Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Christelijke symboliek rond Goede Vrijdagen Pasen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Christelijke symboliek rond Goede Vrijdagen Pasen

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Christelijke symboliek is iets, dat zich uit de verte aan ons opdringt. Het is een uitdrukking, die bij protestanten niet zo,,in" is. Datvaltte begrijpen. Het geloof is overtuigd van een onwrikbaar draagvlak buiten ons: het Woord. Wat God openbaart is waar. Daarmee verwerpen we alle stelsels en leringen, die aan het Woord niet genoeg hebben. De H. Schrift is onze laatste zekerheid, onze hoogste beroepsinstantie. Toch dient bedacht te worden dat we leven in een wereld, die vol is van symboliek. In een gesprek zegt u: ,,Hoge bomen vangen veel wind". Waar denkt u dan aan? Aan de harde wind, die hoge bomen meer heen en weer zwiept dan de lage? Of gaf u een symbolische betekenis aan deze zin? In dat geval was uw bedoeling een andere. U bedoelde weer te geven: als je een hoge maatschappelijke positie bekleedt heb je meer kritiek te verduren dan wanneer je wat lager op de maatschappelijke ladder staat. Door dit voorbeeld kan duidelijk worden dat onze cultuur doortrokken is van de symboliek. Een belangrijke rol speelt de symboliek in de godsdienstige wereld. Het is een middel om de geloofsinhouden zichtbaar en tastbaar te maken. Dat kun je bereiken door een uitdrukking, gebaar, voorwerp of voorstelling. De belevingswereld van de godsdienst komt dichter bij. In het symbool ontmoeten God en mens elkaar.

De eerste impuls
Tot de opmerkelijkste trekken van het christendom behoort het vermogen zich van symbolen te bedienen. De tijden waren zwaar. De Romeinen vervolgden te vuur en te zwaard de christenen. Hoe kon je als christen voor je geloof uitkomen? Het geheim van Gods omgang met de menDoor dr. J. Broekhuis sen kon worden vastgelegd in symbolische voorstellingen en voorwerpen. In de symbolen werd de polsslag van de H. Geest voelbaar. De taal van de christelijke hoop straalde ervan af. De geloofsgenoten voelden dit goed aan.

Latere ontwikkeling
Een grote verandering in de relatie tussen christendom en wereld vond plaats met de bekering van keizer Constantijn in 312. Het jaar daarna wordt het christendom verheven tot staatsgodsdienst. Maar de leesen schrijfkunst wordt door zeer weinigen beheerst. Weer biedt het vertalen van het geloof in voorstellingen en symbolen uitkomst. Tegen het eind van de middeleeuwen wordt de mens ontdekt in zijn eigen waarde. De band tussen hemel en aarde wordt losgekoppeld. De symbolen verliezen hun kracht. Dat brengt juist anderen tot een mateloze verering van de symbolen. Men wil het goddelijke vastgrijpen. De Reformatie heeft dat als één van de uitwassen van de Roomse Kerk gezien. Een eigenwillige godsdienst!

Het kruisteken
Het kruis is een gangbaar embleem in de catacomben, de uitgestrekte ondergrondse grafgalerijen in Rome. Meteen verbinden we dit teken met de kruisdood van Christus. Een wrede en onterende doodstraf in de oudheid. Sterven bij vol bewustzijn. Maar zo kijken we tegen het kruis aan met christelijke brilleglazen. Het kruis is evengoed een symbool van het heelal. De vier armen wijzen de vier windstreken aan. Doordat we in een,,christelijke" cultuur staan verbinden wij het met de vervloeking, die Christus op Zich heeft geladen. Het wordt een teken van heil.

Vóór Constantijn
In de tijd van de geloofsvervolging was het kruis een hachelijk symbool. Wie de voorstelling van het kruis inkraste was een christen. Daarbij kwam dat het kruis ergernis opwekte. Het wekte tegenzin op, omdat een fatsoenlijk burger nooit tot de kruisdood werd veroordeeld. En zo ging men het kruis wat bijschaven. Onderaan werd een anker afgebeeld. Of bovenaan werd een lus gemaakt. Het Egyptische teken voor,, leven". Maar de ingewijden wisten heel goed wat met dit symbool bedoeld werd.

De vierde eeuw
Door keizer Constantijn kreeg het kruis zijn centrale betekenis. Bekend is het verhaal dat hij vlak vóór een veldslag een lichtend kruis in de lucht zag met daaromheen de woorden,,Overwin hierdoor". Zijn moeder, Helena, zou op Golgotha het kruis hebben gevonden, waaraan Christus was gestorven. Bij ons is het Latijnse kruis het meest bekend, het is een horizontale balk, die op ongeveer % van de hoogte van de verticale balk is geplaatst. Een kruis gaat ook (de torens van) de kerkgebouwen versieren. Men wil, om zo te zeggen, de prediker erop wijzen: U bedient het Woord tevergeefs als niet het geloof aan de Middelaar u ter zijde staat. En als u roemt, doe het dan alleen ir het kruis van Christus.

De middeleeuwen
De idee dat de kruisiging een oneerbare terechtstelling is heeft sterk doorgewerkt in de middeleeuwen. Op oude krüisigingsscènes is het middelste kruis leeg. Of de verrezen Heiland wordt daarboven afgebeeld. Het leven bloeit op uit de dood. Dat is de zin van Goede Vrijdag. De triomferende Christus treedt op de voorgrond. Een kroon of diadeem tooit het hoofd van de Gekruisigde. Later wijzigt zich de theologische opvatting. De mens heeft Gods eer geschonden. De zonde moet verzoend worden. Dat gebeurt door Christus' offer, In de taal van de symbolen vind je dat terug. Het gelaat van Jezus is door pijn verwrongen. Met de doornenkroon is Zijn hoofd getooid. De ogen zijn gebroken. In deze ontwikkeling blijft men toch het kruishout zien als een levenshout. Het wordt met de levende wijnstok vergeleken. Staat niet in Joh. 15:1 „Ik ben de ware Wijnstok". . ?

De Reformatie
Fel hebben de Reformatoren zich verzet tegen de crucifixen, de kruisen met het lichaam van Jezus. En terecht! God onderwijst Zijn volk door het Woord. De crucifixen trokken de aandacht van de H. Schrift af. Als lege symbolen werden ze aanbeden. Enkel door de Woordbediening wordt de Gekruisigde een bron van leven.

De vis
Een gangbaar embleem van de christelijke symbooltaal is de vis. Ichthus in het Grieks. Het omvat de eerste letters van de Griekse woorden lesous CHristos THeou Uios Sotèr: Jezus Christus, Gods Zoon, Verlosser. Een verkorte vorm is het zgn. Chi-Rho symbool, samengesteld uit de eerste twee letters van de Griekse naam Christus. Wat bedoelt men met dit symbool? In onze tijd wordt aangenomen dat de vis een heenwijzing bevat naar de wonderbare spijziging van de 5000 (Johannes 6). Deze geschiedenis heeft lijnen naar het H. Avondmaal. Een beroemde inscriptie luidt: ,,Ontvang de zoete spijze van de Verlosser der Heiligen, en eet, hongerig zijnde, de Vis, die gij in Uw handen draagt". Op een muurschildering uit de 3e eeuw wordt een broodkorf dooreen vis gedragen. In de symboliek van de vis wordt dus een geheime boodschap overgebracht. Ontegenzeglijk ligt daarbij de nadruk op het H. Avondmaal.

De haan
Het haantje op de toren is een bekende verschijning. Het is de weerhaan, die zich steeds tegen de wind keert. Het lijkt op de prediker, die zich richt tegen de ongehoorzamen en de vijanden van de kerk. Deze worden getypeerd in de aanstormende winden. Maar de symboliek snijdt dieper. Het gekraai van de haan kondigt aan, dat het rijk van de nacht (d.i. de duisternis) moet wijken voor het rijk van de dag (d.i. het licht). Is dat niet een symboliek voor Christus? Als hemelse Rechter schudl Hij de mens wakker uit de slaap van de dood. Bovendien heeft het hanegekraai Petrus tot berouw gebracht De Roomse kerk ziet in de haan een embleem van de biecht. De verloochening door Petrus kan niet worden losgemaakt van Jezus' lijden. Daarom wijst de haan ons tegelijk op de Mar van Smarten. In de kerkbouw werkte het teken van het haantje door. AI in de 9 eeuw had de kathedraal van Brescia een haan. De haan van de kathedraal var Constances werd in 1091 door de bliksem getroffen.

Alleen het Woord
In alle tijden is de mens in hoge mate visueel ingesteld. Mede hierdoor ontstond de christelijke symboliek om het volk dichter bij God te brengen. Maar als de symbolen de doorkijk naar het Woord belemmeren moeten ze met grote stelligheid worden afgewezen. Het Woord is ons sieraad, onze kracht. Luther zegt het zo schitterend in de 62e stelling: ,,De ware schat der Kerk is het heilig Evangelie der genade en der heerlijkheid Gods".

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 4 april 1985

Terdege | 64 Pagina's

Christelijke symboliek rond Goede Vrijdagen Pasen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 4 april 1985

Terdege | 64 Pagina's