Geert Grote en Moderne Devotie: terug naar een reine kerk

Hoe modern was de Moderne Devotie? En hoe devoot was ze? Tegen welke achtergrond kon zo'n boekje over de Navolging van Christus ontstaan, waarschijnlijk geschreven door Thomas a Kempis, die zich met een boekje in een hoekje terugtrok op de Agnietenberg bij Zwolle? Niet al deze vragen worden beantwoord, maar men krijgt toch een aardig inzicht in de Nadere Reformatie van de R.K. Kerk in de late Middeleeuwen op de tentoonstelling die aan deze ,,Devotio Moderna" en haar voornaamste stichter Geert Grote is gewijd.
Het is dit jaar op 20 augustus precies zes eeuwen geleden dat die vermaarde (boete)prediker overleed. Als een Savonarola in Italië geselde hij met woorden de pracht en praal der verwereldlijkte moederkerk en hij riep op tot inkeer en gebed, tot een Godgewijd leven in ingetogenheid. Door Geerts prediking vormden zich in Deventer en vandaaruit in heel ons land en daarbuiten, religieuze gemeenschappen van mannen en vrouwen (uiteraard apart. . .) die als broeders en zusters des Gemenen Levens bekend werden.

Bid en werk
Ze grepen daarbij enigszins terug op het ideaal van de eerste christengemeenten: gemeenschap van goederen en gaven. Deze broeder- en zusterhuizen werden geen oorden van ,,zalig nietsdoen". Voor luie buiken was er geen plaats als we op de expositie in museum Catharijne Convent te Utrecht zien hoe hun dagindeling eruitzag: bidden en werken in gestage afwisseling.
Geert Grote en zijn navolgers in de schaduw van de Lebuïnuskerk in de Usselstad, onder wie Florens Radewijns, waren nog geen hervormers in de zin van Calvijn of Luther. Hun prediking en devotie was ook erg eenzijdig gericht: wel helemaal Christocentrisch (en dan vooral de Christus in Zijn lijden, niet Maria zoals in zoveel mystiek). Ze wilden geen nieuwe kerk stichten. Wèl eisten ze terugkeer naar de gezuiverde kerk zonder wereldse geestelijken die de Naam van Christus in hun levenswandel smaadden.

Domme Dom
Zo toornde Geert Grote fel tegen priesters die, ontuchtig leven, als getrouwde mannen". En hij ging tekeer tegen de bouw van de Utrechtse Dom:,,die onnodige bouw is een ergernis en schande voor de kerk. De toren mag Babel heten'', aldus meester Geert die voorspelde dat de Dom in elkaar zou vallen of verzakken vanwege het nabije zeewater (van de latere Zuiderzee). Hij berispt de bestuurders van de kerkfabriek om hun domheid om hiermee niet te rekenen. Zijn aanklachten werden hem niet steeds in dank afgenomen: de bisschop legt hem zelfs een preekverbodop. . .
Desondanks verspreidden zijn idealen zich snel en overal groeiden rond 1400, (ruim een eeuw vóór Luther de stal uitmestte) de huizen en kloosters van deze reformatiebeweging. Borden met lampjes e. d. laten in Utrecht de uitwaaiering zien van de congregaties van Windesheim en van Sion, waarbij uiteraard Deventer en de Domstad veel aandacht krijgen. (Waaronder de Buurkerk, waarSuster Bertken zich in een cel liet inmetselen om als reguliere kanunnikes geestelijke tractaatjes te schrijven).

Lange bid-dag
Hoe de dagindeling van een kloosterbroeder des Gemenen Levens eruitzag? Om 4 uur opstaan, gebed, aankleden, ochtendgebed. Om 5 uur lezen in de cel, om 6 uur schrijfarbeid en gebed, om half 7 meditatie en voorbereiding op de mis in de kapel, daarna overdenking van Christus' lijden. Om 8 uur: schrijfarbeid (vooral kopiëren van handschriften), 10 uur maaltijd omkranst door rozenkransgebeden, terwijl een broeder stichtelijke spreuken (,,collationes") leest.
Om half 12 rust, 12 uur schrijfarbeid en kort gebed, 3 uur middaggebed in de kapel en meditatie, daarna: studie in de cel; om 4 uur: schrijfarbeid afgewisseld met gebeden, om 6 uur avondmaaltijd en gebed, half 7 rust, zondenoverdenking in stilte, gebed, meditatie n.a.v. Christus' lijdenen voorbereiding op de volgende werkdag, en om 9 uur naar bed. U ziet het: , ,bidt zonder ophouden'' werd zeer letterlijk opgevat. Een goede catalogus (ƒ10,-) en lijst van de 171 geëxposeerde boeken, bijbels, schilderijen, beelden en voorwerpen begeleidt de tentoonstelling die tot 24 juni te zien is in Utrecht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen