Henk de Jonge: "alle eer aan Jezus Christus die mij door Zijn HeiHge Geest heeft bemoedigd en bekrachtigd"

Ik werd geboren in een degelijk gereformeerd gezin, met biddende ouders, een biddende moeder vooral. De waarde daarvan is onschatbaar. Maar het geloof moet ook een persoonlijke zaak worden. Als christen stond je aan de KMA, waar ik werd opgeleid tot artillerie-officier, praktisch alleen. De innerlijke spanning die dat gaf werd steeds groter. Ik las in de Bijbel, ging naar catechisatie, knielde voor het slapen gaan voor m'n bed, maar het was enkel plicht. Steeds sterker kwam op me af: 'Als God er is, moet Hij als een realiteit beleefd kunnen worden'. Het moet tot een radicale keuze komen. Of de wereld in, óf God dienen. Maar dan helemaal! Bij veel mensen blijft het godsdienstige beperkt tot het hoofd. Bij anderen gaat het wat dieper en raakt het ook het hart. Maar er zijn er maar weinig bij wie het tot de daad komt. Werd dat onderscheid maar meer vanaf de kansel onderricht. Dan zouden we een heel ander gemeenteleven hebben. God wil hoofd, hart en hand: ons weten, willen en werken.

Smalle weg
In november 1937 kwam het tot een crisis. Op een avond vluchtte ik naar buiten, het park in. Daar is het wonder gebeurd dat in mij een diep besef werd geopenbaard van Gods heiligheid. Hoewel ik burgerlijk netjes leefde, ervoer ik een algehele ik-onwaardigheid. Onaanvaardbaar voor God. Het veroorzaakte een innerlijke verbrokenheid. En tegelijk een troostvol vertrouwen.
Twee aspecten bracht de Heilige Geest naar voren, die heel belangrijk zijn gebleven in mijn verdere leven. In de eerste plaats dat God wil dat ik tot Zijn eer leef Dat was me vanuit mijn calvinistische achtergrond bekend, maar toen werd het heel concreet. Als mij eer wordt gegeven, moet ik van mezelf afwijzen. Alle eer aan Jezus Christus, Die mij door Zijn Heilige Geest heeft bemoedigd en bekrachtigd. Het tweede dat ik leerde zien, was wat in Psalm 139 staat. David wist dat zijn levensplan met zijn geboorte klaar lag. Zo heeft God het levensplan van een ieder vastgelegd, ten leven of ten dode. Vanaf die tijd heb ik bij elke beslissing gevraagd: 'Heere, wat is Uw wil hierin? Toont U mij wat Uw weg is.' In 1938 werd ik beëdigd als beroepsofficier. Mijn eerste keus was de luchtdoelartillerie Amsterdam. Ik werd geplaatst bij de kustartillerie in Hoek van Holland. In Gods wijze voorzienigheid. Ik vond er de vrouw met wie ik Hem nu al zo lang mag dienen. Dat is van een geweldige betekenis geweest in het zeer bewogen leven dat we gehad hebben. Daardoor zitten we hier nu als twee gelukkige mensen, gerijpt in Jezus Christus.

Demonisch
Na de capitulatie in mei '40 kreeg ik het aanbod om inspecteur van politie te worden. De Heere toonde me dat ik dat niet moest doen. Ik ging rechten studeren aan de VU. Van de studie kwam weinig terecht. Het leven was voor mij één worsteling hoe te reageren op de mentaliteitsvergiftiging van het Nederlandse volk door de bezetter. Al spoedig werd ik door iemand benaderd met het verzoek deel te gaan nemen aan het verzet. Hoewel ik in Hitler een demonisch gedrevene zag, had ik daarvoor geen vrijmoedigheid. In mij leefde sterk het gevoel dat onze nationale onafhankelijkheid ons was ontnomen vanwege onze zonden. We leven zo weinig heilig, ook kerkelijk. Mijn vurig gebed werd dat er nog eer voor Gods Naam in Nederland mocht komen, in de weg van bevrijding. Toen ik in februari '42 op mijn kamertje aan de Willemsparkweg opnieuw zo smeekte, kreeg ik op een bovennatuurlijke wijze antwoord. Ik zag me omgeven door een sterk licht en een duidelijke stem zei dat mijn gebed in gunst was ontvangen. Ik ben het Vondelpark in gelopen en heb daar in de sneeuw de Heere psalmen zingend geloofd en gedankt.

Waanidee
Ik mocht nu verzetswerk gaan doen, maar wist niet hoe. Vandaar dat ik een bezoek bracht aan een gereformeerd predikant in wie ik vertrouwen had. Toen ik hem over mijn ervaring vertelde, was zijn reactie: 'Dat deugt niet, zo werkt God niet meer'. Het was of ik een klap in m'n gezicht kreeg. Een student aan wie ik me verbonden voelde heb ik er ook over verteld, met de vraag te bidden om een bevestiging van de Heere om mee te mogen doen aan het verzetswerk. Hij is daarmee naar dezelfde predikant gegaan. Die heeft vervolgens, zonder dat ik ervan wist, een psychiater geraadpleegd.
Op een dag werd me gevraagd naar een adres in Amsterdam te gaan. Het bleek de gereformeerde Valeriuskliniek te zijn. Ik werd verwelkomd door een psychiater, die met mij over her verzet begon te praten. Maar aan zijn ogen zag ik dat hij me als een patiënt beschouwde. Na het gesprek nam hij me mee, duwde me een badkamer in, en sloot de deur achter me. Een bizarre situatie, nota bene op 1 april. De psychiater met wie ik de volgende dag een gesprek had, gaf aan dat mijn drang tot verzet niets abnormaals had. Alleen de geestelijke ervaring was in zijn ogen abnormaal. Een religieus waanidee. Tien weken hebben ze me wederrechtelijk vastgehouden. Ik mankeerde niets. In dezelfde periode werden alle beroepsofficieren gearresteerd. Mijn idee om met enkele oud-coUega's het verzet in te gaan, viel daarmee in duigen. Door aanhoudend gebed groeide de overtuiging dat ik naar Engeland moest vluchten.

Vlucht
Half juni lieten ze me gaan. Kort daarop kwam ik in contact met de heer Overwater, oprichter en directeur van Redband, die moest vluchten omdat hij joden had geholpen. Met valse papieren zijn we naar het nog onbezette Vichy-Frankrijk gereisd. Daar liep ik door m'n gebrekkige kennis van de Franse taal tegen de lamp. Toen mijn reisgenoot zag dat ze mij te pakken hadden, zei hij: 'Mijn papieren zijn ook vals'. Dat heeft een diepe indruk op me gemaakt. De trouw van deze man, die ik nog maar een week kende.
Na een week werden we voor de rechter gebracht. Op advies van de advocaat die Overwater had genomen, was er nog een rweede advocaat: de burgemeester van Macon. Die hield een krachtig pleidooi, met gevolg dat we onmiddellijk in vrijheid werden gesteld. Onze wegen gingen nu uiteen. Overwater trok via Lyon naar Zwitserland. Ik wist papieren te bemachtigen waarmee ik via Spanje naar Curag:ao reisde. Daar heb ik me aangemonsterd op een Belgische tanker. Eind november kwamen we aan in Bristol. Daarvandaan ging de reis naar Londen, waar je als Engelandvaarder geducht aan de tand werd gevoeld. De uitslag was positief en op 15 december werd ik met enkele anderen voorgesteld aan koningin Wilhelmina. De volgende dag ontmoette ik de man die mij in Amsterdam voor het verzet had gevraagd. Wat een verassing! Hij was net benoemd tot chef van het nieuwe Bureau Inlichtingen en vroeg mij of ik daarvoor wilde gaan werken.

Geheim agent
Als student had ik betoogd dat een gelovige geen spion kan zijn. Nu zou ik in Nederland een spionagegroep op moeten zetten. Ik heb het voor de Heere in gebed neergelegd. In Engeland had ik een goede baan kunnen krijgen, maar ik wilde liever lijden met hen die me lief waren. Londen was het uitgaanscentrum voor militairen die er hun verlof doorbrachten, vermaak zoekend in dans, drank en seks. Het was in zekere zin een opluchting voor me dat de Heere me liet zien dat ik het verzoek moest aanvaarden. Mijn naam werd veranderd in Albrecht. Door de Engelse Intelligence werd ik getraind in het spionagewerk, het coderen en decoderen van berichten, het fotograferen van documenten, parachutespringen vanaf geringe hoogte... Ik ben absoluut geen held. Juist dan is het zo'n voordeel als je mag weten dat je levensplan bij God vastligt. Job zegt ergens: 'Al wat ik heb gevreesd, is mij overkomen'. Dat is ook mijn ervaring. Ik had angst voor parachutespringen, angst om in handen van de Gestapo te vallen, angst voor verhoren, marteling, honger... Het is allemaal over me gekomen. Duizend angsten heb ik de Heere uitgezegd, uitgeschreid soms. Maar als Hij ze overnam, kon ik weer verder.

Engel
In maart '43 werd ik door een viermotorige bommenwerper bij Hooghalen gedropt. Hoewel ik heel gespannen was, kon ik toch met een innerlijke rust zingen: 'Geloofd zij God met diepst ontzag'. Met die psalm op de lippen buitelde ik de nacht in. Na enkele seconden voelde ik dat er iets mis ging. Door de turbulentie raakte m'n been verstrikt in de touwen van de parachute. Met het hoofd omlaag zeilde ik naar beneden. Ik schreeuwde het uit. 'O God, help mij.' Op hetzelfde moment raakte m'n achterhoofd de grond, heel zacht. Er moet een engel zijn geweest die me opving.

De eersten die ik voor het werk benaderde, waren mensen die ik van vroeger kende. Zo ontstond geleidelijk de spionagegroep Hollands Glorie. Pas na m'n arrestatie hebben vrienden die naam veranderd in Albrecht, uit piëteit. Ze waren ervan overtuigd dat ze me niet terug zouden zien. In '45 was het netwerk onder de zegen des Heeren uitgegroeid tot zo'n vijfhonderd man. Dat het zo ver kwam, is enkel aan Gods bescherming te danken. In het begin dreigde ik al uitgeschakeld te worden. Ik had onderdak gevonden bij een gelovige fysiotherapeut in Den Haag. Door verschillende oorzaken kreeg hij echter argwaan en schakelde een bevriende arts in. Die legde contact met het Bureau Bijzondere Opdrachten, niet wetend dat ik voor Bureau Inlichtingen werkte. Op de vraag of ik er bekend was, kreeg hij als antwoord: 'Onbekend, wees voorzichtig.' Ze hebben serieus overwogen mij uit de weg te ruimen, maar mijn gastvrouw protesteerde. Ze was ervan overtuigd dat ik te vertrouwen was. Haar man heeft toen een gaatje geboord in de deur tussen zijn werkkamer en mijn slaapkamer, om mij te bespioneren. Nadat hij drie avonden had gezien hoe ik voor het slapen gaan eerst in de Bijbel las en daarna langdurig de Heere zocht in gebed, zei hij tegen zijn vrouw: 'Je hebt gelijk, deze man moet goed zijn.' Pas op de dag dat we 40 jaar getrouwd waren, hebben ze verteld hoe mijn leven in hun woning aan een zijden draadje had gehangen.

Gearresteerd
Toen de groep goed functioneerde, wilde ik naar Engeland terug om het verzamelde materiaal, vastgelegd op microfilm, over te dragen. Driemaal heb ik geprobeerd de Pyreneeën over te komen. In de winter! Vooral de tweede keer was het een moordende tocht, in een ijzige kou, met honger in de buik. Bij de derde poging werden we door de Sicherheits Dienst gearresteerd. Van het hoofdkwartier van de SD in Toulouse werd ik naar Parijs overgebracht. Van Parijs naar Den Haag. Van Den Haag naar Haaren, waar een voormalig priesterseminarie was ingericht als SD-gevangenis voor zware jongens. Daar ben ik weken aan een stuk verhoord. Gebeden om bevrijding heb ik niet. Wel dat niemand door mijn toedoen gearresteerd zou worden. Ze hebben gedreigd dat ze m'n moeder zouden arresteren als ik m'n mond niet open deed. Maar in m'n nachtelijke gebed om wijsheid toonde de Heere me dat het enkel dreiging was, omdat ze het geheim van m'n arrestatie niet prijs wilden geven. Alleen informatie die toch al bekend was, liet ik los. De SD-officier die me de laatste weken verhoorde, wist heel veel van de training in Engeland. Door de arrestatie van agenten die slachtoffer waren geworden van het "England-Spiel".

Binnenprater
Meer dan een halfjaar heb ik totaal geïsoleerd gevangen gezeten. Om m'n lichaam in conditie te houden, deed ik veel kamergymnastiek. Verder bracht ik elke dag uren door in gebed. En met zingen. Wat was ik dankbaar voor alle psalmen die ik in mijn jeugd had geleerd. Daardoor kon ik nu God loven en Hem mijn nood bekendmaken. M'n zakbijbel was me afgenomen. Ze meenden dat er geheimtaal in stond. En dat is ook zo. Geheimtaal die alleen God voor je kan ontcijferen. Na langdurig smeken kreeg ik van een bewaker een Nieuwe Testament. In die maanden heb ik het vijf keer doorgelezen, met de voortdurende bede om een verlicht verstand. Eenmaal kreeg ik ook een krant. Daarin las ik dat in de Gereformeerde Kerken een scheuring had plaatsgevonden. Terwijl de demonische geest van het nationaal-socialisme ons hele volksleven teisterde. Onbegrijpelijk! In juli '44 werd door een Luftwaffe Gericht een drievoudig doodvonnis over mij uitgesproken. Tijdens gebed in m'n cel zei de Heere Jezus door Zijn Geest echter tegen me: 'Vrees niet, Ik wil dat je blijft leven.' Zo nu en dan was er de "boze binnenprater", zoals mijn grootmoeder hem noemde, maar als ik dan tot de Heere vluchtte, bevestigde Hij de belofte keer op keer.

Augustus '44 werd ik met andere "Nacht und Nebel gevangenen" overgebracht naar Anrath. Een maand later naar Lüttringhausen. Begin november naar Hameln am Weser. De voedingssituatie werd steeds slechter. Dagelijks stierven er. Het lukte me niet meer om in de Bijbel te lezen. Ik zag de woorden één seconde, dan smolten ze samen tot een grauwe massa. Ook het bidden verflauwde. Een diepe ellendigheid maakte zich van me meester. Maar God is getrouw. Toen we al met de dood in onze schoenen liepen, arriveerden de Amerikanen.

Navolging
In de zomer van '45 zijn we getrouwd. De oorlog was voorbij. De strijd bleef Dat had de Heere me in m'n gevangenschap al laten zien. Strijd tegen de zonde. Tegen de satan. Tegen het verval in de kerk. Wat een onheiligheid is er, zelfs aan de tafel des Heeren. Voor velen is het niet meer dan traditie. Toen ik op een middag in 1980 naar m'n kamer ging om te bidden, viel met kracht in mijn hart: „Het is tijd voor de Heere om te handelen, want het kruis van Jezus Christus is van kracht beroofd."
Waar wordt de waarde van het kruis nog verstaan, in de zin van een praktische navolging van Jezus Christus? Er is een geweldige wereldliefde de kerk binnengedrongen. Het oordeel begint bij het huis Gods. We moeten in de schuld komen, allemaal. Dat is ons gebed, elke dag. Om een genadestoot ten leven, eer het oordeel komt. Alleen in de weg van verootmoediging en een hernieuwde heiligheid van de tafel des Heeren is zegen te verwachten. Als we God aanlopen als een waterstroom, met vasten en bidden, wenend voor Zijn aangezicht, zou hij zich dan onbetuigd laten? Vast en zeker niet. Vast en zeker niet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen