Filipijnse rijstterassen

A;s de bus de hooglanden incirkelt, is het net of de ingeslapen passagiers door een zachte hand worden gewekt. Een voor een kijken ze op, de bus in, naar elkaar en vooral naar buiten, waar het landschap verandert van kaal gekapte bergen in dicht begroeide hooglandwouden. Ook de temperatuur daalt iets, hetgeen in de overvolle bus goed van pas komt. Ik heb een niet-ongerieflijke staanplaats. Ik houd me aan een stang vast, mijn voeten kan ik af en toe een centimeter verschuiven en ik heb raampjes voor me die zowaar niet met gele verf zijn bespoten of versplinterd tot een web van duizend glaskristallen. Zo waren die acht uur van Baguió naar Banaue wel vol te houden.

Nooit meer voorin
Ik was allang blij dat de chauffeur de tijd nam om zijn bestemming te bereiken. Goed, we liepen dan wel twee uur vertraging op (soms stopten we en verdween de chauffeur met wat gereedschap of een stuk touw onder de bus), maar de herinnering aan een eerdere busreis had een dusdanig trauma veroorzaakt, dat ik nooit meer voor in een bus zal gaan zitten. Maar toen dacht ik: Vooruit, zie ik ook eens wat van het landschap. Wat zich toen allemaal voor mijn ogen ontrolde was in mijn ergste nachtmerries nog niet voorgekomen. De chauffeur joeg de bus met een snelheid van zo' n 100 km per uur over de smalle, provinciale weg, waarbij alle andere weggebruikers de berm in werden getoeterd. Zo werd iedereen (behalve collega's) van de weg af geduwd en ingehaald. Dat inhalen gebeurde te allen tijde, want de chauffeur rekende erop. dat de tegenligger uit respect wel zou afremmen en eventueel ook een stukje over de berm (wat is berm trouwens, een grintpad met diepe gaten) voort zou hobbelen. Toch heeft het waarschijnlijk met de maatschappij te maken. Zo wordt er in reisboeken over Peru bij voorbeeld ook gewaarschuwd voor een busonderneming als "Morales Moralitos", die als " onbetrouwbaar" staat geboekt en waarvan de bussen inderdaad regelmatig in een greppel aangetroffen worden.

Wereldwonder
En zoals zo vaak, na pech word je toch weer beloond. Niet alleen het bergklimaat was een verademing na de verstikkende hitte van de kustgebieden. De verandering van het landschap was zo spectaculair, dat het leek of we een nieuw land binnen reden: dat van de IFUGAO. Ik had me mentaal goed voorbereid op het bezoek aan deze rijstterrassen (een van de wereldwonderen), want zoals zo vaak worden "wonderen" toten met ontsierd door onafzienbare rijen souvenirwinkels, hotelketens, vierbaans-asfaltwegen en flink wat "traditioneel" volk, dat tegen betaling graag op de foto wil. Maar nee, niets van dit alles. Met ingehouden adem reden we omhoog, steeds meer terrassen werden zichtbaar, terwijl de weg hobbelig en stoffig bleef. Even, bij het binnenrijden van Banaue, dacht ik: daar zulje het hebben. Het eerste betonnen hotelmausoleum diende zich aan. Hotel "Banaue", een pracht voorbeeld van wethoudersarchitectuur, hoogmoedswaanzin en slechte smaak. De rest zal ook wel zo zijn. Maar nee, alle andere hotelletjes in dit zo beroemde stadje waren simpel en sober van opzet en droegen namen als "Friendship Lodge" en "Happy Home". Geen "tours" en '' travels'', geen stalletj es metpiramidetjes, Borobudurs of rijstterrasjes in miniatuur. Geen gejengel en zakklopperij, nee, dit dorp sliep!

Grote boerderij
Het was me in de bus al opgevallen: de chauffeur ontweek af en toe een zich op de weg bevindend obstakel. Steenslag? Een driewieler? Nee, dieren! Honden, vechtende varkens, kalkoenen, kippen, een os, van alles! Een moedergeit met drie zogende kinders midden op de weg, terwijl de chauffeur de bus bijna het ravijn in reed. De angst voor een stad met toeristische toeters en bellen was volledig misplaatst. Zelfs een dorp kun je Banaue niet noemen. Het is eerder een grote boerderij, waar overal kinderen en dieren op straat spelen en de toerist verbaasd een slaapplaats zoekt. Het toerisme in Banaue is, lijkt mij, scherp verdeeld in de wat rommelig rondlopende "rugzakreiziger" en de georganiseerde toerist. Voor de laatsten is er niet veel ruimte (er is bij voorbeeld maar één betonnen bouwsel, dat wanstaltige "Banauehotel") en het lijkt me allemaal te vermoeiend voor de aan luchtkussens verslaafde'' airco'' -reiziger. Het traject blijft namelijk schokkerig en de "attracties" zijn alleen na flinke dagmarsen te bereiken. Hoewel sommigen zich daarheen laten dragen, geven de meesten er toch de voorkeur aan het ongeveer tweehonderd meter van het Banauehotel gelegen "tribal"-dorp te fotograferen, 's avonds een gehuurde volksdansgroep vanuit de hal van het hotel gade te slaan, om dan de volgende dag weer vanuit hun gierende vrieskist nog snel enkele langs de weg liggende terrassen op de film vast te leggen.

Tijd nodig
De andere groep, die zich hier wat beter thuisvoelt. zijn de rugzakreizigers, die genieten van het nog redelijk "authentieke" karakter van het dorp en heel wat af marcheren in de omgeving. Ik weet niet waar ik mijzelf toe zou moeten rekenen. Of mijn groep nu per touringcar of met de bergschoen door de omgeving trekt, het gaat mij meestal te snel. Ik heb meer tijd nodig. Terwijl medereizigers in een dag al verschillende mummies, ruïnes of bergtoppen hebben bewonderd, ben ik niet verder gekomen dan de markt van het hotel, alwaar zich weer andere wonderlijkheden aan mij hebben voorgedaan. Zo had ik na drie dagen Banaue nog niet één behooriijk rijstterras gezien. Het kwam er gewoon niet van. Op weg ernaartoe werd ik steeds weer afgeleid doorspelende kinderen, een boer die een waterbuffel naar een huwelijksplechtigheid bracht of de burgemeester, die ik herkende aan een T-shirt met opschrift'' mayor''. Pas later liep ik het landschap in, waar de ene vallei van rijstterrassen zich na de andere ontvouwde. Een landschap van sprookjesachtige schoonheid. In de dalen uitgebeitelde en gegraven plateaus, de bergtoppen meestal dicht begroeid met tropisch bos. Rijstvelden als een caleidoscoop van kleine scherfjes, haast achteloos op de steile hellingen uitgestrooid. Na lang kijken leek het af en toe net een hoop slordig op elkaar gestapelde zuurdesembroden, maar dat beeld zou ook veroorzaakt kunnen zijn door de behoefte aan een ander ontbijt dan dat van rijst of wittebrood.

Spijkerbroek
Dit was het landschap van de Ifugao, mensen die hier in de hooglanden van Luzon 2000 jaar geleden begonnen waren met dit ecologische kunstwerk. Maar, zoals zo vaak, de tand van de tijd knaagt ook aan deze stenen en lemen wallen. De erosie rukt op. Wie niet geheel verblind is door het veelkleurige mozaïek, ziet op sommige plekken gaten in de dijkjes en door gras overwoekerde percelen. Langzaam verlaten steeds meer boeren het land. Het werk (,,We hebben geen karbouw of tractor'') wordt door sommigen te zwaar bevonden, waardoor het verleidelijk wordt het land te verkopen. (Sommige terrassen zijn zesmaal zo duur als in het laagland.) Anderen zien meer mogelijkheden in de verkoop van houtsnijwerk. Dit zou beter verdienen en voor velen aantrekkelijker zijn dan het gezeul in de modderige terrassen. De burgemeester mag dan wel'' mayor'' op z' n T-shirt gedrukt hebben staan, hij onderscheidt zich in z'n spijkerbroek en slippers niet van de andere dorpsbewoners.

Tomaten
Er wordt nog steeds illegaal gekapt, zegt hij. Dat betekent dat er in de droge tijd gebrek aan water ontstaat en in de natte tijd is er juist te veel. Maar ook de uitbreiding van de groenteteelt baart hem zorgen. Steeds meer boeren worden door zaad- en pesticidedealers overgehaald tomaten, selderij en kool te telen, in plaats van hun al tweeduizend jaar lang verbouwde organische rijst. ,, Weer eens wat anders." Ze lokken de boer met spectaculaire cijfers over omzetvergroting en maken de boer zo afhankelijk van hun produkten en de prijzen op de wereldmarkt. Het gevolg is vaak schuld, waarna het land veriaten wordt. Maar zelfs als de groenteverbouw goed gaat, lopen de terrassen gevaar. De burgemeester:,,De traditionele rijst staat bijna continu onderwater. Dat kun je met tomaten of aardappels niet doen. Daardoor beginnen de terrassen te eroderen en zakken sommige weg."

Naar Japan
Deze groenteverbouw is niet geïnspireerd door een hobbyistische bevlieging, maar een wanhopige poging van de Filippijnse regering om de enorme schuldenlast te verminderen. Meer dan 55 procent van het land wordt gebruikt voor de verbouw van voedingsgewassen (bij voorbeeld de ananas) en is bestemd voor de export naar het Westen en Japan. De zich snel uitbreidende groente-industrie is niet alleen bedoeld voor de elite van Manilla, maar voornamelijk voor Japan, waar een combinatie van te veel geld en onverzadigbare trek in lekkernij verschillende Aziatische landschappen al ingrijpend heeft veranderd in plantage of woestenij. Politiek is het gebied ook al zo kwetsbaar. Vorig jaar werd er ergens onderweg een bus toeristen door een bende rovers leeggeschud (het blijven per slot van rekening de Filippijnen), hetgeen in de sensatiepers van Manilla breed werd uitgemeten en een vermindering van de toeristenstroom teweegbracht. Ach, de burgemeester zou ook wel een behoorlijke snelweg naar z'n dorp wensen. Het gehobbel en gedoe schrikt niet alleen sommige toeristen af, maar ook projectontwikkelaars, die het gebied anders in een zucht tot een betonnen pretpark zouden omtoveren. Als dat ooit gebeurt, zingt de boer zijn liederen niet meer op het stenen muurtje. Dan suizen die twee mannen niet meer met hun houten scooter van de helling af en worden de snerpende en zagende geluiden uit het hooglandbos verdrongen door het gestamp van disco's.

Heimwee
Op een dag ruk ik me los uit het prentenboekdorp en daal met de bus af, het zwoele laagland in, waar spelende kinderen en dieren langs de weg weer plaats maken voor ronkende auto's en ander vervoer. De architectonische wonderwereld van de Ifugao schuift langzaam weg en door mijn tot duizenden stukjes versplinterde busraampje herken ik in het woestijnachtige landschap weer de wereld die de mijne is. Een knagend heimwee naar het hoogland maakt zich van mij meester.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen