Herfswandeling door de tuinen van Het Loo

 'Strakke patronen van lage buxushaagjes geven in de paleistuinen de 'groene' toon aan. Klaterend water, uit in stenen waterloopjes geplaatste pijpen, uit vergulde tritonen en uit grote aard- en hemelbollen, maakt een ononderbroken geruis. Ver tegen de bosrand en vóór de kwartronde colonnades glinstert het verstuivende water van de uit vele spuiters bestaande Koningssprong. Zo ziet men, staande op het achterterras van paleis Het Loo, de zeventiende-eeuwse baroktuinen voor zich.
Wie kan zich nog voorstellen dat hierin 1975 slechts een groot gazon was met boomgroepen in Engelse landschapsstijl? Dat was omstreeks 1807 aangelegd in opdracht van koning Lodewijk Napoleon. Daarvoor moesten de oorspronkelijke en verwaarloosde baroktuinen wijken. Die geometrische tuinen waren in de zeventiende eeuw aangelegd met parterres, terrassen, cascades, watervallen, fonteinen en kanalen. De belangrijkste architectuur-elementen daarin waren de hoge muren om de tuinen en de imposante colonnades. Het intensieve onderhoud dat deze bewerkelijke tuinen vergde, was in de achttiende eeuw een bron van zorg. Na de vlucht van prins Willem V in 1795 raakte de tuin snel in verval. Lodewijk Napoleon voelde er niets voor om de paleistuinen in oude glorie te herstellen. Er wordt beweerd dat Zijne Majesteit angst voor water had omdat hem was voorspeld dat hij door water zou omkomen. Van het vele water in de oorspronkelijke paleistuinen liet Napoleon inderdaad niets over. Hij wilde een landschappelijke aanleg, liet de terrassen slopen en de verdiepte tuin opvullen. Zand erover!

Buytensael
Toen prins Willem III in 1672 stadhouder van Gelderland werd, verkreeg hij ook het jagermeesterschap van de Veluwe, destijds een van de beste jachtgebieden van de wereld. Voor de grote jachtpartijen had hij een jachtverblijf nodig. In 1684 kocht de prins kasteel Het Loo om daar een jachtslot te bouwen. Aan de tuinen en de omgeving van de gebouwen werd evenveel zorg besteed als aan het slot. In die tijd streefde men ernaar om huis en tuin als een geheel van vormen te ontwerpen. Op alleriei manieren trachtte men de grens tussen binnen en buiten te vervagen. De tuin werd bij voorbeeld "buytensael" genoemd. In de zeventiende eeuw was er in de tuinaanleg een duidelijke samenhang tussen de beplanting en de kunstwerken. Beelden en fonteinen waren niet alleen decoratief, maar ook uitbeelding van bepaalde ideeën. De keuze van de uitgebeelde figuren was niet willekeurig, maar had betekenis. Welke die precies is geweest voor de paleistuinen van Het Loo kon niet worden achterhaald. De hoge muren om de tuinen heen waren in de zeventiende eeuw vereist om het stuivende zand tegen te houden. Vrijwel de hele Veluwe bestond toen nog uit heide en stuifzandterreinen. Tegen de muren werden terrassen aangelegd om hoogteverschillen te maken en cascades te kunnen bouwen. Daardoor lijkt het alsof de tuinen erg diep liggen. Ruim tien jaar geleden was ervan de paleistuinen niets te zien. In 1977 werd begonnen met de restauratie van het paleis en de tuinen. Bij de opgravingen bleek veel van de vroegere geometrische tuin nog aanwezig. Onder een dikke laag zand waren karakteristieke elementen ervan verborgen. Aan de hand van oude gegevens is men begonnen om de oorspronkelijke Hollandse baroktuinen te herstellen. In 1984 was de restauratie voltooid. Wie van het ontstaan en de verdere geschiedenis van de tuinen meer wil weten kan dat lezen in een rijk geïllustreerde brochure die in de museumwinkel verkrijgbaar is. Ik ga met u de tuin verkennen.

Onberispelijk
Een bank op het terras aan de oostkant, boven de Narcissus-cascade, biedt een mooi gezicht op de benedentuin die als een boeiend en kleurig mozaiek in de diepte ligt. Brede grindallees verdelen de benedentuin in acht parterres. Scherpgeknipte coniferen bakenen de vakken met groene pijlpunten af. De krullen van de buxuspatronen slingeren om gladgeschoren gazons. Paadjes van wit zand slingeren met de buxushaagjes mee. Die stroken zand zijn, heel nuchter, bestemd als schoonmaakranden om de afgeschoren buxustakjes gemakkelijk te kunnen verwijderen. Roodbruine en witte steenslag vullen de buitenvakken op. Het geheel van de tuinen is onberispelijk. Strakke lijnen van groen en muren, grasbanen en gemetselde waterloopjes met mozaïekbodem, grillige watervallen en fonteinen, zorgen voor boeiende afwisseling. De vormen en kleuren zijn speels en toch tot in details beheerst. Mooi? Er is verscheidenheidinhetbegrip" mooi''. De paleistuinen bieden natuur die door mensenhanden in strakke vormen is gedwongen, getemd en in meetkundige vormen vastgelegd. Het is vooral mooi door de gelijkmatigheid van het geheel die in details toch een enorme versclieidenheid laat zien.

Honderden soorten
Het groen van de buxushaagjes en de geschoren coniferen overheerst en is karakteristiek voor deze romantische tuinaanleg. Slechts smalle bloemenranden omsluiten de symmetrische vormen van de lage buxushaagjes. Zo staat het in de beschrijving en zo is het ook bewust gedaan: ,,De afwisselende hoogte en grootte van de planten werden bepaald door de symmetrie die de tuin beheerste en het was niet de bedoeling dat de bloemenranden de aandacht afleidden van de gecompliceerde buxuspatronen. Zij dienden louter als versiering en moesten neus en oog strelen tijdens de rondwandeling". Die smalle bloemenranden om de buxusparterres laten een opvallende verscheidenheid aan planten zien. Er staan gewone soorten zoals phlox, klimroos, afrikaanfles en oostindische kers. Ook staan er minder algemene planten zoals jakobsladder, monarda, bergcentaurie, gele affodil en vele andere soorten. In de plantenlijst worden 215 soorten opgesomd. Voor liefhebbers bieden de paleistuinen van Het Loo volop gelegenheid allerlei bijzondere planten en botanische soorten te leren kennen of ze alleen maar te bewonderen om hun schoonheid. Elke bloem is aandachtige beschouwing waard en laat soms op heel bijzondere wijze de veelvormige schoonheid van de flora zien.

Kleurenschema
Van de oorspronkelijke beplanting in de zeventiendeeeuwse paleistuin waren slechts weinig gegevens bekend. Toch heeft men na veel speurwerk in oude tuinboeken en op schilderijen en gravures uit die tijd kunnen vaststellen welke planten men in de baroktuinen toepaste. Men gaf in die aanleg elke plant voldoende ruimte en maakte nooit perken. Men wilde elke plant afzonderlijk goed kunnen zien. Zo is dat ook bij de reconstructie gedaan. Daardoor komen de planten goed tot hun recht. Voor het beplanten van de oorspronkelijke paleistuinen werden in het verleden veel uitheemse planten aangevoerd uit verre landen. Nu zijn dat inmiddels soorten die bij ons ingeburgerd zijn. In de tuinen werd een strak kleurenschema aangehouden. In de grote middenparterres is de kleur helder, terwijl in de buitenparterres pastelkleuren zijn te zien. In de Koningstuin is de kleur blauw en oranje. In de Koninginnetuin zijn het weer fijne pastelkleuren. Daar staan ook de oranjebomen en kuipplanten en zijn de fraaie, begroeide loofgangen gemaakt. Langs de muren in de Koningstuin en in de Koninginnetuin staan soorten vruchtbomen zoals die in de zeventiende en achttiende eeuw er ook stonden. De boventuin laat nog iets zien van de landschapsaanleg die in de negentiende eeuw de oorspronkelijk geosymmetrische tuinen verving. Twee enorme rode beuken, een reusachtige drie-armige tulpeboom en nog een paar oude beuken en eiken vormen een fraai natuuriijk contrast met de kwartronde colonnades die de tuinen van het erachter liggende parkbos scheiden.

Spel van vormen
Men kan van de paleistuinen bij Het Loo op twee manieren genieten. Heel rustig, door een bank te kiezen en te kijken naar de grillige vormen van een kunstige aanleg die in zijn geheel kan worden overzien doordat de beplanting laag is. De tuinen vertonen zich als een boeiend spel van ontelbare vormen in een grote en overzichtelijke ruimte. Ze vormen een speelse omlijsting van een statig paleis dat met de vele in kleine ruitjes verdeelde ramen aan de buitenkant een wat kille indruk maakt. Een actieve manier van genieten heeft men door al wandelend de vele soorten planten en bloemen te bewonderen, hun namen op te zoeken en vooral te genieten van kleuren en vormen. Wie het eerste doet en een paar keer een nieuwe rustplaats kiest, brengt al gauw enkele uren in de tuinen door. Wie van de bijzondere flora, van de zeventiende-eeuwse plantensortering, wil genieten, zal niet gauw uitgekeken raken en graag nog eens terugkomen. In de zomermaanden trekken de tuinen veel mensen. Tijdens mijn bezoek hoorde ik naast mij op de bank zeggen: ,,Hetis veel te druk. in de vakantie moetje hier niet komen". Toen was de tuin bontgekleurd van drentelende mensen. Wie in het naseizoen de paleistuinen bezoekt heeft meer ruimte en rust. In elk jaargetijde zijn ze mooi en daarom zijn ze ook het gehele jaar door geopend. l< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen