Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Vertolken is meer dan het geven van een vertaling

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Vertolken is meer dan het geven van een vertaling

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

<br />

De ons allen bekende mijnheer Van Dale geeft bij het werkwoord "vertolken" drie betekenissen: vertalen, uitleggen en uitbeelden. Vertolken is dus meer dan het werk dat een tolk doet; die vertaalt een gesproken vreemde taal in een andere, zodat mensen die verschillende talen spreken, elkaar begrijpen. Nu is dat laatste ook niet altijd even eenvoudig. Denk u eens in dat u een preek die in het Engels wordt gehouden moet vertalen in het Nederlands. De spreker geeft zijn woorden een bepaalde lading mee, meestal van emotionele aard. Breng dat maar eens over in uw Nederlandse vertaling. Om dat te kunnen is een invoelingsvermogen nodig. Sommige mensen hebben daar een antenne voor, sommigen ook niet. Lukt het echter, dan kan men hier ook spreken van vertolken. Daarbij komt ook nog dat men dient te beschikken over een perfecte kennis van het Engels. Men moet de gevoelswaarde die sommige uitdrukkingen hebben ook weten, want met gevoel alleen komt met er niet.

Eigen gang
Waarom gaat het bij het vertolken van muziek? Het heeft te maken met het werk van een tolk: vertalen. Nu is het wat gemakkelijk om te zeggen dat vertolken is: het vertalen van de bedoelingen van de componist naar de luisteraar. Dat klinkt heel nederig, maar sommige dirigenten hadden, oneerbiedig gezegd, gewoon lak aan de componist en gingen met diens werk hun eigen gang. Een bekend grapje: de ene dirigent komt de andere tegen en vraagt: ,,Kent u mijn Beethoven al?" ,,Nee", zei de aangesprokene, ,,maar onlangs heb ik uw Brahms gehoord en die beviel me niet zo..." Wanneer de componist zijn "bedoelingen" niet zelf bij de muziek heeft geschreven, moet de vertolker er maar naar raden en het laatste is dan ook vaak het geval. Natuuriijk gaat het bij het spelen van kunstmuziek ommeer. De luisteraar zit daar niet om alleen maar kennis te nemen van de bedoelingen van de componist. Hij komt voor de beleving: de Empfindung, zoals Van Beethoven eens schreef bij de partituur van zijn zesde symfonie. Een echte vertolking geeft de luisteraar een ervaring van iets dat niet in woorden, ja zelfs niet in gedachten te vatten is. En dan gaat het om algemeen menselijke begrippen als liefde, verlangen, hoop of vertrouwen, maar ook om haat, verwarring, woede en triomf. Bij een goede vertolking worden deze abstracties vertaald in muziek en daar gaat het om. De componist valt weg, de muziek spreekt voor zich.

Liefde
Anton Bruckner (18241896) woonde eens een repetitie bij van zijn zesde symfonie onder de beroemde dirigent Hans Richter. Bruckner was zo onder de indruk van wat Richter met zijn muziek deed, dat toen deze hem op een zeker moment vroeg of er ergens een F of een Fis gespeeld moest worden, de componist stamelde: ,,Wat u wilt, Herr Doktor, wat u wilt..." Von Karajan leidde een repetitie waarbij de Wiener Philharmoniker de sopraan Jessy Norman begeleidden in de Liebestod-aria uit "Tristan und Isolde" van Richard Wagner. Onder beide kunstenaars kreeg deze muziek zo'n diepe vertolking datje aan geen Wagner meer dacht, maar slechts ervoer hoe liefde een mens totaal kan vervullen, ledere wending, ja iedere toon zelfs leek op hetzelfde doel gericht te zijn: uitdrukking geven aan wat beide kunstenaars aan deze muziek beleefden. Een dirigent die in staat is dat op een orkest over te brengen, is een vertolker: door middel van het gebaar datgene oproepen wat essentieel is voor de vertaling naar de luisteraar. Von Karajan bezat ongetwijfeld die gave. Je kunt dan desnoods een hekel hebben aan de personen Wagner en Von Karajan, maar wat ze te zeggen hebben door hun muziek, gaat ver boven het persoonlijke uit.

Vakkennis
Daarom is het wat riskant om de waarde van muziek te koppelen aan de persoon van de componist of degene die de muziek uitvoert. Beiden zijn zij vertolkers van een idee dat ver uitstijgt boven hun menselijk bezig-zijn. Dat hebben ze dan onder meer te danken aan hun genialiteit en hun enorme aanleg en vakkennis. Vooral dat laatste is van een niet te onderschatten betekenis. Een goed vertolker is noch dienstbaar aan de componist, noch aan zijn publiek, maar alleen aan de muziek.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 30 augustus 1989

Terdege | 64 Pagina's

Vertolken is meer dan het geven van een vertaling

Bekijk de hele uitgave van woensdag 30 augustus 1989

Terdege | 64 Pagina's