Menselijke herinneringen aan het Huis van Oranje

Het met potlood beschreven kladje - meer is het niet - ligt, veilig in een vitrine, op Slot Zuylen te Oud-Zuilen waar tot 15 september de tentoonstelling ,,Herinneringen aan Oranjevorsten, bewaard op Utrechtse kastelen" te zien is.
Het krabbeltje van koningin Emma is typerend voor het overgrote deel van het tentoongestelde materiaal dat de bezoeker, zonder brutaal inbreuk te maken op het privé-leven van de Oranjes, iets meedeelt over hoe en wie de Oranjes, van Willem de Zwijger tot prinses Juliana, in werkelijkheid waren. Let wel: iets, want ook de intermenselijke contacten met bijvoorbeeld de leden van de hofhouding waren vaak nog gehuld in een officieel sfeertje.

,,Oók mensen"
De organisatoren van de tentoonstelling hebben ook niet de pretentie een compleet inzicht te geven in de handel en wandel van de leden van het Koninklijk Huis,,buiten kantooruren". Het gaat louter om herinneringen die wellicht weinig interessant zijn voor geschiedvorsers, maar des te meer voor het gewone publiek. Tenslotte hielden ook de Oranjes zich met gewone dingen bezig. Om het met baron Van Tuijll van Serooskerken te zeggen: „Ze waren óók mensen. In die sfeer moetje de tentoonstelling zien".
De titel van de expositie is wat misleidend. „Herinneringen aan Oranjevorsten bewaard op Utrechtse kastelen" wekt de indruk dat er weliswaar niet alle, maar toch wel veel kastelen bij betrokken zijn. Het blijken er slechts twee te zijn; Renswoude en Slot Zuylen in het idyllische en voor menige bruidsfoto decor leverende dorpje Oud-Zuilen, onder de rook van Utrecht. Dat alleen deze kastelen een bijdrage konden leveren aan de expositie heeft een begrijpelijke verklaring: de Oranjes hadden in de loop der eeuwen wel degelijk contacten met bewoners van andere dan deze kastelen in Utrecht, maar in veel gevallen veranderde het pand zo vaak van eigenaar dat van eventuele Oranjeherinneringen op den duur niets meer was na te gaan. Van Zuylen en Renswoude gold dat wel: eerstgenoemd huis is onverbrekelijk verbonden met het geslacht Van Tuijll van Serooskerken, bij Renswoude hoort sinds lang de naam Taets van Amerongen.

Gesneuveld
Beide families zijn, ambtshalve en privé, goede bekenden van het Nederiandse koningshuis. Dat blijkt onder meer uit het feit dat prins Willem III, die tevens koning was van Engeland, (1650-1702) een condoleancebrief schreef aan de weduwe van een lid van het geslacht Van Tuijll van Serooskerken die in het kuras (harnas) was gesneuveld. Dein 1866geboren F.C.C, baron Van Tuijll van Serooskerken was opperkamerheer van koningin Wilhelmina, haar dochter Juliana had W.R.A. baron Van Tuijll van Serooskerken als adjudant.
Mr. L. R. baron Taets van Amerongen was kamerheer van koning Willem I, de in 1865geborenH. W.C. barones Taets van Amerongen was getrouwd met een grootofficier van koningin Emma, L. R. baron Taets van Amerongen was hofmaarschalk van prins Hendrik, de derde zoon van koning Willem II. Dat is dan nog maar een greep. En zo ontstond er een innige samenwerking tussen Renswoude en Slot Zuylen: de Renswoudense collectie werd overgebracht naar één der zalen van het slot Zuylen en beide verzamelingen bleken elkaar merkwaardig goed aan te vullen. Samen met een lid van de familie Van Tuijll van Serooskerken presenteerde J. J. C. baron Taets van Amerongen, bestuurslid van de Stichting Utrechtse Kastelen, dezer dagen de expositie aan de pers. Deze vertegenwoordigers van illustere adellijke families konden uiteraard heel wat saillante details uit de eerste hand verstrekken, iets wat de bezoekers van de tentoonstelling node zullen missen, want die hebben alleen maar een sobere catalogus en misschien een bereidwillige suppoost tot hun beschikking.

Gered
Zo ligt er een waaier met foudraal en boekethouder, door groothertogin Marie van Mecklenburg-Schwerin, de moeder van prins Hendrik, geschonken aan E. A. M. barones Taets van Amerongen-Teixeira de Mattos (1903-'83), de moeder van J. J. C. baron Taets. ,,Tijdens de eerste wereldoorlog mocht prins Hendrik zijn familie in Duitsland niet ontmoeten. Daarom troffen ze elkaar in Zwitserland, op neutraal gebied. De familie Taets was meegegaan om hen te verpozen; er werd onder andere een rijtoer in de bergen gemaakt. De achterste auto, waarin mijn moederen de groothertogin zaten, kantelde en bleef in de sneeuw liggen, de andere auto's merkten niets en reden verder. Maar gelukkig kon moeder heel goed op haar vingers fluiten en doordat dat echode in de bergen kwam de rest van de stoet erachter dat er iets mis was. Later zei de groother- [> togin tegen mijn moeder: Je hebt mijn leven gered''. Een groot deel van de collectie bestaat uit brieven: van Willem van Oranje aan landvoogdes Margaretha van Parma; de al eerder genoemde condoleancebrief van prins Willem III; een felicitatiebrief van koningin Wilhelmina, de vrouw van koning Willem I, ter gelegenheid van het huwelijk van mr. L. R. baron Taets van Amerongen, kamerheer van de koning; correspondentie tussen genoemde kamerheer en koningin Anna Paulowna; brieven van koningin Emma, onder andere aan haarvader; van prins Hendrik (van wie overigens heel weinig correspondentie bekend is) en een condoleancebrief van prinses Marianne.

Verder onder meer bezienswaardigheden als een crêpe zak ter omfloersing van de oranje wimpel, gebruikt bij de begrafenis van koning Willem III, een wandelstok met gouden knop van koningin Wilhelmina en prins Hendrik, geschonken aan opperkamerheerH. W. J. E. baron Taets, een galakostuum met cape, steek en degen, gedragen door opperkamerheer F. C. C. van Tuijll van Serooskerken, een verguld zilveren kamerheerssleutel en een verdacht nieuw uitziende portemonnee van prins Hendrik.
Van een heel andere orde is de in een piepklein zolderkamertje ondergebrachte privé-collectie oranjesouvenirs van L. barones Van Tuijll van Serooskerken barones van Lynden: fotocollages, herinneringskaarten, penningen, bekers en andere curiosa. Wellicht strekt het gewone verzamelaars tot bemoediging dat een barones, woonachtig op een heus kasteel, kennelijk heel blij was met een oranjetakje, afkomstig van de bruidstafel van de koningin, en het zorgvuldig bij haar verzameling voegde.

Jacoba van Beieren
Een bezoek aan de tentoonstelling wordt uiteraard gecombineerd met een kijkje in het slot zelf. Het kasteel werd aan het eind van de twaalfde of in het begin van de dertiende eeuw gebouwd door de Van Zuylens. Toen dit geslacht halverwege de veertiende eeuw in mannelijke lijn uitstierf kwam het huis aan de Van Borsselens. Eén van de bekendste vertegenwoordigers van die familie was Frank van Borsselen, die naam kreeg door zijn in het geheim gesloten huwelijk met Jacoba van Beieren. Het slot werd in de 18e en 19e eeuw gereorganiseerd. Inmiddels was Slot Zuylen in handen gekomen van de familie van Tuijll van Serooskerken, een oud geslacht dat behoorde tot de Utrechtse Ridderschap. De vooriaatste eigenaar, Frederik Leopold Samuel Frangois baron Van Tuijll van Serooskerken, heeft aan het kasteel nuttige reparaties laten verrichten zodat het voor een wisse ondergang werd behoed. Zijn zoon Frederik Christiaan Constantijn, diens vrouw en hun talrijk kroost waren de laatste bewoners van het slot: in 1951 werd het huis, met inbegrip van het waardevolle interieur en een deel van de omgeving, geschonken aan de stichting Slot Zuylen, die het nu als museum exploiteert. Niet alleen de kamers en het meubilair en de imposante wandtapijten zijn het bekijken meer dan waard: er is ook nog een collectie curiosa van zeer uiteenlopende aard: een koffie- en theeservies van Haags porselein, gedecoreerde Russische paaseieren, zijden schoentjes, hoedespelden, een album uit 1599 met handtekeningen van de Oranjes, en - opgelapt - keukengerei.

Belle
Onverbrekelijk verbonden met slot Zuylen is natuurlijk de schrijfster Belle van Zuylen oftewel Isabelle Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken, de adellijke dame die ervoor die dagen (ze werd geboren in 1740) afwijkende meningen over de plaats van de vrouw op na hield. Het huwelijk trok haar bepaald niet, immers, ze zou dan, net als in de ouderlijke woning, opnieuw ,,opgesloten" zijn. Nadat de avances van diverse huwelijkskandidaten op niets waren uitgelopen waagde ze het er in 1771 op met een Zwitser, De Charrière, een door en door fatsoenlijke heer. Het oeuvre van de freule bestaat uit voornamelijk brieven, maar daarnaast schreef ze ook romans, toneelstukken, opera's en pamfletten.
Op literatuurminnende bezoekers zal het kasteel dan ook dubbel zoveel aantrekkingskracht uitoefenen: er is nog vrij veel wat aan Belle herinnert: drie kamers waar ze - tot aan haar huwelijk 's zomers woonde en tot in de kleine uurtjes zat te schrijven. Overigens zijn de vertrekken, na de veranderingen die in de 19e eeuw zijn aangebracht, lang niet meer zo als de schrijfster ze gekend moet hebben. (Maar de merklap die ze als 18-jarige borduurde hangt er nog steeds).

Boekje
Wie de geschiedenis van het kasteel thuis nog eens rustig wil doornemen kan dat het beste doen door het boekje ,,Een rebelle aan de Vecht" aan te schaffen, het zesde deel uit de Esso museumreeks. Prettig leesbare tekst en voorzien van zulke mooie foto's dat je je bijna gaat afvragen of Belle van Zuylen niet wat erg ondankbaar was toen ze als jonge vrouw het kasteel als een soort kooi beschouwde. . .

De tentoonstelling,,Herinneringen aan Oranjevorsten in SlotZuylen" loopt tot 15 september, de openingstijden zijn van dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur, 's maandags is Slot Zuylen gesloten. De toegangsprijs bedraagt ƒ 2,50. Wanneer het bezoek aan de expositie wordt gecombineerd met een rondleiding door het Slot zijn de kosten ƒ 5,50 (voor kinderen ƒ 3,50).

,,Een rebelle aan de Vecht'', deel 6 in de Esso Museumreeks, kost ƒ 21,50 en is te bestellen bij de Vereniging van Vrienden van SlotZuylen, secretariaat: Toernooiveld 2,3611 AS Oud-Zuilen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen