Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De Sint, Calvijn en onze vertekende geschiedenis

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De Sint, Calvijn en onze vertekende geschiedenis

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

<br />

Het is bijna 5 december. Sint Nicolaas heeft Nederland stevig in de houdgreep. En dat allemaal omdat ene bisschop van Myra, die leefde in de 4e eeuw, zo'n kindervriend geweest zou zijn. Betrouwbare historische gegevens over de man ontbreken. In de 15e eeuw waren er ook in de Nederlanden al legenden over hem in omloop. Volgens die verhalen zou de bisschop uit Spanje afkomstig zijn en een Moorse knecht hebben.

Sinterklaas is maar een voorbeeld, maar het is een feit dat er aan figuren uit het (verre) verleden heel wat uitspraken, daden en eigenschappen kunnen worden toegeschreven die niet altijd historisch te verantwoorden zijn. Dat kan komen door selectief gebruik van de bronnen en door vertekening van het beeld, vanwege de gekleurde bril waardoor we kijken.

Norse Calvijn
Wat is het stereotiepe beeld van Calvijn? Een gedegen, wat norse en rechtlijnige dogmaticus, die streng de kerkelijke regels hanteerde en in pastoraal opzicht niet erg menslievend overkwam. Dit beeld is voor een belangrijk deel gebaseerd op een uittreksel uit de kerkeraadsnotulen van Genève, uit de tijd dat Calvijn er predikant was.

Nieuw onderzoek heeft uitgewezen dat deze selectie zeer dubieus is. Alleen de meest lugubere en sappige verhalen komen aan de orde. Behalve deze fragmenten is er nooit meer uit de notulen gepubliceerd. Uit nieuwe studies komt nu een heel ander beeld van de grote reformator naar voren: een sympathieke, bewogen herder. (Zie Reform. Dagblad van 23 november jl.) Onze kijk op Calvijn is een duidelijk voorbeeld van onjuist gebruik van de bronnen.

Columbus
De ontdekking van Amerika door Columbus in 1492 wordt in het algemeen gezien als het begin van de "Nieuwe wereld". Eindelijk konden die achterlijke inboorlingen daar delen in de verworvenheden van de westerse wereld. Zo simpel ligt het bepaald niet. Nu de herdenkingen los gaan barsten, wordt zelfs de vraag gesteld of Amerika er werkelijk op vooruit is gegaan in die vijfhonderd jaar.

De verbreiding van het christendom moeten we natuurlijk als een positieve zaak zien. Maar welk christendom brachten de Spanjaarden en Portugezen? En met welke middelen? Ook hier het gevaar van een vertekend beeld, maar nu veroorzaakt door de westerse bril waardoor we alles zien.

Helden
Elders in dit nummer kunt u een bespreking lezen van het boek "Toen en nu", de vaderlandse geschiedenis verteld door W.G. van de Hulst. Prachtig, boeiend, meeslepend. Precies gebracht zoals kinderen het graag horen. Maar kan er ook bij "helden" uit onze geschiedenis geen sprake zijn van legendevorming, zij het dan -naar we hopen- onbedoeld?

Want niet alleen kinderen, maar ook volwassenen hebben een bepaald, vaak eenzijdig beeld van onze geschiedenis. De oorzaak daarvan is onder andere dat velen sinds hun jeugd weinig of niets meer over geschiedenis hebben gelezen of gehoord. Wat ons meestal bij blijft is het mooie, het spannende uit de verhalen van de meester of uit leesboeken.

Zwart-wit
Het is natuurlijk ook verreweg het eenvoudigste om een zwart-witbeeld te schetsen. Wij tegen de boze vijand. Als het even kan moet alles in dat schema passen. Als er geen vijand meer is, valt voor sommigen ook meteen een stuk duidelijkheid weg.

Met dat probleem worstelt de VS momenteel. De Sowjet-Unie is geen wereldmacht meer. Tegen wie moet Amerika zich nu bewapenen? En dan heeft de mens ook nog de neiging om het verleden mooier voor te stellen dan het geweest is en het als voorbeeld voor deze tijd te gebruiken. Dat maakt het vertekende beeld compleet.

Gouden Eeuw
Het geluid dat dr. W. J. op 't Hof onlangs liet horen over de Gouden Eeuw -een periode die al heel snel geïdealiseerd wordt- is op z'n minst opvallend te noemen. „De verhouding tussen kerk en staat was in de 17e en 18e eeuw voor de Kerk veel minder gunstig dan twintig jaar geleden", betoogde hij op de jaarvergadering van de Landelijke stichting ter bevordering van de staatkundig gereformeerde beginselen.

Hier sprak niet zo zeer de bevindelijk gereformeerde predikant, maar veel meer de wetenschapper. „Wetenschappelijk onderzoek naar de geschriften van de oudvaders toont aan dat ds. G. H. Kersten en ds. P. Zandt ten onrechte een ideaalbeeld hebben gekoesterd van de situatie van de kerk in de 17e en 18e eeuw. Ook mr. G. Groen van Prinsterer is in zijn overigens waardevolle historische beschouwingen te optimistisch geweest over de toenmalige verhouding tussen kerk en staat. Het is zaak dat we de oudvaders serieus gaan nemen", aldus de doctor.

Een helder geluid, waarop op verschillende manieren gereageerd kan worden. De gevaarlijkste reactie is die van mensen die toch al kritisch stonden ten opzichte van onze visie op de geschiedenis. Zij kunnen met dergelijke uitspraken gemakkelijk aan de haal gaan en daarmee onze gehele geschiedbeschouwing onderuit proberen te halen. „Zie je wel, dat dat altijd allemaal sterk overdreven is?"

De kern
Maar een hoofdschuddend afwijzen van de mening van dr. Op 't Hof is ook niet juist. We moeten het aandurven ons te laten leiden door de bronnen uit de tijd die we willen bestuderen en daarbij rekening houden met de vertekening die kan zijn opgetreden in de loop der eeuwen.

Een oorspronkelijk waar verhaal dat steeds weer wordt doorverteld loopt het gevaar tot een legende te verworden. Geschiedenis is niet alleen het (door)vertellen van mooie verhalen, het moet ook een voortdurend worstelen zijn om door te dringen tot de kern, zonder franje. Ons belijden dat God de geschiedenis leidt, blijft óók waar als we tot het inzicht komen dat bepaalde zaken anders belicht moeten worden dan we gewoon waren.

Gelukkig hebben we één onfeilbare bron: Gods eigen Woord. Daarin staat niet de geschiedenis van Nederland opgetekend, maar wel die van Gods Kerk.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 4 december 1991

Terdege | 72 Pagina's

De Sint, Calvijn en onze vertekende geschiedenis

Bekijk de hele uitgave van woensdag 4 december 1991

Terdege | 72 Pagina's