Terdege net zo oud als programma Windows

Heel af en toe zie je er nog eentje: zon auto met een donkerblauwe nummerplaat en witte letters erop. Een echte old-timer of gewoon een karretje dat goed onderhouden is en het al meer dan vijftien jaar volhoudt. Want zo lang is het minstens geleden dat de geel-met-zwarte nummerborden verschenen.
Bedenk eens wat er in de tussentijd allemaal is gebeurd. Vijftien jaar geleden, toen keek je vanaf de achterbank je ogen uit als je eens in de file raakte. Veel snelwegen waren nog gewoon tweebaans. ABS en airbag stonden nog niet in het woordenboek.
Het lijkt of de ontwikkeling van de auto razendsnel gegaan is. Maar is, op de keper beschouwd, een Ford Focus nu zo verschillend van een Ford Taunus? t Is allemaal wat sneller, zuiniger en gestroomlijnder, maar het idee is nog hetzelfde als bij een T-Ford uit 1908: een koets op vier wielen, die zn paardekrachten onttrekt aan geraffineerde aardolie.
Zo is het ook met de computer, alleen gaat de ontwikkeling daar vele malen sneller. Loop een willekeurig kantoor binnen en het gerikketik van de typemachine is vervangen door zacht zoemende laserprinters. De autos met blauwe nummerplaten rijden nog op de weg, maar vrijwel niemand werkt meer met zon oude zwarte typemachine met een inktlint.
De oudste elektronische computer is de Eniac, de Electronic Numerical Integrator and Computer, uit 1943. Het apparaat mat 10 bij 16 meter, woog 30.000 kilo en bevatte 16.000 radiobuizen. De zakjapanner van 15 gulden die de meeste middelbare scholieren nu gebruiken, kan veel meer. Al in 1983, toen Terdege van start ging, was de Eniac hopeloos verouderd, de computers waren in dat jaar 100.000 keer zo snel. Vergelijk dat eens met die autos van Henry Ford?

Personal
Een van de belangrijkste sprongen op computergebied gebeurde in 1981. In augustus van dat jaar kwam de firma IBM op de markt met de 5150 Personal Computer, een machine die gewoon op een bureau paste. Niet dat IBM daarmee de eerste was, er waren al spelcomputers en homecomputers, de Atari, Altair, Commodore en Tandy, maar die apparaten verdwenen na korte of lange tijd weer van de markt. De eerste Personal Computer ook, maar deze pc werd spoedig opgevolgd door steeds snellere soortgelijke machines.
Waarom werd de IBM-pc een succesnummer? Het was niet moeders mooiste, de Apple Lisa uit 1983 zag er veel beter uit en was eenvoudiger te bedienen. IBM scoorde niet op kwaliteit maar op een nieuwe truc in het bedrijfsleven: geef je geheimen prijs en laat de concurrent reclame voor je maken. IBM werkte met een zogenaamde open architectuur, iedereen kon de computer namaken. Dat gebeurde ook: in korte tijd kwamen allerlei klonen op de markt, kopieën die door de fabrikant werden aangeprezen als IBM-compatible, uitwisselbaar met de IBM-pc.

Processor
De motor van de computer is de processor. Die bestaat tegenwoordig niet meer uit radiobuizen maar uit een chip. De eerste IBM-pc bevatte een Intel-chip, de 8086. Dat was zeker niet de eerste chip van Intel, daarvoor waren er al de 4004, de 8008 en de 8088. Zon processor kan berekeningen uitvoeren, maar heeft daarvoor gegevens nodig van een zogenaamd invoerapparaat, bijvoorbeeld het toetsenbord, een floppydisk of een harde schijf. In 1983 waren harde schijven in pcs nog zeldzaam, de meeste computeraars gebruikten diskettes met een afmeting van 8 inch, 20 centimeter, of de toen nieuwe 5 inch diskettes. Die schijfjes waren letterlijk floppy: buigbaar.
Op de floppydisks stonden programmas of gegevens, maar de computer had een speciaal programma nodig om er wat mee te doen: het met de IBM-pc meegeleverde Microsoft Disk Operating System, MS-Dos 1.0, de eerste van een reeks populaire besturingssystemen. Ook dit programma droeg bij aan het succes van de pc. Opnieuw niet vanwege de kwaliteit, maar dankzij dezelfde truc als IBM: softwarefabrikanten mochten kijken in de keuken van Microsoft om hún programmas goed op MS-Dos af te stemmen. Dat leverde uiteindelijk een voorsprong op concurrenten als Apple, die juist zuinig waren op hun spullen.

Windows
MS-Dos werd een veelgebruikt programma, maar had enkele forse nadelen. Je kon maar met één programma tegelijk werken en je moest allerlei ingewikkelde commandos onthouden. Begin 1984 kwam Windows 1.0 op de markt, de verre voorouder van de nu wereldwijd bekende programmas Windows 95 en 98.
Er waren twee redenen voor het succes van Windows. De eerste heette multi-tasking: het werd mogelijk het scherm te verdelen in vensters –vandaar de naam Windows– waarin twee of meer programmas tegelijkertijd werkten. Dat konden bijvoorbeeld een tekstverwerker en een rekenprogramma zijn. Als je in MS-Dos tijdens het schrijven van een brief vlug wat wilde uitrekenen, moest je eerst de tekstverwerker uitschakelen en het rekenprogramma starten, in Windows kon dat tegelijk.
Niet iedereen had dat meteen door, de eerste gebruikers vonden Windows vooral prachtig omdat je nu in de hoek van het scherm een klok neer kon zetten met echt bewegende wijzers. Want dat was een tweede voordeel van Windows: het computerscherm zag er anders uit. Tot begin jaren tachtig stonden op het scherm alleen letters en cijfers. Daar kwamen nu plaatjes bij, de zogenaamde graphical user interface. Om een programma te starten was geen ingewikkeld commando meer nodig, maar een simpele klik op een muis. Een computerbestand weggooien moest in MS-Dos met de opdracht: DEL ARTIKEL.TXT, in Windows sleepte je het bestand met de muis naar de prullenbak. Die muis was trouwens al vijftien jaar eerder uitgevonden, maar ging nu zijn nut bewijzen.
Opnieuw moet vermeld worden dat Microsoft niet origineel was, met de introductie van het grafische scherm. Apple was eerder en betichtte Microsoft jarenlang van dieverij.

Wet van Moore
„t Is nauwelijks bij te benen, hoor je vaak verzuchten als het gaat over de snelle ontwikkelingen in de informatietechnologie. Behalve de drie genoemde factoren –de open architectuur van IBM en Microsoft, het werken in vensters en het grafische scherm– is er nog een andere factor: de wet van Moore. Gordon Moore, mede-oprichter van chipfabrikant Intel, voorspelde al in de jaren zestig dat het aantal elektronische componenten op een chip –en daarmee de prestatie ervan– elk jaar zou verdubbelen. Hij kreeg bijna gelijk: het werd eens in de anderhalf jaar.
De eerste microprocessor die Intel in 1971 op de markt bracht, de 4004, had 2300 transistoren. Dat was een doorbraak, want de processor was niet groter dan een vingernagel en toch even krachtig als de Eniac, die een hele kamer vulde. Het jongste broertje van de 4004, de nu overal gangbare Pentium II, heeft 7,5 miljoen transistoren. De rekenkracht daarvan is 27.000 keer zo hoog als van de 4004-processor. Deskundigen verwachten dat de wet van Moore de volgende 25 jaar nog blijft gelden. „In 2020 zal één pc even krachtig zijn als alle huidige computers in het Amerikaanse Silicon Valley bij elkaar, voorspelde prof. D. A. Patterson uit Californië vorig jaar in het blad Scientific American.
Het is moeilijk om je een voorstelling te maken bij die wet van Moore, maar vergelijk het eens met de auto. In 1983 was juist de Ford Sierra op de markt. Het basismodel daarvan had bijvoorbeeld een motor van 75 pk en haalde met enige moeite de 160, 170 kilometer per uur. Stel dat Ford zn automotoren kon ontwikkelen volgens de wet van Moore, dan is de prestatie ervan inmiddels tien keer verdubbeld. De nieuwste Ford Focus zou dan in 1998 een motor hebben van 75.000 pk, die een snelheid levert van 170.000 kilometer per uur, 140 keer de snelheid van het geluid.
Doordat er steeds meer elektronica op een chip past, gaat bovendien de prijs verhoudingsgewijs omlaag in plaats van omhoog. De chips van vandaag zijn ongeveer 1000 keer zo goedkoop als de processoren van de jaren vijftig. Een bij-de-tijdse personal computer uit 1983 had een harde schijf van 5 megabyte en een werkgeheugen van 512 kilobyte, maar kostte toen meer dan 10.000 gulden. De moderne Pentium II-machines zijn uitgerust met harde schijven van 6 of 8 gigabyte en een werkgeheugen van 64 megabyte, voor bedragen tussen de 2000 en 3000 gulden. „Als de auto-industrie dezelfde innovatie had doorgemaakt als de pc-industrie, dan zou –met een vergelijkbare prijs-prestatieverhouding– de auto nu 5 gulden kosten, concludeert John Mangelaars, adjunct-directeur van Microsoft Benelux.

Wens van Gates
Behalve de wet van Moore is er de wens van Gates. Aan het eind van de jaren zeventig kwam Bill Gates, de oprichter van Microsoft, met zijn credo: een computer op elk bureau en in elk huis. Dat is hem aardig gelukt, al duurde het tot begin jaren negentig voor de computer echt personal werd. In 1983 stond de pc in slechts één van de tien huishoudens, in 1993 was dat gestegen tot 31 procent. Inmiddels heeft meer dan 60 procent van alle gezinnen een computer, en soms zelfs twee stuks.
Wat doen al die gezinsleden met hun pc? De computer is voor velen niet meer dan een veredelde typemachine. Tot enkele jaren geleden was WordPerfect 5.1 de meestgebruikte tekstverwerker. Met dat programma lukte het –met de nodige moeite– om een artikel in kolommen te verdelen of een plaatje in de tekst op te nemen. Nu zijn vooral de Windows-tekstverwerkers populair, en juist door de grafische schermen is het versieren van een brief of het opmaken van een verenigingsblaadje nu een fluitje van een cent. Tegelijk is er een verschuiving in de eisen die mensen stellen: een sollicitatiebrief moest vroeger handgeschreven zijn, nu heb je minstens laserprint-kwaliteit nodig. Een uitnodiging voor een orgelavond is niet langer met een dikke viltstift volgeklad maar geprint in full-colour; scripties zijn dankzij die kleurenprinter voortaan voorzien van ronddwarrelende herfstblaadjes.
Een goede tweede na tekstverwerken is het gebruik van computers voor entertainment, vermaak. Computerspellen zijn bij de jeugd erg gewild, waarbij vooral jongens gecharmeerd zijn van actie, spanning en geweld. De snelle sprongen in de techniek maken steeds echtere, snelbewegende beelden mogelijk. Ronduit verontrustend is de populariteit van spellen die juist slecht gedrag belonen, zoals racespel Carmageddon, waarbij de speler scoort door zoveel mogelijk mensen omver te rijden.

Internet
Daarnaast zijn computers natuurlijk populair geworden als bron van informatie. Nu ongeveer tweederde van alle pcs voorzien is van een cd-rom, bestaat er een groot aanbod van naslagwerken voor de computer: digitale encyclopedieën, telefoonboeken, woordenboeken en bijbelverklaringen, al of niet voorzien van fotoalbums en videos. De moderne computer is veranderd in een multimedia-pc: er zit een fax in, een kaart die tv-ontvangst mogelijk maakt, een antwoordapparaat, je kunt er muziek mee maken of videos mee bewerken. En zit er ook een modem in, dan ligt de wereld voor je open...
Want dat is de volgende grote stap in de ontwikkeling van de pc: de verbinding met andere computers. Het World Wide Web –de term is ontstaan in 1990– is een van de toepassingen van Internet, een computernetwerk dat ooit ontworpen is in opdracht van de Amerikaanse defensie maar nu is uitgegroeid tot een reusachtig web. Het aantal mensen die gebruikmaken van Internet is nauwelijks te becijferen. Alleen al in de Verenigde Staten en Canada is het meer dan 100 miljoen. De toename bedroeg het afgelopen jaar bijna 50 procent per jaar. Voor Nederland geldt dat een kleine 20 procent van de huishoudens beschikt over een Internet-aansluiting.
Internet was oorspronkelijk bijna alleen in gebruik door wetenschappers, maar ook hier zorgde de al vaker genoemde graphical user interface voor een verandering. Het Internet kwam in de ban van de commercie, die het ging gebruiken als wereldwijde reclamefolder. Gaandeweg werd het WWW ook beschouwd als een soort vrijmarkt, waar de regels en wetten van de gewone maatschappij niet gelden of in ieder geval moeilijk te handhaven zijn. Informatieve web-sites over cultuur, recreatie en zelfs theologie, zijn maar een paar muisklikken verwijderd van erotische plaatjes of racistische teksten. In de gereformeerde gezindte woedt al twee jaar een discussie over de aanvaardbaarheid van het medium. Tegelijkertijd onderkennen steeds meer scholen en bedrijven dat een categorische afwijzing onmogelijk is, en neemt het aantal Internet-gebruikers in de gezindte toe.
In de nabije toekomst staat nog een aantal doorbraken voor de deur. Naar verwachting zal de elektronische handel, de zogenaamde ecommerce, sterk toenemen. Elke maand kopen 2 miljoen Amerikanen iets via Internet. Een tweede factor is de verdergaande samensmelting tussen computer en televisie, en het gebruik van Internet via de tv.
En uiteindelijk blijft het wachten op de gebruiksvriendelijke computer. Het grafische scherm is een hele verbetering, maar voor veel mensen blijft zon apparaat een onding vergeleken met de mixer of de magnetron. Of, zoals een Elsevier-journalist ooit schreef: „Vriendelijk? Vriendelijk? Een doosje lucifers is gebruiksvriendelijk, een computer absoluut niet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen