Dwight Lyman Moody

Moody was een geboren handelsman. Afkomstig uit Northfield verliet hij als jongen van negentien jaar zijn ouderlijk huis en vestigde zich in het grote Chicago. Een jaar daarvoor was hij in Boston tot bekering gekomen. Als schoenhandelaar wist hij goed te verdienen, maar vanwege een onweerstaanbare drang tot evangelisatie gaf hij het fortuin op om zich geheel in te zetten voor stadsevangelisatie en zondagsschoolwerk in een van de ruigste buurten van Chicago. Een directe aanleiding tot deze beslissing was de grootschalige opwekking die in de jaren 1858/'59 Noord-Amerika in beslag nam. In die tijd schreef hij zijn moeder: „Ik ga iedere avond naar de samenkomst en o, hoe verheug ik mij hierin. Het schijnt alsof de Heere Zelf daar is. Moeder, bid voor mij. Bid dat dit werk mag voortgaan, totdat alle knie zich gebogen heeft." Door middel van de pas opgerichte 'Young Men's Christian Association' (YMCA) in Chicago probeerde hij jonge mensen voor Christus te winnen. In het voorjaar van 1859 wist hij een grote bovenzaal in de North Market Hall af te huren, waar hij honderden kinderen kon bereiken. Zelfs president Lincoln toonde zijn grote belangstelling voor dit project door zelf een bezoek te brengen.

Burgeroorlog
De burgeroorlog tussen de noordelijke en zuidelijke staten bracht Amerika op een andere wijze in beweging. De jonge Moody maakte vele tochten naar het front, om daar van Christus te getuigen. Ook in het leger werkte de Heilige Geest krachtig en was sprake van een opwekking. De gedrevenheid van de evangelist viel zo op, dat hij overal ge Moody 's medestander was Ira D. Sankey, die tijdens de samenkomvraagd werd. Zo werd zijn leven voortaan bepaald door rondreizen, waarbij hij voor duizenden 'camp meetings' hield. Dit was voor Amerika geen nieuw fenomeen, maar Moody wist op een niet te evenaren manier deze massabijeenkomsten te organiseren. Zijn eerste reis naar Engeland, in 1867, gaf hem gelegenheid om veel contacten onder de 'Evangelicals' te leggen, die hem de nodige steun toezegden. Hier ontmoette hij ook John Nelson Darby, de stichter van de 'Plymouth Brethern', die later door Moody werd uitgenodigd om tijdens samenkomsten in Amerika te spreken. In Chicago teruggekomen, bleek hij in staat een nieuw onderkomen voor de YMCA te financieren, dat een auditorium bevatte met drieduizend zitplaatsen. In die tijd maakte hij een geestelijke crisis door, die bij de climax overging in een bijzondere ervaring. Hij schreef hierover: „God openbaarde Zichzelf aan mij en ik had zulk een bevinding van Zijn liefde dat ik Hem vroeg om Zijn hand terug te houden." Later noemde hij dit gebeuren "de doop met de Heilige Geest", een motto dat hij en zijn volgelingen zo sterk zouden gaan benadrukken.

Vrije wil
In 1870 en twee jaar daarna maakte Moody opnieuw reizen naar Engeland. Hij sprak onder meer op de jaarlijkse 'Mildmay Conference', een congres ter verdieping van het geestelijk leven. Bijna overal kreeg hij een warm onthaal, hoewel sommige Evangelicals, zoals Lord Shaftesbury, aanvankelijk enige reserves hadden. Maar toen zij zagen hoeveel zegen Moody op zijn werk had, gaven zij hem hun steun. Ook Ryle en Spurgeon lieten hem in hun kerken voorgaan. Het leek erop dat de tijd van de Wesleys en van Whitefield was weergekeerd. Toch was niet iedereen zo enthousiast over de Amerikaanse evangelist. De kritiek betrof niet zozeer het dringende appèl dat kenmerkend voor zijn preken was, maar zijn oproep tot een daadwerkelijke 'decision', een beslissing voor Jezus, die bestond in het naar voren komen. Ook Darby, die toch niet pretendeerde een volbloed calvinist te zijn, had moeite met deze in zijn ogen arminiaanse aanpak. Tijdens een samenkomst in Chicago ontspon zich tussen beiden een discussie over de vrije wil. Darby ontkende dat de mens van nature over een vrije wil beschikt om voor Jezus te kiezen, terwijl Moody de vrijheid van de wil als remedie tegen het ongeloof essentieel vond. De controverse liep zo hoog op, dat Darby plotseling zijn Bijbel sloot en weigerde verder te spreken.

Beslissing
De arminiaanse methode om zondaren tot een beslissing te dwingen, was in Amerika niet nieuw. De opwekkingsprediker Charles Grandison Finney had dit eerder met theologische argumenten onderbouwd. Toch was er tussen Finney en Moody een verschil. Finney liet het appellerende element in de boodschap niet ten koste gaan van een scherpe wetsprediking en confrontatie met Gods rechtvaardigheid. Moody legde echter eenzijdig de nadruk op Gods liefde. Al preekte hij in het begin de eis tot bekering en het ontvlieden van de toorn van God, later benadrukte hij dat alleen de liefde van God zondaren trekt en aan de voeten van Jezus brengt. Deze op zich bijbelse waarheid bracht hem ertoe om even belangrijke waarheden te verwaarlozen. Richard F. Lovelace heeft aangetoond wat de verstrekkende gevolgen waren van het eenzijdige Godsbeeld dat Moody zijn hoorders meegaf Ondanks de ernst en aandrang waarmee hij sprak, was de inhoud van zijn boodschap tot op zekere hoogte oppervlakkig. Weliswaar benadrukte hij de noodzaak van bekering en wedergeboorte, maar de wijze waarop de Heilige Geest deze zaken in het hart werkt, kwam doorgaans niet uit de verf. Er was geen sprake van een bijbelse uitwerking van de toepassing van het heil, zoals bij mannen als Edwards, Nettleton en Dwight. Volgens Moody betekende het voorstellen van de onmacht van de mens een verhindering om tot geloofsdoorbraak te komen. Hij wees liever op de onwil van de mens en dwong hem om deze direct op te geven. Hierbij zag hij over het hoofd dat een verstandelijke keuze nog geen keus van het hart behoeft te zijn.

Correctie
Wat was het karakteristieke van Moody's prediking, dat velen zo aansprak? In de eerste plaats was dat de plaats die hij toekende aan het plaatsvervangend werk van Christus. Het verzoenend bloed van Christus stond in alles centraal en van hieruit ontvouwde hij Gods liefde. Het eeuwige welbehagen van Gods verkiezend handelen liet hij rusten, evenals de eisende rechtvaardigheid van God in het straffen van de zonde. Velen, ook onder de calvinisten, zagen deze eenzijdigheid als een nodige correctie op hypercalvinistische accenten. Zij beschouwden hem als een Elia, die het ingezonken geestelijk leven nieuwe impulsen gaf. Men had dringend behoefte aan leidersfiguren die niet vanuit controversiële motieven handelden, maar vat kregen op de massa. Moody had hierin veel succes. Tijdens zijn campagne in Groot-Brittannië in 1873 werd hij zelfs door velen in de orthodoxe Schotse Hooglanden warm onthaald. Prominente theologen gaven hun steun aan de Amerikaanse leke-evangelist, die ook op eigen bodem duizenden mensen trok. Een ander aspect dat aansprak, was zijn milde houding in theologische strijdpunten. Hij noemde zich geen arminiaan, zoals Finney, en ook geen calvinist, maar een bijbelse evangelist, of zoals hij het ook wel uitdrukte: een rondreizende zondagsschoolmeester. Hierdoor kweekte hij ook goodwill bij theologen die lonkten naar denkbeelden die aansloten bij het heersende levensgevoel. Dit had negatieve gevolgen als de 'nazorg' van Moody's werk in handen kwam van mensen die een compromis met de wereld zochten. Omdat heldere dogmatische lijnen ontbraken, verzandde men in een vertroebeld 'evangelicalisme', dat de diepgang van de kennis van zonde en van genade mist.

Eenvoudig
Hoewel Moody zonder opsmuk zijn voordrachten hield, gaf hij wel aanleiding tot het opzwepen van sentimentele gevoelens door de grote plaats die hij inruimde voor zang en muziek. De liederen van zijn medestander Ira R. Sankey en het begeleidend orgelspel moesten de 'beslissing' stimuleren en twijfelaars over de streep trekken. Sommige liederen waren geheel gericht op de overgave van het hart en als zodanig eenzijdig. Behalve de indringende boodschap die Moody bracht, was het ook zijn persoon die imponeerde. Hij straalde warmte uit en boezemde vertrouwen in. Het is bekend dat hij een biddend leven leidde en nauwgezet Gods Woord onderzocht. Zijn motieven waren zonder meer oprecht en zijn godsvreze ongekunsteld. Moody was daarbij een warm voorstander van de zogenaamde heiligingsbeweging, die de nadruk legde op de mogelijkheid om door het geloofde zonden te overwinnen. Ook wist hij uit ervaring van de 'second blessing', de aparte verzegeling van de Heilige Geest, al stelde hij deze 'tweede genade' niet zo absoluut als sommige volgelingen van hem deden.

Beproeving
Een ongeluk op een zeeschip dat dreigde te zinken, zette hem stil bij de realiteit van de dood. Dit was voor hem een nieuwe ervaring. Toch kon hij zeggen „dat er geen wolk was tussen mijn ziel en mijn Zaligmaker. Ik wist dat mijn zonden waren weggedaan en dat ik, als ik zou sterven, in de hemel zou ontwaken." Wel was deze gebeurtenis voor hem een nieuwe les in diepe afhankelijkheid. Bij alle "successen" die hij doorgaans boekte, miste hij wellicht te veel tegenslagen die tot meerdere loutering van zijn geloofsleven dienden. Niet helemaal onterecht is het gezegde dat Finney van het 'revivalism' een professie maakte en dat Moody het tot 'big business' heeft gemaakt. Zijn methodes hadden sterk commerciële accenten, die niet door iedereen werden gehonoreerd. De meeste tegenstand ondervond hij in het presbyteriaanse Schotland. In tegenstelling tot de gebroeders Bonar, die de Amerikaanse opwekkingsprediker door dik en dun steunden, gaf dr. John Kennedy uit Dingwall in niet mis te verstane bewoordingen aan dat hier sprake was van een nieuw soort Evangelie, door hem getypeerd als 'hyperevangelism', dat tot oppervlakkigheid leidt. Gods soeverein handelen in de beschikking van Zijn genade wordt ontkend of verwaarloosd; de zondaar wordt niet schuldig gesteld tegenover God en de functie van de eisende wet „om zielen tot zelfveroordeling te brengen" wordt ten enenmale geloochend. Vervolgens bekritiseerde Kennedy het zingen van gezangen met behulp van instrumentale muziek, het gebruik van de 'inquiry room' om zoekende zielen raad te geven, en de openbare gebedssamenkomsten.

Rechtlijnig
Een groot bezwaar van de beweging van Moody vindt Kennedy dat geen rekening gehouden wordt met het feit dat geestelijke indrukken op zichzelf niet zaligmakend zijn. De puriteinse separatie tussen schijn en zijn wordt als zwartgallig getekend. De ploegschaar van zondeovertuiging worden geminacht en in strijd geacht met Gods liefde tot zondaren. Het is een godsdienst zonder diepe eerbied en verbrokenheid, die tot opbouw in het bedrieglijke menselijke gevoel leidt. istorie Een man als Horatius Bonar vindt Kennedy te rechtlijnig en unfair in zijn veroordeling van Moody. Hij bewijst met voorbeelden uit de 'revival history' dat Moody geen nieuw Evangelie brengt, maar de oude boodschap van het kruis van Golgotha. Hij vindt dat Kennedy niet geheel vrij is van een hypercalvinistische eenzijdigheid. Met klem houdt Bonar staande dat de evangelieverkondiging geen voorwaarden kent. Aan de andere kant handhaaft hij de soevereiniteit van de verkiezende God, Die Zich niet laat leiden door enige vrome menselijke verdienstelijkheid. Ook Bonar doorzag de gevolgen van een subtiel arminianisme, hoewel hij er blijk van gaf de feilen van Moody's leer niet te doorgronden.

Secularisatie
Bonar heeft niet helemaal ongelijk, als hij de eenzijdigheid van Kennedy aanwijst. Diens (milde) kritiek op de 'Marrow men' uit de achttiende eeuw, die de onvoorwaardelijkheid van de prediking van het heil met verve verdedigd hadden, is een bewijs dat hij afboog van de oude lijn. Maar dit kon nog meer van Moody gezegd worden, daar de oude Schotse schrijvers altijd het evenwicht in de verhouding van wet en Evangelie staande hadden gehouden. De geschiedenis heeft het gelijk van Kennedy aangetoond. Ondanks de zegen die het werk van Moody ontegenzeggelijk ook in Schotland gehad heeft, bleek de opwekking diepgang en soliditeit te missen. Het feit dat ook theologen van dubieus gehalte hem steunden, bewijst dat hij de scherpe kanten van het Goddelijk Woord in feite afvijlde. Eigenlijk heeft zijn werk het proces van secularisatie in Schotland, en ook in Engeland, alleen maar versneld. De invloed van Moody op het kerkelijk leven in de vorige eeuw was groot. Het Moody Bible Institute in Chicago is nog een getuige van zijn activiteiten om opleidingsscholen voor evangeliewerkers te stichten. Ook in zijn geboorteplaats Northfield werd een seminarie gesticht. Hier vond hij op Tweede Kerstdag 1899 zijn laatste rustplaats. Mannen als R.A. Torrey zetten zijn werk voort. Zijn discipel John R. Mot richtte zich geheel op oecumenisch terrein en beoogde door wereldevangelisatie de positie van het christendom nieuwe impulsen te geven. De geschiedenis heeft uitgewezen wat het effect hiervan is geweest. Drijfveren die niet gestoeld zijn op zuiver dogmatische uitgangspunten, verzanden op den duur in het liberalisme van 'water en wijn'. Alhoewel dit nooit de bedoeling van Moody is geweest, heeft hij helaas aanleiding gegeven tot deze catastrofale ontwikkeling.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen