Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Statentocht door het Friese land

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Statentocht door het Friese land

Adellijke 17e eeuwse buitenplaatsen

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Op de inrijhekken van sommige grote boerderijen in Friesland staan namen die eindigen op "state". Dat klinkt deftig. Toch is dat geen opschepperij van de Friezen. Oorspronkelijk betekent het woord: huisstee met of zonder erf, appelhof en dergelijke. Later kreeg het de betekenis van adellijk landhuis. De staten werden de buitenplaatsen van de Friese adel. Nu zijn het bijzonder mooie wandeloorden. Een tocht langs statige staten. <br />

In de zeventiende eeuw waren er in Friesland nog ongeveer tweehonderd van die fraaie staten. Nu zijn er nog slechts ongeveer twintig. Van het adellijke is in de meeste gevallen niet veel overgebleven. Maar die restanten van de staten en vooral de tuinen en bossen die erbij horen, hebben nog iets statigs, iets deftigs. Een tocht langs die oude Friese landhuizen is boeiend. Zulke mooie bossen verwacht men niet boven de Friese meren, in dat kale weidegebied. Dat is namelijk de verkeerde gedachte die onbekenden van Friesland hebben. Men beschouwt die provincie als een land van weidse vergezichten over aaneengeregen weilanden. Die zijn er in Friesland. Maar er is ook bos en er zijn fraaie oude parken. Bij de restanten van wat eens de woonoorden van de Friese adel waren treft men de mooiste plekken aan.

Bos in Friesland
We wandelen in het bos bij een van de oude Friese staten. Ik hoor reigers roepen. Hoog boven ons, in de kruinen van een oude eik, hebben ze hun grote takkennesten gebouwd. Het is laat op de avond. De snel zakkende zon strooit haar goud tussen de takken door. Het is stil. Er wandelt niemand in het begin van mei op een door-deweekse avond. Het rauwe geroep van de reigers klinkt hard en nadrukkelijk. Op wijd uitgespreide, holle vleugels komen de oude vogels aanvliegen. Nadrukkelijk klinkt het hongerige kik-kik-kik-kik-geroep van de jongen. Tussen de nesten staan enkele reigers als het ware op wacht. Hun silhouetten zijn scherp afgetekend tegen de strakke lucht. Grote plekken bosanemonen bloeien nog volop. Zelfs het speenkruid, de vroege bloeier, is hier nog niet uitgebloeid. Over de oude beuken en eiken hangt een waas van groen. Rode beuken steken donker aftegen dat Uchte groen. Enkele oude kastanjes staan volop in het blad; die begonnen al vroeg in april met het ontplooien van hun dikke knoppen. Hoog in de top van een van die majestueuze bomen zingt een merel. Het is een vertrouwd geluid. Toch klinkt het in deze sfeer, door de entourage van lentegroen en bloemen, voller en mooier. Het geluid draagt ver in deze stille omgeving. De kleinere zangvogels zwijgen nu het avond wordt. De merel weet nog niet van ophouden. Alleen de roodborst houdt hem gezelschap. Die zingt in het ruige struweel bij de gracht. Zijn geluid is ijl en wordt overstemd door de donkere klanken van het merellied.

Rijk door variatie
Een kronkelend pad voert ons om het grote huis heen, waar bos aan weiland grenst. De weidevogels laten nadrukkelijk weten dat hier hun domein is. Friesland is het weidevogelland. Wat zijn het een heerlijke geluiden: de karakteristieke roep van de kieviten, het felle te-pie van de scholeksters, het melodieuze geroep van de grutto's en het telulu-fluitje van de tureluur. Maar ik wil het nu niet hebben over de weiden van Friesland, maar over het Friese bos, de Friese wouden. Rondom al die oude staten zijn mooie wandelparken en bossen. Hoge oude eiken en beuken weerspiegelen zich in het water van grachten en sloten. Onder de bomen is het water donker, bijna zwart door het oude blad op de bodem. Lichtplekken van de zon vallen door het ijle voorjaarsblad, toveren glansplekken op het water. De rust is bijna tastbaar. Smalle sloten zijn omzoomd door varens, de kale plekken ertussen zijn groen van het mos. Zelfs de grond is hier oud. Onder de hoog oprijzende bomen is een fleurige onderbegroeiing van esdoorn, lijsterbes en bergvlier. Rododendrongroepen herinneren eraan dat deze parkbossen eenmaal door de adel zijn aangelegd. Nu, na honderden jaren, zijn ze indrukwekkend mooi en rijk door de gevarieerde begroeiing. De dichte beplanting lokt veel zangvogels. Opvallend vaak hoor ik de zwartkop en de tuinfluiter die zich in deze parken thuis voelen. Een bosuil vliegt geruisloos voorbij.

Fraaie waterpartijen
In het hart van het mooie brinkdorp Veenklooster ligt Fogelsanghstate, de buitenplaats met de statige behuizing die hier "Het slot" wordt genoemd. Het huis werd in 1644l> gebouwd op de plek waar ver voor die tijd het vrouwenklooster "Olijfberg" was. Daaraan heeft het dorp zijn naam te danken. Eeuwenlang heeft de Friese adel hier afgezonderd geleefd tussen de eenvoudige bevolking. Nu is het slot de uithof van het Friese museum. Het is de moeite waard ook eens in het oude huis te gaan kijken. Daar kan men zien hoe de Friese landadel vroeger leefde. Maar het verrassende van Fogelsanghstate is het indrukwekkend mooie bos met hoge oude beuken, een hertenkamp en fraaie waterpartijen. De laatste zijn een karakteristiek voorbeeld van de Engelse landschapsstijl, die in het midden van de 19e eeuw zo in trek was en op de meeste buitenplaatsen werd toegepast.

Hertenkamp
In het hertenkamp kan men de damherten bewonderen. Dat zijn echte hertenkampherten. Dicht daarbij is de "berg" met de theekoepel. Die berg is aangelegd met de grond die vrijkwam door het graven van de vijvers. Nu zijn die heuvels fraai begroeid. In een ervan is een oude ijskelder verscholen. De adel had vroeger uiteraard geen vrieskasten, maar zorgde wel dat er tot in de zomer ijs beschikbaar was voor koeling en bewaring van hun dranken en Een kijkje in de ruimte waar eens de adel huisde. etenswaren. Het ijs werd uit de toen nog schone vijvers gehakt en in de donkere en met aarde ingepakte ijskelders maandenlang bewaard. De zuidgrens van het wandelpark bij Fogelsanghstate is afgesloten door de Zwadde, een oude waterlozing. Die is vanouds de grens tussen Achtkarspelen en Kollumerland. De Zwadde stroomt uit in de Dokkumer Trekvaart. Het bijzonder mooie van deze waterloop is de rijke oevervegetatie die elders meestal teloor is gegaan. Fogelsanghstate is bijzonder mooi en opvallend in het Friese land. In folders wordt aangeraden er vooral eens in de herfst te gaan wandelen.

Tocht langs de staten
Het is boeiend om een "statentocht" te maken. Dicht bij Leeuwarden staat Dekemastate, maar dat privébezit laat weinig van haar schoonheid zien. Iets verder staat Martena-state waar het park met de stinsflora tot een wandeling nodigt. Daarna moet u naar het noorden. Bij Hoogebeintum is de hoogste terp van Friesland en het stijlvolle 18e eeuwse buiten Harstastate, ingesloten door grachten en in juni omringd door het Haarlems klokkenspel, een bijzondere stinsplant. Bij Oudkerk staat De Klinze, drie eeuwen geleden gebouwd als Aysma-state, met een mooi aangelegde tuin. Even verder, bij Oenkerk is Stania-state, waar het uitgestrekte park tot wandelen nodigt en de theeschenkerij rust en verkwikking biedt. Bij Driesum is Rinsemastate, dat dienst doet als gemeentehuis. Dan zijn we al gauw bij Fogelsanghstate. Er is verschil in die oude buitenplaatsen, maar het karakter van alle parken is gelijk. Evenals bij de beroemde buitenplaatsen langs de Vecht zijn er bij de Friese staten aangelegde parken en bossen die door hun leeftijd zo mooi zijn geworden. Juist voor wie Friesland slechts meent te moeten beoordelen als weidegebied, is het een ervaring om te kunnen wandelen in de bij de staten behorende bossen. Door de grote afwisseling van weilanden, plassen en bossen is Friesland een provincie met een rijke vogelstand.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 19 juni 1991

Terdege | 72 Pagina's

Statentocht door het Friese land

Bekijk de hele uitgave van woensdag 19 juni 1991

Terdege | 72 Pagina's