„Met wie trouw ik, en waarom?"

Ze was nog geen vijftien jaar, toen ze verkering kreeg. Haar ouders vonden het rijkelijk jong, maar Willeke van Bellen was ervan overtuigd dat de drie jaar oudere Maarten van Gelder de ware was. Inmiddels zijn vier jaar verstreken. Naar hedendaagse maatstaven een respectabele verkeringstijd. Ze hebben dat zeker niet als een bezwaar ervaren.

„Je hebt de tijd om rustig naar elkaar toe te groeien", vindt Maarten. „Als je ziet welk percentage van de gesloten huwelijken weer wordt ontbonden, dan denk ik wel eens: hoe zijn die mensen getrouwd? In de gereformeerde gezindte komt het nogal eens voor dat stelletjes elkaar alleen in het weekend zien, omdat de een in het westen en de ander op de Veluwe woont.

Het is denk ik niet toevallig dat veel van die verkeringen in de vakantie spaak lopen. Dan maak je elkaar de hele week mee. Trouw je al na een jaar, dan is die mogelijkheid er meestal niet geweest. Je leert de ander dan pas echt kennen als je met elkaar opgescheept zit. Dat lijkt me niet zo geslaagd. In de verkeringstijd los je problemen vaak soepeler op."

Samenwonen
In de hedendaagse samenleving is deze opvatting ronduit antiek. De rij-instructeur van Willeke was hoogst verbaasd, toen hij ontdekte dat ze al jaren verkering had, maar nog niet samenwoonde.

„Op de vormingsschool vonden ze het absurd. Ze wisten dat ik van de Gereformeerde gemeente was. Dan begint direct het gesmoes: „O ja, die mogen niet voor ze getrouwd zijn. Dan houd je je mond maar." Vorig jaar verloofden ze zich. Zeker voor Willeke was dat meer dan een formaliteit.

„Verkering is toch wat vrijblijvend. Ben je verloofd, dan hoef je nog maar één stap. Als het goed is zijn we volgend jaar man en vrouw, hebben we een eigen huis en hopen we een gezin te gaan stichten. Daar ga je best naar verlangen."

Een uur
De dominee behoort in de gereformeerde gezindte tot de eersten die op de hoogte worden gesteld van een toekomstig huwelijk. Hij moet tenslotte de huwelijksdienst leiden. Daaraan gaat een gezellige avond in de pastorie vooraf. Als de predikant het serieuzer opneemt, wordt in een uur of anderhalf het huwelijksformulier doorgenomen. Zo is de praktijk, gemiddeld genomen.

Zo ging het ook bij ds. A. Baas in Molenaarsgraaf. Erg bevredigend vond hij het niet. „Mensen gaan een geweldige stap doen. Ze sluiten een verbond voor het leven. Daar trekt de kerk een uur voor uit. Dat kan toch eigenlijk niet." Toen hij in december '88 het beroep naar Wapenveld aannam, besloot de hervormde predikant zijn leven te beteren.

Januari '90 riep hij in de kerkbode aanstaande echtparen op zich bij de pastorie te melden voor huwelijkscatechese. „Indirect heb ik gehoord dat werd gezegd: waar bemoeit die man zich mee? Maar na de eerste keer was het ijs gebroken. Dit jaar breid ik de huwelijkscatechese uit van vier naar vijf keer anderhalfuur, op verzoek van de catechisanten uit de vorige groep."

Relaties
Het boekje "Bouwen aan je huwelijk" van prof. dr. W.H. Velema gebruikt de Wapenveldse predikant als leidraad. De eerste avond staan de bijbelse gegevens over het huwelijk centraal. De tweede avond seksualiteit voor en binnen het huwelijk. De derde avond is gewijd aan gezinsvorming.

De vierde avond spreekt de jonge pastor over de familierelaties: het afstand nemen en tegelijkertijd accepteren. „Wat bedoelt de Schrift als gezegd wordt dat je vader en moeder zult verlaten en je eigen man of vrouw aanhangen? Vaak zie je dat een vrouw nog helemaal leunt op haar moeder en dat een jonge man uit z'n werk eerder bij de ouders aanlandt dan bij z'n eigen vrouw. Dat vind ik ongezond.

De keerzijde is dat vaak op een onchristelijke wijze wordt gesproken en omgegaan met de schoonfamilie. Het bijbelse afstand nemen is iets anders dan familiebanden en verantwoordelijkheden verbreken. De laatste avond hebben we het over allerlei bronnen van spanning in het huwelijk, zoals de geldbesteding."

In het diepe
De voorbereiding op het huwelijk begint voor ds. Baas in het ouderlijk gezin. „Dan denk ik niet in de eerste plaats aan een stuk voorlichting door de ouders, al hoort dat er wel bij. Belangrijker is het voorleven. Is het huwelijk van mijn ouders zo, dat ik kan zeggen: zo wil ik het ook? Dat is zeker van belang in deze tijd, waarin het huwelijk zo op de tocht staat.

Zelfs in kerkelijke kring zit men rustig te kijken naar tv-series waarin overspel schering en inslag is." Omdat voorlichting over seksualiteit binnen de gereformeerde gezindte vrij ongebruikelijk is, besteedt de hervormde predikant ook aan dat onderwerp aandacht in de huwelijkscatechese.

„Zowel voor de ouders als voor de kerk ligt hier een opdracht. Bij de doop hebben ouders beloofd hun kind te onderwijzen, of te doen en te helpen onderwijzen. Dat onderwijs geldt de hele mens: lichaam, ziel en geest. Jonge mensen die gaan trouwen worden maar al te vaak in het diepe gegooid.

Natuurlijk is het huwelijk een leerschool. Maar er kan vooraf wel een heleboel geleerd worden. M'n vrouw en ik hebben meer dan eens tegen elkaar gezegd: Waarom wisten wij dit niet van tevoren?"

Geheimzinnig
„Over seksualiteit wordt in onze gezindte nog altijd zeer geheimzinnig gedaan", stelt Maarten van Gelder vast. „De voorlichting blijft meestal beperkt tot een boekje dat je in handen geduwd krijgt, ik denk dat heel veel jongeren die het huwelijk in gaan alleen in platvloerse zin over seksualiteit hebben horen spreken." Huwelijkscatechese zou naar zijn stellige overtuiging in een brede behoefte voorzien.

„Dan heb je tenminste leiding van iemand die uit de praktijk spreekt. Je komt er niet toe om zelf lectuur aan te gaan schaffen, ook al omdat je niet weet welke boeken verantwoord zijn. Het is moeilijk om je voor te bereiden op iets waarvan je niet precies weet wat het inhoudt."

Met name bij het spreken over seksualiteit ervaart ds. Baas de grotere groepen in de huwelijkscatechese als een voordeel. „Je kunt veel dieper op het onderwerp ingaan, zonder dat de sfeer zwoel wordt. Ik vind het moeilijk om mensen persoonlijk te ondervragen, maar je moet wel eerlijk zijn. Hoe leef je in je verkerings- of verlovingstijd? Weet je te wachten en de bijbelse grenzen in acht te nemen?

Daarover heeft prof Douma mooie dingen gezegd. Die stelt de vraag: waar is de "fighting spirit" onder onze jeugd? Ze hebben de geest van de tijd tegen. De vrienden en vriendinnen op school met alle sterke verhalen, de diensttijd." De predikant heeft niet de indruk dat het kwaad tot die wereldse vrienden en vriendinnen beperkt blijft.

„Aan de andere kant valt me op hoe groot de behoefte is aan bijbelse voorlichting. Er wordt, plat gezegd, veel gerotzooid, waarbij de bevrediging van elkaar centraal staat. Maar men voelt zelf wel aan dat dat iets anders is dan een wezenlijke, bijbelse invulling van de seksualiteit."

"Liefde voor twee"
Om zowel principiële als praktische handvatten te bieden, laat de predikant z'n huwelijkscatechisanten wat literatuur aanschaffen. Het al genoemde "Bouwen aan je huwelijk" van prof. Velema en "Man en vrouw in Gods weg" van het echtpaar Hoek-Van Kooten. Dit seizoen staat ook het onlangs verschenen "Trouw en teder" van mevrouw Hoek op het programma.

Op Amerikaanse bodem verscheen een stroom literatuur van zogenaamde huwelijkscounselers. Een deel ervan werd in het Nederlands vertaald, onder meer door de evangelische uitgeverij Gideon. Door een groot deel van de gereformeerde gezindte worden deze boeken genegeerd. Ze gaan er wel erg klakkeloos van uit dat elke lezer een kind van God is en de beschrijving van de ideale seksuele omgang is van een Amerikaanse openhartigheid.

„Toen ik voor m'n huwelijk het boek "Liefde voor twee" van Ed Wheat bij een kennis zag liggen en opensloeg, dacht ik ook: dit hoef ik niet", lacht ds. Baas. „In m'n huwelijk ben ik daar wat genuanceerder over gaan denken. Ik zeg niet dat dit hèt boek is, maar mits kritisch gelezen kan ik het zeker aanbevelen. De oorzaak van veel huwelijksproblemen ligt op seksueel terrein.

Zelfs zogenaamd geestelijke problemen zijn er soms door te verklaren. Er zou veel schade voorkomen worden wanneer mensen beter voorbereid het huwelijk in gingen."

Relatieproblemen
De Edese psycholoog R. Eikelboom kan uit eigen praktijk bevestigen dat een goede voorbereiding van wezenlijk belang is. Zijn cliëntenkring, die grotendeels afkomstig is uit de gereformeerde gezindte, telt nogal wat echtparen met relatieproblemen. Een groot deel van deze problemen is te wijten aan een gebrekkige huwelijksvoorbereiding.

Het komt maar al te vaak voor dat twee mensen een huwelijk aangaan, zonder dat ze elkaar wezenlijk kennen. De spanningen die daarvan het gevolg zijn, kunnen zich onder meer uiten in depressieve of fobische klachten. Meestal bij de vrouw, die zeker in onze cultuur sneller haar gevoelens prijsgeeft dan de man. Daar komt bij dat de man gemakkelijker een alternatief voor het verstorven huwelijksgeluk vindt in z'n werk en de contacten buitenshuis.

Vlucht
Onder de uitingen van onbehagen waarmee de psycholoog in eerste instantie wordt geconfronteerd, gaan fundamentelere problemen schuil. „Het gevoel alles alleen op te moeten knappen. Het ontbreken van wederzijds respect en vertrouwen. De oorzaak daarvan ligt vaak al voor het huwelijk. Er zijn mensen die in een relatie vluchten omdat ze zich alleen voelen of met de angst zitten over te zullen schieten. Dat is vragen om moeilijkheden.

Een tweede punt is dat veel mensen zich in hun verkeringstijd niet werkelijk voorbereiden. Het is heel gezellig om verliefd te zijn, maar dat is geen basis voor een huwelijk. Veel belangrijker is dat je elkaar begrijpt, je bloot durft te geven, samen een conflict kunt oplossen. Komen die zaken in de verkeringstijd niet aan bod, dan is het niet vreemd dat in een huwelijk spanningen gaan ontstaan als de eerste romantiek eraf is.

Veel huwelijksproblemen zouden voorkomen zijn, als mensen zich vooraf hadden afgevraagd: met wie trouw ik en waarom?"

Verloving
Onderwerpen die voor Eikelboom absoluut ter sprake moeten komen in de verkeringstijd, zijn de opvatting over het christelijk geloof, de kerk, gezinsvorming, familie- en vriendenkring, wederzijdse punten van irritatie en de oplossing daarvan.

„Ik pleit er sterk voor dat men voor het huwelijk al eens langere tijd bij elkaar is, bij voorbeeld door deel te nemen aan een zomerkamp. Je gaat dan een week heel intensief met elkaar om. Daardoor krijg je een veel scherper beeld van de hebbelijkheden en onhebbelijkheden van elkaar. Hoe gaat je vriend of vriendin om met al die andere mensen? Hoe functioneert hij of zij in bijbelstudies?

Zo'n proefperiode, om het zo maar te noemen, is zeer belangrijk." Ook een verloving beoordeelt de hulpverlener als waardevol in de huwelijksvoorbereiding. „Het is een duidelijk teken, zowel naar elkaar als naar de omgeving toe, dat je het plan hebt om definitief met elkaar in zee te gaan.

Heel vaak zijn er problemen met de aanstaande schoonfamilie. Dat is niet gek. Beide gezinnen moet een zoon of dochter loslaten en een vreemde in hun midden accepteren. Vaak zie je dat een verloving daarin heilzaam werkt. Daardoor wordt duidelijk dat de betrokkenen echt met elkaar door het leven willen.

Ik zou niemand adviseren deze stap over te slaan. Een verloving zegt heel veel. Alleen die ring al, als zichtbaar symbool van de trouw aan elkaar."

Grote behoefte
De seksuele problemen waaronder nogal wat huwelijksrelaties lijden, ziet de hulpverlener vooral als symptomen van onderliggende communicatiestoornissen. „Er wordt niet over gesproken. Daarnaast valt mij altijd weer op hoe onvoorstelbaar weinig de meeste mensen van seksualiteit weten.

Jongeren krijgen thuis minimale voorlichting. Ze suggereren wel er veel van af te weten, maar het is gewoon niet waar. Er bestaat een grote behoefte om op een zuivere manier seksuele intimiteit uitgelegd te krijgen. Dat is iets anders dan de informatie die op straat ligt en die gewoon niet klopt.

Ik raad jongeren zeker aan om zich in hun verkeringstijd al te verdiepen in christelijke lectuur over huwelijk en seksualiteit. Ik denk bij voorbeeld aan een boek als "Het wonder tussen man en vrouw" van Tim LaHaye."

Samen het huwelijk in
In zijn bijdrage voor het boek "Samen het huwelijk in", dat binnenkort bij uitgeverij Groen verschijnt, bekritiseert Eikelboom de opvatting waarin seksualiteit uitsluitend gekoppeld wordt aan geslachtsverkeer.

Wanneer men op bijbelse grond van mening is dat dit tot het huwelijk behoort, leidt deze koppeling ertoe dat seksualiteit in de verkeringstijd feitelijk onbespreekbaar is. Terwijl de seksuele gevoelens wel aanwezig zijn. Het onderdrukken daarvan kan volgens de psycholoog een verkramping van de relatie tot gevolg hebben of juist een doorbreking van de door God gegeven grenzen.

De Edese hulpverlener verstaat onder seksualiteit alle liefdesuitingen. Die bredere invulling van het begrip haalt de kramp eruit weg. Ook in de verkeringstijd kan er normaal en open over gesproken worden. Een openheid die Eikelboom ook in prediking en catechese verwacht, als het onderwerp aan de orde komt.

„Ik ben zelf opgegroeid onder de prediking van ds. Elshout. Als die het zevende gebod behandelde, was dat zeer helder. Geen moment was onduidelijk wat hij bedoelde. Ik zie dat als zeer positief. Seksualiteit hoort niet thuis in een geheimzinnig hoekje. Daarin staat het ook in de Bijbel niet."

Praktisch
Het verlaten van vader en moeder om de eigen man of vrouw aan te hangen, vraagt ook een zeer praktische voorbereiding. Vreemd genoeg besteedt onze samenleving daar nauwelijks aandacht aan. Een leger meisjes gaat het huwelijk in met kennis van talen, een typediploma en een rijbewijs, maar weet nauwelijks hoeveel zout op de aardappels moet.

„Elke dag moet je maar weer zorgen dat er eten op tafel staat", zegt Hendrien Palm uit Wapenveld. „Ik was helemaal geen kookster. Gelukkig viel het toch wel mee, ondanks het feit dat ik m'n werk er nog naast had. En Henri hielp zo veel mogelijk mee. Die schilde de avond van tevoren de aardappels al."

Aan essentiële administratieve vaardigheden als het uitschrijven van een giro-overschrijving en het invullen van een belastingbiljet wordt alleen in het buitengewoon onderwijs aandacht besteed. De rest van Nederland moet het zelf maar uitzoeken.

„Er komt heel wat op je af als je gaat trouwen", ontdekte Henri. „De hypotheek, de brandverzekering... Je weet amper wat een hypotheek is. Wij zijn maar op het advies van onze ouders afgegaan. Toch kan ik niet zeggen dat de papieren rompslomp me tegen is gevallen. Het zijn veel meer de kleine dingen waardoor je je in het begin erg druk voelt.

Zijn de aardappeltjes al geschild? Staat de verwarming lager? Is het brood al uit de vriezer? Dat vraagt Hendrien meestal als we net in bed liggen. „Heb je ook brood uit de vriezer gehaald?" Kan ik weer in m'n pyjama en op blote voeten die kouwe kelder in."

Huwelijkscatechese
Hun trouwplannen waren nog vaag, toen de nieuwe predikant van hervormd Wapenveld aanstaande bruidsparen opriep om de huwelijkscatechese te volgen. Deels uit belangstelling, deels uit nieuwsgierigheid gaven ze zich op.

„We hadden niet zozeer een idee van wat we konden verwachten. De eerste avond vonden we al heel zinvol. Je kreeg veel meer inzicht in het spreken van de Bijbel over het huwelijk. Iedereen kent wel wat teksten die ermee te maken hebben, maar het verband daartussen is meestal onduidelijk."

Voor het eerst in z'n leven hoorde Henri dat het huwelijk een afspiegeling is van de verhouding tussen Christus en Zijn gemeente. „Dat kwam enorm op me af. Christus heeft de gemeente zo liefgehad, dat Hij er Zijn leven voor gaf Hoe kon ik ooit zo van Hendrien houden? Je weet van jezelf maar al te goed dat je dat niet kunt, omdat je ten diepste altijd eerst aan jezelf denkt.

Door wat ik hoorde ging ik anders naar ons huwelijk toe leven. Veel bewuster." Het bleef niet bij de catecheseavonden. „Je gaat thuis ook eens wat nalezen. Daar sprak je weer over met elkaar. Wij hebben dat als zeer positief ervaren. Toen ik na de eerste avond thuiskwam, liet ik de boekjes zien die we moesten aanschaffen.

De reactie van m'n moeder was: „Denk er wel om jongen, het huwelijk is geen schriftelijke cursus, waarvoor je wel slaagt als je de goede boekjes maar hebt." Daar moest ik ze gelijk in geven. Maar je kunt er wel veel uit leren."

Voorlichting
Het lezen van "Liefde voor twee" bewaarden Henri en Hendrien bewust voor na de huwelijksdag. Vooral vanwege de zeer concrete, om niet te zeggen technische informatie die het boek over de seksualiteit biedt. „Het is typisch Amerikaans", oordeelt Hendrien. „Erg open en soms wat overtrokken. Maar dat neemt niet weg dat je er veel van kunt eren.

„Aan voorlichting werd bij ons thuis niet gedaan", zegt Henri. „Toch kom je heel wat te weten. Zeker als je televisie hebt. Heb je die niet, dan valt je oog in de supermarkt of bij de stationskiosk wel op het bladenrek. Dat vormt je beeld over seksualiteit. Door de huwelijkscatechese en een boek als "Liefde voor twee" van Ed Wheat is dat beeld totaal veranderd.

Ik denk dat je anders veel dingen in je huwelijk ook wel ontdekt, maar dan door schade en schande. ' Het zou volgens mij goed zijn, als ook op de gewone catechisatie seksualiteit al heel concreet aan de orde kwam. Het is ontzettend moeilijk om in je verkeringstijd op een goede manier met de lichamelijke aantrekkingskracht om te gaan. Wij hebben dat tenminste wel zo ervaren.

Voor ons was duidelijk dat gemeenschap binnen het huwelijk thuishoort. Maar er ligt nog een heel gebied voor. Hoe ga je daarmee om? Ik denk dat heel veel jongeren in de gereformeerde gezindte daarmee zitten. Zeker in deze tijd, waarin samenwonen en geslachtsverkeer voor het huwelijk de gewoonste zaak van de wereld is."

Toekomst
Hoewel samenwonen ook in kerkelijke kring voorkomt, heeft ds. Baas de indruk dat het huwelijk in de gereformeerde gezindte nog wel toekomst heeft. Wat hem meer beklemt, is dat vaak zo klakkeloos wordt getrouwd. „Al gold dat in het verleden denk ik niet minder. Hoe vaak kun je zeggen dat een huwelijk echt naar christelijke ordening is, naar Gods bedoeling?

We zweren bij het oude huwelijksformulier. Hebben we ooit tot ons laten doordringen, ook als predikanten, wat daarin gezegd wordt? Als het bruidspaar voor in de kerk elkaar de rechterhand heeft gegeven, wordt het aangesproken als een getrouwe en godvrezende man en als een vrome en getrouwe huisvrouw. In die hoedanigheid laten wij hen "ja" zeggen op de gestelde vragen. We hebben het wel eens over de ruime dooppraktijk. Is de huwelijkspraktijk niet veel ruimer?

Dat komt ook naar mezelf toe. Ten diepste heeft alleen het huwelijk dat werkelijk een afspiegeling is van Christus en Zijn gemeente toekomst. Dat is een huwelijk waarin boven alles een band met Jezus Christus bestaat. Ik ben bang dat dat ook in de gereformeerde gezindte niet zo veel gevonden wordt."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen