De jacht op Wegpiraten

Als een libel verheft de blauw-witte heli van de Rijkspolitie Dienst Luchtvaart zich boven het aards gewemel. Boven ons hoofd raast de rotor. Zonder koptelefoon is een normaal gesprek onmogelijk. Vlieger Wouter Kaihatu heeft alle aandacht bij het controleren van z'n instrumentarium en het doorgeven en opvangen van vluchtberichten. Naast hem zit Frans Nijhoff, luchtwaarnemer van de Algemene Verkeersdienst van de Rijkspohtie (AVD) te Driebergen. Terwijl zijn collega's op de begane grond in Porsches en Mercedessen de situatie op de Nederlandse autosnelwegen in de gaten houden, doet hij dat zo'n vier keer per maand vanuit de lucht. Voor mij is een plaatsje op de achterbank gereserveerd. Ruim is anders, maar in vergelijking met de eenmotorige Cessna's, waarmee ook wordt gevlogen, mag ik niet klagen. Bovendien telt heli Dries, vernoemd naar de illustere minister van justitie Van Agt, twee motoren. Dat staat me wel aan.

Verkeersaders
Het klokje wijst vijf over acht aan. Nederland is ontwaakt en gaat naar z'n werk. Beneden lijkt het allemaal zo gewichtig. Vanuit de lucht zie je het betrekkelijke ervan. Ons roemruchte vaderland verschrompelt tot een popperig Madurodam met kneuterige huisjes, veel water en een zee van lichtpuntjes die de morgenschemering te lijf gaan. Een paar honderd meter boven zeeniveau blijkt dat de term "verkeersaders" treffend is gekozen. Als bloedvaten lopen de autobanen vanuit het hart naar de uiteinden van ons land. Met vloeiende krommingen en ingenieuze knooppunten. Over de slagaders schuift de witte stroom voorwaarts. Tienduizenden automobielen die als dinkey-toys over het asfalt kruipen en hun Hchtbundels verenigen tot één lichtstreep. Over de aders snelt een onderbroken rode streep. Het verkeer dat het hart van Nederland ontvliedt.

Cor de Haas
De heli omzeilt de schoorstenen van de elektriciteitscentrale bij het westelijk havengebied van Amsterdam. Onder ons ligt de befaamde Coentunnel, met aan de Zaanse kant kilometers file. „Het gebruikelijke beeld", zegt Frans, en geeft de informawe onder laaghangende wolkenflarden richting Utrecht.

Zenuwpees
Het zijn de bekende knopen in het wegennet die problemen opleveren. De aansluiting van de A6 op de Al bij Naarden. Knooppunt Everdingen. Frans noteert bijzonderheden op de surveillance-rapporten en geeft aan de meldkamer in Driebergen door waar het verkeer begint te stremmen en waar de files weer oplossen. De belangrijkste oorzaak van filevorming is vanuit de lucht duidelijk zichtbaar. Het is paradoxaal genoeg de haast die automobilisten opbreekt. Bij een grote verkeersdichtheid geeft een rustige snelheid de snelste doorstroming. Die wordt verstoord als een zenuwpees gaat jagen en met de regelmaat van de klok weer op de rem moet staan. Het effect daarvan is over een traject van honderden meters zichtbaar. Fel oplichtende remlichten en gaten in de verkeersstroom. De verkeersdeskundigen van de AVD spreken over het harmonica-effect. Naar elkaar toe, bijna op elkaar, snel weer uit elkaar. Met zo nu en dan de variant: boven op elkaar. Een kettingbotsing, zeggen de mensen. Te wijten aan de zenuwpees.

Ongeval
Naast de Gorinchemse brug over de Merwede illustreert Wouter de mogelijkheden van een hehkopter. Als een spin laat hij Dries naast een binnenvaartschip hangen. De schipper komt nerveus de stuurhut uit. Hij is zich van geen kwaad bewust en kijkt verbaasd toe als de heli op een krib in de rivier landt. „De kosten van een hehkopter zijn hoog", zegt de vlieger. „Tegenover elk uur vliegen staat vier uur onderhoud. Het brandstofverbruik ligt rond de 180 liter per uur. De kostprijs komt daardoor op zo'n 1800 gulden per uur. Daar staat tegenover dat je in korte tijd een groot deel van het land kunt observeren en op elk willekeurig moment kunt landen." Het voordeel daarvan blijkt bij Almkerk, al is de reden van de onverwachte landing minder prettig. Een motorrijder meende in een bocht van de parallelweg naast de A27 nog wel even een vrachtwagen te kunnen passeren. Het resultaat ligt te kijk. Een zwaar beschadigde Opel Kadett met ernaast de hcht gewonde chauffeur. Verspreid liggende bonken schroot, het droevig overschot van een motorfiets. Op het asfalt de eigenaar, roerloos. In de berm politie en ambulance. Frans verlaat de geparkeerde heli om assistentie te verlenen. Na vijf minuten is hij terug. De zwaargewonde motorrijder is in de ambulance geschoven. Op verzoek van zijn collega's legt de verkeerssurveillant van de AVD de situatie vanuit de lucht fotografisch vast.

Stress
Door wegwerkzaamheden bij Werkendam staat het verkeer op de A27 vanaf Hank vast. Op verzoek van de meldkamer in Driebergen koersen we richting Rotterdam. Een meter of tien boven de Merwede, in verband met de laaghangende bewolking. Het weer wordt er bij het naderen van Rotterdam niet beter op. Het wolkendek nadert de grond. „We gaan terug", beslist Wouter, en laat de helikopter stijgen tot tweeduizend voet. Geleid door instrumenten en informatie vanaf Schiphol zoekt de vheger zijn weg door de grijze nevel. Bij Gouda breekt de bewolking nog even open en geeft Frans z'n laatste informatie aan Driebergen door. Dan zit het er voor hem op. Klokslag tien uur landt de heli achter de hangar van de Rijkspolitie Dienst Luchtvaart op Schiphol Oost. De spits is voorbij. Het gros van werkend Nederland is op z'n bestemming gearriveerd en spoelt de door het verkeer veroorzaakte stress met koffie weg.

Meerjarenplan
Ton Dellebeke, beleidsmedewerker voorlichting van de AVD, is niet ontevreden over de mentaliteit van de Nederlandse automobilist. „Natuurlijk zijn er piraten. Maar zet je die aftegen het aantal automobilisten, dan valt het heel erg mee. In een land als Duitsland word je nog van de weg geblazen. Dat is hier een zeldzaamheid." Dat neemt niet weg dat het verkeer in Nederland jaarlijks aan 1400 mensen het leven kost en 50.000 gewonden veroorzaakt. Dat aantal moet drastisch omlaag. Om dat te bereiken werd een meerjarenplan verkeersveiligheid opgesteld. Verder werd besloten de werkwijze van de AVD, die verantwoordelijk is voor de handhaving van de verkeersveiligheid op de Nederlandse snelwegen, aan te passen. Voorheen lag de nadruk op inhalende surveillance, om het rijgedrag van automobilisten te beïnvloeden. Nu wordt veel meer op een "project" gecontroleerd: op snelheid, alcoholgebruik, gordelgebruik, naleving van de rijtijdenwet en soortgelijke items. Terwijl de meeste politiediensten moesten inkrimpen, is de AVD het laatste jaar fors uitgebreid, om de gestelde taak te kunnen uitvoeren.

Video
De aanwezigheid van de bekende oranje-witte bolides op de autobaan heeft al een regulerend effect. Wie in z'n achteruitkijkspiegel een Porsche ziet naderen, krijgt een beklemd gevoel in de maagstreek en houdt zich het eerste uur keurig aan de maximumsnelheid. Met uitzondering van de notoire snelheidsmaniak. Die houdt even in, maar scheurt na vijf minuten alweer over het asfalt. Vaak betreft het lieden die een zevende zintuig hebben voor een naderende Porsche of radar langs de kant van de weg. Om deze piraten van de weg te halen, beschikt de TW^D over onopvallende voertuigen. Onlangs werd een nieuw exemplaar aangeschaft, een donkergrijze Mazda 626 2.0i, die is uitgerust met videoapparatuur. De camera is naast de spiegel bevestigd en valt nauwelijks op. De apparatuur werd geschonken door Rijkswaterstaat, die er belang bij heeft dat snelheidsmaniakken van de baan worden gehaald. De oproep om eens even stil te staan bij het werk aan de weg, heeft op deze categorie weggebruikers geen enkele invloed. Geregeld komt het voor dat wegwerkers slechts door een wanhoopssprong het vege lijf kunnen redden. De Mazda werd toegewezen aan het /VD-steunpunt in Breda, vanwege de verkeersrampen bij mist in de omgeving van deze stad. „Is het mistig, dan willen we toch allemaal op dezelfde tijd op ons werk zijn", zegt verkeerssurveillant Huib den Dikken. „Het scheepvaartverkeer ligt stil, het luchtverkeer ligt stil, maar over de weg gaat alles door."

Police-Pilot
Met een kalme gang verlaten we met de Mazda Driebergen en koersen richting Breda. De A27 is behoorlijk vol, maar we rijden nog. Dat is 's morgens om negen uur al heel wat. Terwijl de videocamera keurig opneemt wat zich voor ons afspeelt, filosofeert de wachtmeester eerste klas der Rijkspolitie over het bonte gezelschap van automobilisten. „De een moet naar z'n werk, t> een volgende naar een bruiloft, een derde naar een soUicitatiegesprek waar z'n toekomst van afhangt. De zakenman op de linkerbaan rijdt honderdduizend kilometer per jaar, het bejaarde heertje op de baan ernaast duizend kilometer. En dat komt hier allemaal samen. Dat realiseren veel mensen zich niet. Het woord verkeer zegt het al. Op de weg moeten we met elkaar verkeren, op een prettige en beleefde manier. Als een heer." Abrupt breekt hij z'n college af „Daar komt er een", is het summiere commentaar. Op hetzelfde moment passeert met hoge snelheid een blauwe Golf Met een vingertik zet de politieman de Police Pilot in werking. Vanaf hetzelfde moment begint het instrument tijd en afgelegde afstand te meten. De Golf ligt al honderden meters voor als Den Dikken gas gaat geven. Schijnbaar ontspannen voert de oud-marinier de snelheid op tot 170 kilometer per uur. Auto's voor ons maken verschrikt baan voor de tweede wegpiraat binnen enkele minuten.

Jager
Als een jager heeft de man naast me het oog op zijn prooi gevestigd. De snelheidsmeter wijst 200 aan. M'n tenen staan krom. Op het moment dat we de Golf hebben ingehaald, schakelt Den Dikken de Pohce Pilot uit. Digitaal geeft het instrument de gemiddelde snelheid weer. 154 kilometer per uur. Een 500-meter-meting levert een gemiddelde snelheid van 157 op. De Belg is zich van geen gevaar bewust en drukt het gaspedaal nog verder in. Een kilometer of twee voor de Gorinchemse brug is het mooi geweest. Het rechter zonnescherm van de Mazda gaat automatisch omlaag. Een lichtsignaal doet de Belg in z'n spiegel kijken. "Stop Politie", leest hij op het zonnescherm van de Japanner achter hem. Als we hem gepasseerd zijn verrijst van de hoedenplank een bordje met: "Volg Pohtie." Voor de overtreder moet het een nachtmerrie zijn. Onderaan de afslag naar het industrieterrein Avelingen vindt de afrekening plaats. De Belg heet Vanneste, is van Amsterdam op weg naar Brussel en had door opgelopen vertraging nogal haast. Het laatste hadden we al begrepen. „We hebben geconstateerd dat u een traject van 2707 meter in 59 seconden hebt afgelegd", meldt Den Dikken. „Dat betekent dat u gemiddeld 164 kilometer reed. Dat is wat hoger dan de toegestane snelheid in dit land. Beseft u hoe u uzelf en uw overige weggebruikers in gevaar hebt gebracht?"

Prijskaartje
De coureur sputtert tegen. „Als ge zo veel op de weg zit als ik, kunt ge de risico's redelijk schatten." De vraag van de politieman wat er gebeurd zou zijn als de vrachtwagen die naar links leek te komen ook werkelijk van rijbaan verwisseld was, beantwoordt hij met een schouderophalen. Het is een retorische vraag. Dan viel er niets meer te bekeuren. Dat aan zijn overtreding een prijskaartje hangt, had Vanneste al wel begrepen. Zijn naam komt in ieder geval niet voor onder de Vannestes in het opsporingsregister, waarin wanbetalers staan genoteerd. Nadat proces-verbaal is opgemaakt, krijgt hij de rekening gepresenteerd. Een snelheidsoverschrijding van 44 kilometer, maal acht gulden, maakt 352 gulden. Het slachtoffer slikt. Zo veel heeft hij niet bij zich. „U krijgt een accept-giro toegestuurd", deelt de politieman mee. „Betaalt u die, dan bent u overal van a£ Betaalt u niet, dan komt uw naam in het opsporingsregister en gaat u bij een volgende aanhouding mee naar het bureau." Met de belofte direct te betalen steekt de Belg de nota in de zak en mompelt een vage groet als hem een goede voortzetting van de reis wordt toegewenst. „'t Zijn hele bedragen", erkent Den Dikken als we weer in de Mazda zitten. „Toch sta je er soms van te kijken hoe mensen reageren. Pas hadden we er een die 75 kilometer te hard reed. Dan praat je over vijftien gulden de kilometer, dus die man kreeg een rekening van ruim 1100 gulden aangeboden. Maar geen krimp geven he. Daar kan ik niet bij. Ik weet niet hoe jij dat ziet, maar ik vind 1100 pietermannen veel geld."

Natuurkunde
Het rijden met dergelijke snelheden verraadt voor de verkeerssurveillant gebrek aan elementaire natuurkundige kennis. „Bij 120 kilometer per uur leg je per seconde 32 meter af Rij je met zo'n snelheid tien meter achter je voorganger, dan is duidelijk wat er gebeurt als die remt." Afgezet tegen het totale aantal weggebruikers zijn het maar enkelingen die de maximumsnelheid met tientallen kilometers overschrijden. Wat dat betreft is de politieman niet somber gestemd over de mentaliteit van de Nederlandse automobilist. „Als je zo om je heen kijkt kun je toch niet zeggen dat het een puinhoop is op de weg. Dat valt best mee. Wat je wel veel ziet zijn slordigheidsfouten. Geen richting aangeven bij voorbeeld. Iedereen heeft geleerd hoe het moet, maar het wordt verslonsd. Men beseft te weinig dat autorijden iets is waarbij je voortdurend je aandacht nodig hebt. Veel ongelukken worden veroorzaakt door kleine nalatigheden."

Glad
Ter hoogte van Hardinxveld worden we ingehaald door een zwarte Mercedes, met twee zware uitlaatpijpen eronder. „Ik had hem al in de gaten", zegt Huib. „Je hoort mij niet over merken praten, maar het voertuig zegt natuurlijk wel wat. Zie je een wagen met een injectiemotor, een spoiler en wat toeters en bellen, dan ben je extra alert. Zo'n wagen koop je niet voor een ritje op zondag." Een 500-meter-peiling geeft aan dat de Mercedes 146 kilometer rijdt. Achter het stuur zit een jonge vrouw. Beheerst stuurt ze haar voertuig naar de rechterbaan, alsof ze na een noodzakelijke snelheidsoverschrijding voor een inhaalmanoeuvre weer graag de maximumsnelheid aanhoudt. Met een kleine 120 kilometer vervolgt ze de rit. „Dat zijn de gladden", gUmlacht Den Dikken.

Cursus invoegen
Op de A58 attendeert de politieman me op drie vrachtwagens die over de oprit van Gilze-Rijen de snelweg naderen. „Schriftelijke cursus invoegen", voorspelt hij. Enkele seconden later krijgt de raadselachtige opmerking inhoud. De voorste vrachtwagens voegen in met een snelheid van nog geen zestig kilometer per uur. Voor de derde trucker gaat het te langzaam. Met een kleine zeventig kilometer stoomt hij direct door naar de linker rijstrook. Door krachtig remmen weet een snel naderdende witte Mercedes, die schijnbaar vrij baan had, een aanrijding te voorkomen. Bij het eerste tankstation dirigeert m'n begeleider de vrachtwagen naar het parkeerterrein ernaast. De chauffeur, een gegroefde zestiger die met hard werken een houthandeltje draaiend moet houden, weet van de prins geen kwaad. De Mercedes zat nog zeker een halve kilometer achter hem toen hij invoegde. Nerveus ratelt hij door, zonder te luisteren naar wat de politieman zegt.

Video
„Ik wil u uitnodigen om in onze wagen even een video te komen bekijken", onderbreekt Den Dikken. De chauffeur reageert of hij wartaal hoort, maar volgt gedwee. Op de achterbank van de Mazda kijkt hij gehoorzaam naar de monitor voor hem. „Dat bent u", wijst de politieman. „Nu gaat u naar de hnker baan, met ruim zestig kilometer per uur, terwijl er een personenwagen nadert met 120 kilometer per uur. Daar is hij al. Moet u kijken hoe hij moet remmen." ,Ja", bevestigt de man onthutst, „op dit moment had ik beter eventjes kunnen wachten. Zo had ik het moeten stellen. Die halve kilometer was wat overdreven. Daar hebt u wel gelijk in. Maar ik kan u eerlijk zeggen, ik heb nog nooit een aanrijding gehad. Als u wist hoe veel ik op de weg zit en wat ik > dan allemaal zie, dan vind ik het wel erg dat juist ik er voor zo'n kleinigheidje uitgepakt wordt. U moet niet vergeten..." Als hij merkt dat de man voor hem niet van plan is een procesverbaal op te maken, wordt hij kalmer. Na een mondelinge cursus invoegen neemt hij opgelucht afscheid. „Als je mensen aan de kant zet denken ze direct aan de knip", weet Den Dikken. „Krijgen ze in de gaten dat het niks gaat kosten, dan gaan ze pas luisteren."

Piraat
Op de A27 neemt de verkeersdichtheid toe. Een knaap voor ons pakt op het laatste moment met forse snelheid de afslag Oosterhout. De ex-marinier schudt het hoofd, maar volgt hem niet. „Je moet voor dit werk een beetje de mentaliteit van een jager hebben. Voortdurend opletten, maar niet alles afschieten." De wegpiraat die ons enkele kilometers verderop al telefonerend passeert, heeft minder geluk. „Moet je dat toch zien", zegt Huib geïrriteerd. „Eén handje aan het stuur, geen gordel om, inhalen met 140 kilometer en maar telefoneren jongens." Als een roofdier schiet de Mazda achter de Alfa Romeo aan. De bestuurder heeft het veel te druk met z'n telefoon om wat in de gaten te hebben. Zelfs voor de weg heeft hij nauwelijks aandacht. Hij is de afslag Raamsdonk al bijna voorbij, als hij onverwacht het stuur naar rechts gooit en z'n voertuig tussen het uitvoegend verkeer wurmt. Met de hoorn in de hand weet hij nog net een aanrijding met een busje te voorkomen, trapt voor het stoplicht bovenop de rem en zit gereed om de A59 uit te spuiten.

Verantwoordelijkheid
Bij Waspik klapt de strik dicht. Gelaten hoort de rijk geringde zakenman, handelaar in automobielen, het verhaal van Den Dikken aan. Er valt niet veel op te zeggen. Hij reed inderdaad te hard. „Gemiddeld 148 kilometer per uur", maakt de politieman concreet en begint een uitvoerige uiteenzetting over het gevaar van hoge snelheden. De knaap lijkt niet echt onder de indruk. Het relaas over de ziektekostenverzekeraars die moeilijk doen als je zonder gordel om een ongeluk krijgt, doet het beter. Van z'n fout met uitvoegen is de coureur niet te overtuigen. Ruim op tijd ging hij naar rechts. Witte strepen heeft hij al helemaal niet geraakt. Op de achterbank van de Mazda verdwijnt zijn stelligheid als sneeuw voor de zon. „Daar gaat u", wijst Huib. „Hop naar rechts. Is dat over de witte streep of niet? Ik zal de band nog even terug spoelen. Dan kunt u het nog eens zien. Kijk, bijna tegen dat busje aan. Dat scheelde geen tien centimeter." Geboeid staart de jonge zakenman naar het beeldscherm. „Gunst, wat een apparatuur hebben jullie tegenwoordig." „Voor uw veiligheid en die van uw medeweggebruikers", verklaart de politieman plechtig. De autohandelaar is overtuigd. Zeker als hij alleen voor de snelheidsovertreding wordt bekeurd. Tweehonderd gulden is een fors bedrag, maar het had erger gekund. Kalm rijdt hij weg. „We zijn er niet om mensen te treiteren", zegt Den Dikken. „Wat we beogen is een verandering van mentaliteit bij dit soort rijders. Vandaar die uitgebreide verhalen. Wat ze ermee doen is uiteindelijk hun verantwoordelijkheid."

"Treintje-rijden"
Ton Dellebeke verwacht niet dat het verkeer de komende jaren onveiliger zal worden. „Als het zo doorgaat in dit land, staan we straks allemaal stil. Dan valt er niets meer te scheuren. Kijk je verder in de toekomst, dan ziet het beeld er heel anders uit. Er wordt gewerkt aan het Prometeus-project, waarin Europese autofabrikanten samenwerken met de dienst verkeerskunde van Rijkswaterstaat. Wat men beoogt is het zogenaamde "treintje-rijden" van computergestuurde auto's, die dicht achter elkaar rijden, maar elkaar niet kunnen raken. Je haakt aan en alleen bij een afrit kun je weer loskoppelen. De doorstroming wordt dan veel beter. In z'n algemeenheid kun je zeggen dat het autoverkeer in de toekomst, net als het vliegverkeer, steeds meer geleid zal worden. Neem je bij voorbeeld geen gas terug bij opkomende mist, dan doet je auto het uit zichzelf Naar die situatie gaan we toe." Volgende keer: Verkeersofficier mr. J. Spee, de schrik van wegpiraten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen