Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Hoornist Van der Veen weet alles van sjofar, schelphoorn en stembeugel

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Hoornist Van der Veen weet alles van sjofar, schelphoorn en stembeugel

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

<br />Het mag op z' n minst merkwaardig genoemd worden dat een goed klinkend instrument als de hoorn, waarvoor diverse componisten zulke fraaie composities hebben geschreven, zo weinig bekend is. Om dit instrument meer in de publieke belangstelling te brengen ontplooit hoornist Adrie van der Veen uit Oenkerk diverse activiteiten. Een gesprek met een,,professionele hobbyist" over de hoorn en zijn bespeler(s).

Goede muziek, in dien men tenminste niet de afschuwelijke gewoonte zou hebben jachthoorns te laten spelen die de toehoorders bijna doof maken", zo schreef rond 1720 een dame uit Wenen aan haar vriendin. Niet zo'n erg vleiende opmerking over een instrument dat momenteel, mede dankzij Adrie van der Veen, toch geliefder is geworden. ,,Je kuntje overigens voorstellen hoe ruw en doordringend de hoorn klonk als de musici - in die tijd meestal lakeien - hun instrumenten met volle kracht bliezen. De klank van de hoorn werd pas zacht en edel toen het instrument niet meer met de Grote en kleine ramshoorns ofsjofars. Deze instrumenten worden in de Bijbel vaak genoemd. beker omhoog bespeeld werd maar voor de borst, respectievelijk naast het lichaam van de blazer gehouden werd", vertelt Van der Veen. Hij kan het weten want hij bespeelt op professionele wijze de waldhoorn. Aan het Conservatorium te Rotterdam behaalde hij het CO-diploma voor hoorn en hij vervolgde deze studie aan het Conservatorium te Antwerpen en dat te Brussel. Als lioornist heeft hij ruime ervaring opgedaan en reeds veel bekendheid gekregen. Zo speelde hij onder meer als eerste hoornist in de Marinierskapel, het Frysk Orkest, het NCRV-koperensemble en als free-lance musicus op gezette tijden ook nog in het Residentie-orkest. Momenteel is Van der Veen docent aan de muziekschool te Veendam en geeft daarnaast nog een aantal privélessen.

Ramshoorn
Bij nadere kennismaking en bestudering blijkt de hoorn een eeuwenoude en zeer interessante geschiedenis te hebben. Dit instrument heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Reeds in de Bijbel lezen we over de sjofar, het Hebreeuwse woord voor ramshoorn. Deze ramshoorn kan men weer onderverdelen in grote en keine sjofars. De joden gebruikten en gebruiken de sjofar veelal bij feestelijkheden. De ramshoorn kan zeer doordringend klinken. Dat is onder meer bekend uit de verovering van Jericho. Zo werd de sjofar in de OudTestamentische tijd gebruikt om het volk op te roepen tot de strijd (Richt. 3 : 27 en 6 : 35) terwijl het instrument bovendien werd geblazen bij het begin van de strijd en gebruikt als eindsignaal wanneer de strijd moest worden afgebroken. De aanvang van het jubeljaar werd eveneens aangekondigd met de sjofar. In de joodse synagogeliturgie heeft het blazen van de sjofar nog steeds zijn plaats als oproep tot inkeer en boete, als herinnering aan de dag van het gericht.

Stembeugels
Vanaf de Middeleeuwen gebruikte men bij andere volken veelal dierenhoorns en eenvoudige signaalhorens, terwijl in later eeuwen de jachthoorn in zwang kwam. Eigenlijk is de schelphoorn, ook wel tritonhoorn genoemd, het oudste voorbeeld van de jachthoorn. Deze schelphoorn werd gebruikt door de inwoners van Afrika en bij de schippers van Madagaskar. Tegenwoordig wordt de schelphoorn nog gebruikt in Papoea-Nieuw Guinea om signalen aan ekaar door te geven. Een volgende stap in de ontwikkeling van de hoorn was het aanbrengen van stembeugels. Omdat de componisten in vele verschillende toonhoogten schreven, was het nodig voor iedere toonhoogte een instrument te hebben. Men bouwde toen een instrument met twaalf verschillende stembeugels, voor iedere toonhoogte een beugel.

Mogelijkheden
In 1753 deed de hoornist Anton Hampel een beslissende ontdekking, namelijk het stoppen van de hoorn. Hij had bemerkt dat als men de hand in de beker stopt, men andere noten kan produceren. Hampel speelde in het orkest van Dresden onder de bezielende leiding van dirigentcomponist Hasse. De behoefte om meer met zijn instrument te kunnen doen werd echter groter en hij maakte een beugel in Uvorm die hij aanbracht midden op de buis van de hoorn. Demogelijkheden werden zo aanzienlijk vergroot. Weer later werden drukventielen aangebracht. Nu kon men de rij natuurtonen aanvullen met de tussenliggende noten door middel van deze drukventielen. Nog was men toen niet geheel tevreden. Uit de drukventielhoorn ontwikkelde zich de draaiventielhoorn, het tegenwoordige instrument, dat gemakkelijker te bespelen is dan de instrumenten uit de vorige eeuwen. Bovendien is de klank zuiverder en mooier. 

Plakboeken
Adrie van der Veen is zonder meer opgetogen over de hoorn. Plakboeken vol foto's en gegevens over zijn lievelingsinstrument laat hij met groot genoegen zien. Naast een drukke concertpraktijk, lesgeven en plaatopnames, heeft deze hoornist van huis uit (,,mijn moeder vond het zo' n mooi instrument'') nog een ander, bijzonder initiatief ontwikkeld. Onder het motto,, De geschiedenis van de hoorn door de eeuwen heen'', gaat hij scholen en andere geïnteresseerde groepen langs om over zijn grote ,, hobby'', het bespelen van de hoorn, te vertellen. Via een logische, tijdgebonden opbouw wordt aan de hand van muzikale voorbeelden, door middel van authentieke instrumenten uit vroeger tijden, weergegeven hoe de hoorn zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld. Van der Veen vertelt dat er ontzettend veel muziek voor de hoorn is geschreven. Vooral componisten als Mozart, Haydn, Von Weber en tijdgenoten hebben de hoorn als solo-instrument bepaald niet vergeten.

Grammofoonplaat 
Dat deze grote promotor van de hoorn ook anderen wil laten delen in de verrassende klanken van dit lieflijke instrument, is duidelijk. Onlangs is een prachtige grammofoonplaat gemaakt waarop hij samen met zijn veelbelovende leerling Hylke Faber (14jaar) composities speelt van Telemann en Vivaldi voor twee hoorns en strijkorkest, de Tweede Sonate van Cherubini, het Concertino van Von Weber en het Eerste hoornconcert van Mozart. Het orkest is samengesteld uit leden van het Noordelijk Filharmonisch Orkest onder leiding van Leendert Runia. Adrie van der Veen is op een aanstekelijke manier bezig met zijn lievelingsinstrument. Dat bewijst niet alleen zijn niet aflatende ijver om de hoorn bij het grote publiek geliefd te maken, ook de plaat is daarvan een goed voorbeeld. Overigens is ook een cassettebandje met deze aantrekkelijke muziek verkrijgbaar. Wanneer er een groep mocht zijn die graag eens wat meer over de hoorn wil weten, kan men schrijven of bellen: Adrie van der Veen, Van Haersmasingel 24,9062GBOenkerk,tel. 05103-2030. Daar kunt u ook de LP of cassette bestellen. <1

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 27 mei 1987

Terdege | 64 Pagina's

Hoornist Van der Veen weet alles van sjofar, schelphoorn en stembeugel

Bekijk de hele uitgave van woensdag 27 mei 1987

Terdege | 64 Pagina's