard Haitink stond te vroeg te hoog." Maar, als dat dan al zo was, het is wel zeker verleden tijd. Want dirigent Haitink heeft dat stempel inmiddels waargemaakt.

De naam van deze hedendaagse dirigent en die van de componist uit de vorige eeuw zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. „Zonder Mahler zou mijn muzikale leven beslist veel armer zijn geweest", zo verklaarde Haitink onlangs in een interview. Samen met zijn Concertgebouworkest maakte hij zich van de moeilijke en soms wat onverteerbare Mahlercomposities meester. Zo hielp hij mee aan een herwaarderingvan Mahler.

Herwaardering
Want het wordt steeds duidelijker dat deze dwarse en ongemakkelijke componist, zoon van een transportondernemer en spiritusbrander, met een dichterlijke, dromerige en kreupele moeder, recht heeft op een plaats onder de groten van de Westerse muziekcultuur. Sinds „Mahler-specialist" Haitink (in naleving van Willem Mengelberg) zich met de onverbiddelijkheid van diens muziek bezig hield, is het Amsterdams Concertgebouworkest al lang niet meer het enige Mahler-centrum ter wereld.

Platenproducent Phonogram legde inmiddels de Mahler-cyclus van Haitink vast. De laatste uitgave betreft de Zevende Symfonie in E-minor. Het geheel neemt vier plaatkanten in beslag. Samen met de Derde vormt de Zevende het buitenbeentje in het gehele Mahler-oeuvre. De Derde werd eens door Helène Nolthenius een „gigantische mislukking" genoemd en van de Zevende is het een geaccepteerd gegeven dat het werk nogal wat oneffenheden bevat.

Alles of niets
De Phonogramplaat laat Mahler zien zoals hij was: veeleisend, somber, geïnspireerd door een zoekende geest, een filosoof die het lijden niet bespaard is gebleven. Dat laatste maakt Mahler tot onverbiddelijke muziek. Alles of niets. Haitink geeft daar een goede interpretatie van. Emotioneel en impulsief met alle mogelijke varianten daarvan. De enorme contrasten die aan de Zevende ten grondslag liggen worden niet gedempt.

Of Mahler zijn speurtocht naar het schier onbereikbare geluk uiteindelijk met het enige ware geluk heeft mogen zien bekronen, is me niet bekend. Daar hoeven wij, ruim zeventig jaar na zijn dood, geen oordeel over uit te spreken. Zijn muzikale erfenis toont ons de mens in zijn ware gestalte: lijdend en zoekend. Alles of niets.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen