Zondag 5 en Driebergen

Laatst kon u in de krant lezen over een bijeenkomst in Driebergen van hervormde en gereformeerde theologen met collega's van de Koptische kerk, de Ethiopische, en andere oosterse kerken. Het gespreksonderwerp was de leeruitspraak van het concilie van Chalcedon uit het jaar 451 met de scheuring die daarop volgde.

Dat concilie beleed de twee naturen in Christus, of, eenvoudiger gezegd: Christus' Godheid en Zijn mensheid. De benaming "natuur" werd in die tijd gebruikt om duidelijk te maken dat men over iets anders sprak dan over de persoon van Christus. De Middelaar is één persoon, maar die ene persoon is tegelijk God en mens.

Met deze "twee-naturenleer" was de leer van de monnik Eutyches veroordeeld, die leerde dat Christus vanaf Zijn vleeswording maar één natuur heeft. De toen bestaande kerken in Afrika en Azië hielden vast aan de opvatting van Eutyches. Zij worden "monofysieten" (aanhangers van de één-natuurleer) genoemd.

Ze raakten al gauw in een isolement, dat eeuwen zou duren, ook al omdat hun landen onder de overheersing van de islam kwamen. Men moet deze kerken ook niet verwarren met de Griekse, Russische, en andere oosters-orthodoxe kerken in Oost- en Zuid-Europa, die wel achter Chalcedon staan.

Pas als gevolg van de oecumenische beweging is er weer een theologisch gesprek op gang gekomen, en ziedaar, in Driebergen vonden monofysieten en calvinisten elkaar na 1500 jaar, in de erkenning (volgens het persbericht), dat „beide tradities, weliswaar met andere woorden, toch hetzelfde willen zeggen."

Wezenlijk
Gaat het hier om een oud dispuut, dat al lang van geen enkel belang meer is, dan hooguit dat die Kopten etcetera er hun identiteit aan ontlenen, en dat het daarom voor hun zelfbewustzijn goed was, ze te concentreren en voorgoed van de reuk van ketterij te bevrijden? Bepaald niet.

Voor de oude christelijke kerk is het antwoord op Christus' eigen vraag „Wie zegt gij, dat Ik ben?" zeer wezenlijk geweest. De grootste worsteling is die tegen de ketterij van Arius geweest. Arius weigerde Christus als God te zien. Hij werd veroordeeld op het concilie van Nicea in het jaar 325. Het bijbels getuigenis is overduidelijk.

Maar hoe moest men zich nu de verhouding van het goddelijke en het menselijke in de ene persoon van Christus nader indenken? Nestorius maakte zo'n sterke scheiding tussen Christus' Godheid en Zijn mensheid, dat Hij feitelijk in twee personen werd gesplitst.

Tegenover hem benadrukte Eutyches zo de eenheid van de persoon van Christus, dat hij sprak van een godmenselijke natuur, waarin feitelijk het menselijke van Christus helemaal opging in het goddelijke. Het concilie van Chalcedon deed een uitspraak, waarin zowel de scheiding als de vermenging werd afgewezen. Christus is waarachtig God en waarachtig mens.

Naar Zijn Godheid is Hij eenswezens met de Vader; naar Zijn mensheid is Hij eenswezens met ons. Van de verhouding tussen deze twee naturen werd gezegd, dat zij verenigd waren, en wel: onvermengd en onveranderd en ongescheiden, waaraan werd toegevoegd dat elke natuur in de vereniging haar eigenaardigheid heeft behouden.

De concilievaders hebben beseft dat het niet mogelijk is, met een rationele verklaring in te dringen in het geheimenis van de twee naturen in de eenheid van Christus' persoon. Wel hebben zij grenzen getrokken: onvermengd en onveranderd, ongedeeld en ongescheiden.

Reformatie
De Reformatie heeft het belijden van Chalcedon van harte beaamd. Maar onder de nazaten van de Reformatie is Chalcedon onder het spervuur van de kritiek gekomen. Het moderne christologische denken kenmerkt zich door afstand nemen van de leer van Christus' plaatsvervangend lijden en sterven, maar zeker niet minder van de twee-naturenleer, de leer der Drieëenheid, alsmede van de Godheid van Christus.

Onder invloed van het historisch-kritisch onderzoek en de contacten met het Jodendom valt alle nadruk thans op de mens Jezus van Nazareth. Het is in protestantse kring heel gebruikelijk geworden, te beweren dat die "politieke", "keizerlijke" anti-Ariaanse concilie-uitspraken van de vierde en vijfde eeuw het "echt-menselijke" "authentiek-historische" Jezus-beeld verduisterd hebben.

Daarom, als ik daar vorige maand als Kopt in Driebergen had gezeten, zou mijn eerste vraag aan de afgevaardigden van de Wereldbond van Hervormde en Gereformeerde Kerken zijn geweest: Staan jullie zelf eigenlijk nog wel achter Chalcedon? Want bijna alles wat wij uit het Westen te lezen krijgen, wekt de indruk dat jullie teruggekeerd zijn tot de dwalingen van Arius.

Uiteindelijk heb ik nog liever te maken met een monofysiet, die de Godheid van Christus te veel benadrukt, dan met iemand die onder gereformeerd dekmantel in de praktijk er niet meer van wil weten, dat Christus God is.

Betekenis
Hebben ze elkaar echt gevonden, daar in Driebergen? Zolang de stukken niet gepubliceerd zijn, is dat niet te beoordelen. Maar dit weten we wel: Een gesprek over dit onderwerp heeft alleen waarde, wanneer het gevoerd wordt in het kader van de soteriologie, de vraag hoe een gevallen Adamskind weer met God verzoend wordt.

Hebben die Koptische en andere oosterse bisschoppen in Driebergen Zondag 5 van de Heidelbergse Catechismus gehoord? Wij moeten een Middelaar zoeken Die een waarachtig en rechtvaardig mens is, en tegelijk ook sterker dan alle schepselen, Die ook waarachtig God is. Daarom ging het toch in Chalcedon?

Geen ander kon Borg zijn om de mens tot God te brengen dan Hij Die God en mens in één persoon is. Eerst moest de Zone Gods persoonlijk met de menselijke natuur verenigd worden, zou de zondige mens in vriendschap en vereniging met God kunnen komen.

„Hierom bekennen wij dat Hij waar God en waar mens is; waar God om door Zijn kracht de dood te overwinnen; en waar mens, opdat Hij voor ons zou kunnen sterven uit de zwakheid Zijns vleses" (Art. 19 NGB). Daar ligt de grote betekenis van Chalcedon.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen