Geen theocratie

In deze rubriek heb ik op 11 juni er de aandacht op gevestigd dat termen in het spraakgebruik van betekenis kunnen veranderen. Je hebt er nauwelijks erg in. Iemand begint ermee. Anderen nemen betover. Iedereen gaat het zo zeggen. Dus je doet er ook maar aan mee. Toch kan zo' n verschuiving in betekenis weleens bij nadenken helemaal niet zo onbedenkelijk zijn. Ik had het toen over,, links" en,,rechts" in de politiek. Wie die woorden nu gebruikt, verstaat er dikwijls iets anders onder dan wat men er veertig jaar geleden mee bedoelde. Iets dergelijks is te merken met het woord,,theocratie". Je leest de laatste jaren steeds meer dat de SGP een ,,theocratische partij" is, voorstander is van de ,,theocratie", een,,theocratische staatsvorm nastreeft" enz. Vroeger gebeurde dat ook wel. Maar dan door buitenstaanders die er de SGP mee aanvielen. Nu merk je steeds meer dat deze term door SGP-ers zélf gebruikt wordt om er hun politieke opvatting mee te karakteriseren. Ik heb daar grote bezwaren tegen. Ds. Kersten en ds. Zandt hebben hun politieke streven nooit,,theocratisch" willen noemen. Integendeel, zij reserveerden deze term voor de geheel unieke wijze waarop God oudtijds Israël heeft geregeerd. De gehele wetgeving was van Hem. Hij regeerde door Zijn wil bekend te maken door middel van profeten, de urim en tummim. De koningen van Israël namen een geheel eigen positie in, geheel afwijkend van de nieuwtestamentische overheden. Alleen van hen kon worden gezegd dat zij ,,op de troon des HEEREN zaten" (1 Kron. 29:23). Zie b.v. Kersten, Dogmatiek II, 141, In het voetspoor der vaderen, 237 v., Zandt-van Dis, Uiteenzetting beginselprogram II, 114w.

Belijdenis
Zij die het begrip ,,theocratie" zijn gaan actualiseren, blijken het in de praktijk in een grote verscheidenheid aan betekenissen te gebruiken. Voor de een is theocratie het geloof in het Godsbestuur, in de praktijk niet veel verschillend van het geloof in Gods voorzienigheid. Voor de ander die over theocratie spreekt, is het de belijdenis van de souvereiniteit Gods. Een derde verstaat er de belijdenis onder dat het staatsgezag teruggaat op goddelijke autoriteit. Zelfs zijn er die met theocratie in feite een belijdenis van Christus' koningschap over alle dingen bedoelen. En deze belijdenissen worden vervolgens - zeker door de goegemeente - verward met een politiek systeem: theocratie wordt óók een stelsel, naast andere ,,cratieën", en het is gauw gezegd: wij zijn als het er op aankomt, geen democraten, maar theocraten. Er zijn er zelfs die vanuit deze optiek in wezen Den Uyl gelijk geven als hij de SGP een ademocratische gezindheid verwijt.

Nuchter
Het moet ons opvallen dat de oudvaderen heel nuchter en onbevangen over de verschillende regeringsvormen die mogelijk zijn, hebben geschreven. Uit velen verwijs ik nu alleen maar naar Arnoldus Rotterdam, wiens verklaring van de geloofsbelijdenis (,,Sions roem en sterkte") onder veler handbereik ligt. In zijn behandeling van artikel 36 stelt hij de mogelijke regeringsvormen aan de orde. Hij noemt er vier: 1. monarchie; 2. aristocratie; 3. democratie; 4. de mixta (een mengvorm van de eerste drie). Nuchter en praktisch zet hij de voor- en nadelen van elk op een rij. Uiteindelijk kiest hij voor de mixta. Calvijns benadering in zijn Institutie (IV, 20,8) is in wezen precies dezelfde. Alleen heeft hij een lichte voorkeur voor de aristocratie en uitgesproken tegenzin tegen de (absolute) monarchie, alweer op zuiver zakelijke gronden. Opvallendis, dat zij nooit principieel voor één bepaalde regeringsvorm kiezen als de enig juiste, met principiële verwerping van alle anderen. Wel moet, welke regeringsvorm men ook kiest, het grondbeginsel gehonoreerd worden dat de overheid Gods dienares is en dus een eigen verantwoordelijkheid heeft. Verder waarschuwen zij tegen willekeurige veranderingen in het politieke stelsel en adviseren zij in het algemeen, het historisch gegroeide te aanvaarden. Nooit beschouwen zij de theocratie als óók één in het rijtje.

Democratie
Waarom dit zo geschreven? Omdat ik merk dat er SGPers zijn die menen dat men vanuit het,,theocratisch denken" eigenlijk niet democratisch kan zijn, dat daar een spanning tussen ligt. Dat behoeft in genen dele. Kiezen, zoals Arnoldus Rotterdam twee eeuwen geleden deed voor de ,, mixta'', betekent in de huidige situatie een keus voor de pariementaire democratie. (Om misverstand te voorkomen: daarmee uiteraard niet kiezend voor de marcusiaanse ideologie van de fundamentele democratisering!) Die keus heeft de SGP dan ook gemaakt, reeds bij haar oprichting. Hetzelfde beginselprogram dat in artikel 3 stelt, dat de overheid haar gezag niet ontleent aan het volk, poneert vervolgens in artikel 11, dat de overheid haar gezag wel uitoefent onder medewerking van het volk.

Grondwet
Wat zou dat in de praktijk betekenen, gesteld (helaas onder de huidige omstandigheden nauwelijks denkbaar), dat de SGP een meerderheid zou behalen bij de Kamerverkiezingen? Dat behoeft dan geen andere staatsvorm te betekenen. Ons land zou zeker geen ,,theocratie" worden. De pariementaire democratie zou gehandhaafd kunnen blijven. Alleen de functie van de Grondwet zou zwaar versterkt moeten worden. Daarin zouden niet alleen de rechten van de burgers verankerd moeten zijn, maar in de eerste plaats de eigen verantwoordelijkheid die de overheid als Gods dienares heeft jegens Gods wet en de verplichtingen van overheid en burgers jegens God. Het zou de discussie - ook met het GPV - verhelderen, wanneer de SGP ook in deze haar terminologie weer zuiver zou houden. Een heldere stellingname zou ook aan Den Uyl c.s. duidelijk kunnen maken, dat er tussen ,,Staphorst" en ,,Khomeiny" een hemelsbreed verschil ligt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen