Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Ons land heeft de mooiste uiterwaarden van Europa

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Ons land heeft de mooiste uiterwaarden van Europa

Brede rivieren die traag door oneindig laagland gaan

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Tussen de hoge winterdijken en de lage zomerkaden langs de grote rivieren liggen de uiterwaarden. Wanneer door grote regenval of dooiwater in de brongebieden van de rivieren de watermassa snel in hoeveelheid toeneemt, vangen de uiterwaarden dat op. Door de bedding van de rivieren kan het namelijk niet snel genoeg worden afgevoerd naar zee. Een paar keer per jaar is er hoog water en overstromen de uiterwaarden. Dat beeld trekt honderden mensen naar onze grote rivieren. Nederland heeft de mooiste en grootste uiterwaarden van Europa. <br />

De uiterwaarden langs de grote rivieren vormen prachtig weidegebied voor het vee. De geregelde overstromingen voeren veel slib aan dat na het zakken van het water achterblijft en voor gratis bemesting zorgt. Of moet ik schrijven: zorgde? Want door vervuiling is dat slib niet meer wat het vroeger was. Langs de rivieren en in de uiterwaarden vormt de gevarieerde begroeiing tevens een rijk natuurgebied. In alle jaargetij den zijn de uiterwaarden door hun flora en fauna mooi en karakteristiek. Egbert van Keulen schrijft in "Een luch^e scheppen" over onze grote rivieren: ,,Nog steeds is haar oever de enige plek die een denker kan kiezen voor zijn overpeinzingen." Dat is wat overdreven. Ik ben het wel met hem eens als hij schrijft: „Zelfs nu is het echter nog goed toeven langs de rivier; zeker als je weet waar je ongeveer moet wezen." In de zomermaanden is het vooral de bijzondere flora die de streek langs de rivieren zo aantrekkelijk maakt. Boeiend en mooi is het er het hele jaar door, met een steeds wisselend beeld. Dat beeld wordt een aantal keren per jaar voor een groot deel aan het oog onttrokken. Het hoge water bedekt dan het lage land tot aan de winterdijk. Slechts struikgewas, bomen, hekpalen en prikkeldraad steken erbovenuit. Van de flora is dan niets meer te zien; voor de vogels is het dan juist een rijk fourageergebied. Heel mooi wordt het wanneer het gaat vriezen. Dan tovert de vorst er fantastische ijsfiguren door de soms snel wisselende hoogte van het water. Doordat er ook dan grote wakken openblijven concentreren zich daar grote troepen watervogels.

Hoog water
Ik heb in alle jaargetijden langs de oevers van onze grote rivieren gezworven. Altijd is het er mooi. Steeds weer kijk ik met verbazing naar die nimmer opdrogende stroom te zien. Nooit komt er een eind aan, al wisselt de stand van het water. Kijk eens op een kaart naar de oorsprong van de Rijn. Die ligt op het Zwitserse Gotthardmassief in het Tobameer, 2344 meter boven de zeespiegel. Het begin van de Rijn is slechts een woeste bergbeek. Vele beken en zijrivieren voeden de hoofdstroom. Wanneer in dat enorme stroomgebied in het hart van Europa heel veel regen of dooiwater omlaag komt, kan de rivier dat in het uitmondingsgebied niet snel genoeg afvoeren. Dan stroomt het water over de zomerkaden de uiterwaarden in. Bij de grens van ons land splitst de Rijn zich in NederRijn en Waal. De laatste blijft de hoofdstroom, die twee derde van het water verder voert. Juist langs de Waal liggen de grootste en fraaiste uiterwaarden. Bij Arnhem is er een splitsing in Lek en IJssel. Behalve de Maas worden al die grote rivieren vanuit een zelfde brongebied gevoed. Het water stroomt naar de zee en wordt door de wolken weer teruggevoerd. Heel gewoon en toch wonderlijk mooi.

Grillige winterbeelden
Herinnert u zich de pittige wintertijd van drie jaar geleden nog? Langs de Gelderse IJssel stonden de uiterwaarden in de eerste week van februari blank. Misschien is het, wanneer u dit leest, opnieuw zo. Of is het binnenkort hoog water in de grote rivieren. Een strakblauwe lucht stond boven het brede watervlak, dat voor het grootste deel met ijs was bedekt. Dat schitterde fel in de winterzon. De grote wakken staken als donkergrijze vlekken tegen de glanzende ijsvelden af. Het water was al iets gezakt. Daardoor waren er kunstige ijsformaties ontstaan. Om boomstammen en hekpaaltjes glinsterden kragen van flinterdun ijs. Ook de rietstroken waren met grillige ijskristallen versierd. Aan het prikkeldraad was te zien hoe hoog het water had gestaan. Allerlei planteresten waren daaraan achtergebleven. Op sommige plaatsen waren fantastische druipformaties ontstaan, als stalagmieten in een druipsteengrot. Aan het prikkeldraad waren ijsklokken gegroeid die, als de wind ze bewoog, een tinkelend geluid gaven.

Watervogeloord
Een ondergelopen uiterwaard is een ideaal oord voor allerlei vogels. Op veel plaatsen is het water ondiep. Steltlopers kunnen op die plekken gemakkelijk voedsel vinden. Als er in het voorjaar hoogwater is, zijn ze dan ook allemaal present. Grutto's lopen tot hun buik in het water. Kieviten zoeken minder diep water op en tureluurtjes dribbelen op hun felrode pootjes langs de juist boven het water uitstekende hoge grasribbels. Er zijn ook gedeelten waar niets meer van gras of struiken is te zien. Waar de uiterwaard breed is, golft dan een brede grijze watermassa. Ook van de loop van de rivier is dan niets meer te zien. Waar die stroomt blijkt pas als een boot door de vaargeul stoomt. Als het water wat is gezakt, zij n de hoge plaatsen net boven water. Die plekken zijn dan moerassig en vol slik. Daar vinden de vogels volop voedsel. In de herfst en in de winter trekken de ondergelopen uiterwaarden veel wintergasten. Kleine zwanen, die helemaal uit Siberië komen, overwinteren elk jaar in groot aantal op het IJsselmeer. Steeds gaan er groepen naar de uiterwaarden langs de rivieren wanneer die onderwater staan. De kleine zwaan is herkenbaaraan zijn snavel, die zwart met geel is. De knobbelzwaan heeft, zoals zijn naam aangeeft, een zwarte knobbel bovenaan zijn snavel. De snavel van de wilde zwaan is helemaal geel. Tussen de vele meerkoeten en gewone wilde eenden zwemmen in de herfst en de winter bijzondere soorten duikeenden. Sierlijke nonnetjes, grappige brilduikers en de nogal ruig ogende grote zaagbekken.

Natuurreservaten
Men wil onze grote rivieren op een aantal plaatsen weer de vrijheid geven. Lang geleden waren er geen kaden en winterdijken waartussen de uiterwaarden zijn aangelegd. Toen kon het water vrij zijn gang gaan en ontstonden er brede stroken moeras en unieke natuurgebieden. Door opnieuw een aantal gedeelten van de uiterwaarden de bestemming van natuurreservaat te geven, wil men trachten die situatie terug te krijgen. Men wil dat gaan doen langs de Waal, waar nu al waardevolle reservaten zijn. Als daar het water weer vrij spel krijgt, zullen in de uiterwaarden de vroegere processen hersteld worden en zal het oude beeld terugkeren. Dan zullen er droge en natte gedeelten, moerassen en moerasbossen verschijnen. Vele soorten planten en dieren zullen daar terugkeren en zich dan kunnen handhaven. Nu reeds is het rivierengebied het karakteristiekste landschap van ons land. Het is nog altijd het land dat H. Marsman in'' Herinnering aan Holland" tot zijn prachtige gedicht inspireerde. Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan... Voordat die brede rivieren door dijken waren beteugeld waren de laatste regels van zijn gedicht eeuwenlang van toepassing: ... en in alle gewesten wordt de stem van het water met zijn eeuwige rampen gevreesd en gehoord.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 februari 1989

Terdege | 64 Pagina's

Ons land heeft de mooiste uiterwaarden van Europa

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 februari 1989

Terdege | 64 Pagina's