Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Petrus Martyr Vermigli

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Petrus Martyr Vermigli

De vergeten reformator van Italië

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

Zijn naam is in het vergeetboek geraakt. Tijdgenoten beschouwden hem echter als een van de bekwaamste theologen van Europa. Momenteel is een hernieuwde belangstelling voor zijn werken waarneembaar. De eerste twee delen van een hedendaagse Engelse vertaling werden recent ook in Amerika gepubliceerd. Terecht. Voor Calvijn was Petrus Martyr Vermigli de grootste reformator van Italië.

In het jaar 1542 komen twee Italianen aan in de stad Florence. Alle twee zijn ze geleerde, hoofd van een religieuze orde en priester in de Rooms-Katholieke Kerk. Een van de twee, Bernardino Ochino, is hoofd van de orde der kapucijnen. Hij is een vooraanstaand prediker. Zijn grote beroemdheid dankt hij aan zijn preken voor de vastentijd, de manier waarop hij de zonden aan de kaak stelt en oproept tot bekering, maar vooral door zijn levendige en hartroerende beschrijving van het lijden van Christus.
De andere is Petrus Martyr Vermigli, tot voor kort prior en predikheer van de augustijner kloosterkerk van San Frediano in de stad Lucca. Vermigli is een briljant taalkundige en misschien wel de meest belezen geleerde in de kerkvaders die Italië, zo al niet de gehele christenheid, kent.
Ochino is op weg naar Rome. De paus heeft hem ontboden. Er moeten zaken met betrekking tot de orde van de kapucijnen besproken worden. Ochino is verbijsterd, en bang ook. Waarover valt er nu te praten? Bijzondere problemen zijn hem niet bekend. Hij vermoedt veel eerder dat hem moeilijke vragen gesteld zullen worden. Over zijn prediking! Wellicht wordt hij beschuldigd van ketterij.

Voorzienige leiding
Vermigli kent dergelijke twijfels niet: hij staat immers al jaren onder verdenking. Eerst is hij in Napels aan de tand gevoeld, en nu onlangs weer in Lucca. Hij heeft slechts aan een veroordeling kunnen ontkomen dankzij invloedrijke vrienden. Het is nog maar een kwestie van tijd. Hij moet òf stoppen met de prediking van het Evangelie van Christus, òf riskeren veroordeeld te worden tot stilzwijgen (of zelfs de dood) wegens ketterij. Zijn besluit staat echter vast. Het heeft hem slapeloze nachten gekost en veel zielenangst, maar hij is bereid naar het buitenland te vluchten. Dat betekent het verlies van zijn bezoldiging, van zijn positie en van het college geven aan de universiteit, maar alles liever dan Christus te verliezen.
Als hij hoort dat ook Ochino zojuist in Florence aangekomen is, ziet hij dat als een wonderlijke, voorzienige leiding. Ze overleggen samen. „Waarom zouden we naar Rome gaan, aldus Vermigli, „waarmee we het gezag van de paus zouden erkennen, en dan alleen maar om tot stilzwijgen gedwongen te worden! Een paar dagen later ontsnappen Ochino en Vermigli, met nog een paar vrienden, via de Alpen naar Zwitserland.

Schoenmakerszoon
Door velen is de naam Petrus Martyr Vermigli inmiddels vergeten. Zijn tijdgenoten echter, inclusief Calvijn, beschouwden hem niet alleen als de grootste hervormer van Italië, maar zelfs als een van de meest bekwame Europese theologen. In Amerika zijn recentelijk de eerste twee delen van een hedendaagse Engelse vertaling van zijn werken gepubliceerd. Zijn leven vraagt onze aandacht uit twee gezichtspunten: We zien hem eerst in Italië en volgen hem daarna als vluchteling.
Petrus Martyr –zijn oorspronkelijke naam is Piero Mariano– wordt in Florence geboren in 1499. Hij is de zoon van een welgestelde schoenmaker. Op zijn zestiende jaar treedt hij in het augustijnerklooster van Fiesole in. In 1518 begint hij in Padua met de studies filosofie en theologie.
Omdat hij Aristoteles in de oorspronkelijke taal wil lezen, leert hij zichzelf Grieks. In september 1525 verwerft hij de doctorsgraad in de theologie en wordt hij tot priester gewijd in Padua. Hij wordt tot publiek prediker gekozen op 29 april 1526, de feestdag van San Pietro Martire. De nu komende negen jaar blijft hij zonder ophouden studeren. Ook volgt de ene na de andere kerkelijke benoeming. Terwijl hij vicaris is in Bologna leert hij Hebreeuws, met hulp van een Joodse arts die Isaac heet. Als abt in Spoleto begint hij serieus de Heilige Schrift te onderzoeken. Zijn faam als prediker, geleerde en hervormer van de zeden groeit gestadig. Het licht van het Evangelie heeft echter zijn hart nog niet geraakt.

Inwendige vernieuwing
In 1537 wordt Vermigli benoemd tot abt van de kerk San Pietro in Aram (Napels). Dat is een belangrijke en eervolle betrekking. Algemeen wordt geloofd dat de apostel Petrus op weg naar Rome in deze kerk de mis heeft opgedragen. Het stenen altaar dat Petrus daarbij gebruikt zou hebben, is al lang een voorwerp van verering. Pelgrims bezoeken de kerk om de relikwieën te zien die daar bewaard worden. Zij geloven dat hun overleden familieleden sneller vanuit het vagevuur in het hemelse paradijs aan zullen komen als men in deze kerk zijn gaven brengt, gebeden opzendt en missen laat lezen.
Hier ligt echter de grote moeilijkheid voor de nieuwe abt! Hij twijfelt al geruime tijd aan het wezen van de aflaat. Hoe kan hij anderen aanmoedigen in een godsdienst van uiterlijke ceremoniën terwijl hij zelf ernstig twijfelt aan de waarde van zon godsdienst?
Het is in Gods voorzienigheid dat juist in deze tijd in Napels een man woont die de nieuwe prediker van San Pietro in Aram kan helpen. Het is Juan de Valdés. Deze Spaanse leek is in 1533/34 zijn geboorteland ontvlucht, om de Inquisitie te ontlopen. Die verdenkt hem van ketterij op grond van zijn boek Dialoog over de Christelijke Leer. De geleerde Valdés is benoemd tot keizerlijk inspecteur van de verdedigingswerken. In zijn mooie villa in de Via Chiaia, met een prachtig uitzicht op de baai van Napels, heeft Valdés een groep mensen om zich heen verzameld. Hun doel is te praten over inwendige vernieuwing en elkaar tot de beoefening daarvan aan te sporen. De geschriften van Luther, Bucer, Zwingli en Calvijn gaan onder hen van hand tot hand.

Hulpeloze zondaar
Tot de kring rond Juan de Valdés behoren Marcantonio Flaminio (humanist en schrijver), Pietro Carnesecchi (een pauselijke ambtenaar) en enkele vooraanstaande vrouwen, onder wie Vittoria Collona en Guilia Gonzala. Deze Guilia was al op haar zestiende jaar weduwe. Niet alleen om haar uiterlijk maar ook om haar intelligentie is zij beroemd. Ze heeft zich echter teruggetrokken op zoek naar geestelijke vernieuwing. Het is voor haar dat Valdés zijn Alfabet van het Christendom heeft geschreven, in de vorm van een dialoog tussen Guilia en hemzelf.
„Het grootste in deze wereld is, zo schrijft Valdés, „om Christus te kennen en met Hem gemeenschap te hebben. Bent u verslagen en onrustig van hart, teleurgesteld door de ijdelheid van de wereld? Heeft de prediking van het Woord u droef gestemd maar daarna ook blij? Wend u dan tot Christus en zoek met Hem verenigd te worden door het geloof. De ware arts der zielen is de gekruisigde Christus. Stel uw gehele vertrouwen op Hem alleen.
Als Vermigli in Napels aankomt, wordt hij onmiddellijk aan Juan de Valdés voorgesteld. Hij is opgetogen in zon vooraanstaand gezelschap terecht te zijn gekomen. Tot zijn verwondering treft hij er ook Bernardino Ochino aan, die in Napels verblijft als prediker voor de vastentijd. Zijn verwondering wordt tot blijdschap als de Geest van God zijn verstand verlicht en hem ten slotte overvloedig doet drinken van het water des levens. Vermigli, de grote geleerde, de briljante prediker en hervormer van zeden, komt nu als een verloren, hulpeloze zondaar tot de Zaligmaker Die voor hem gestorven is.

Edelman
De verandering bij Vermigli komt onmiddellijk openbaar. Zijn preken stralen een nieuw gezag uit. Doordeweeks bestudeert hij met Ochino en Valdés de eerste brief aan de Korinthiërs. Zondags wordt vanaf de twee beroemdste kansels van Napels een openbare uitleg van dit bijbelboek gegeven. Die prediking draagt vrucht. Een edelman, die onder het gehoor van Vermigli komt, is totaal verslagen door deze leer. Het is Galeazzo Caracciolo, de markies van Vico. In 1551 ontvlucht hij Italië met bestemming Genève, waar hij de eerste Italiaanse gemeente sticht. Hier worden vluchtelingen als hij opgebouwd in het geloof en komen zij samen in de naam van de God van vrije genade.
Intussen duurt het in Napels niet lang of er komt tegenstand tegen de prediking van Vermigli. Het preken wordt hem verboden. Dankzij invloedrijke vrienden komt het nog niet tot een openbaar vonnis. Vermigli begrijpt echter dat hij in Napels niets meer kan doen. Hij is blij dat men hem benoemt tot prior van San Ferdiano in Lucca, waar hij ook colleges theologie moet geven. Dagelijks doceert hij in het Latijn over de brieven van Paulus. s Avonds behandelt hij de Psalmen, zondags preekt hij in het Italiaans. Zo hebben de inwoners van Lucca nog nooit horen preken! Bij honderden stromen ze toe en de Geest van God raakt de harten van velen aan.

Vlucht
Ook bij invloedrijke families vindt zijn prediking ingang. Dat zal belangrijke gevolgen hebben voor het werk van God, niet alleen in Italië maar ook in andere delen van Europa. Zo komt de familie Turrentini tot bekering. Leden van deze familie zullen later als vluchtelingen in Zwitserland een belangrijke bijdrage leveren aan de verbreiding van de gereformeerde leer. Nog zon familie die door de prediking van Vermigli tot bekering komt, is die van de Diodati. Een van hen, Giovanni (Jean) Diodati (1576-1649), volgt later Beza op als professor in de theologie. Hij vertegenwoordigt Genève op de synode van Dordt en vertaalt de Bijbel in het Italiaans.
De prediking van Vermigli maakt ook vijanden. Als de Inquisitie begrijpt dat de leer van Genève vanaf de kansels in Lucca klinkt en dat er gereformeerde lectuur circuleert, komen deze vijanden in actie. Twee monniken worden van ketterij beschuldigd, gevangen genomen en naar Rome gezonden. De senaat van Lucca durft er niets tegen te doen. Men dreigt Vermigli met een preekverbod. Zijn vrienden slaan alarm. Vluchten is de enige mogelijkheid.
Op 12 augustus 1542 verlaat Vermigli de stad, samen met drie vrienden. Als zij in Pisa aankomen, ontmoeten zij daar enkele medebroeders, met wie zij tot hun grote blijdschap voor het eerst het Heilig Avondmaal vieren op gereformeerde wijze. In een brief schrijft Vermigli: „Ieder mens die erover denkt te vluchten, moet zichzelf beproeven. Hij zal zijn geliefde vrienden verliezen en de bodem waaraan hij gehecht is. Maar een man die vlucht, zal elders opnieuw vechten.

Rechtvaardig
Twee jaar na zijn aankomst in Pisa treedt hij in het huwelijk met een vroegere non, Catherine Dammartin, „die de ware religie liefheeft. Ze overlijdt in 1553 in Oxford. Drie jaar later hertrouwt Vermigli in Straatsburg, waar hij tot de vrienden van Bucer behoort. In Gods voorzienig bestel wordt hij opnieuw een vooraanstaand getuige van het protestants geloof, ook buiten zijn eigen stad. Zo preekt hij onder meer in Zürich en in Oxford, op uitnodiging van Cranmer.
Een van de Engelse protestanten in wie Martyr een vriend en broeder vindt, is John Foxe, de auteur van het martelarenboek. Foxe vertelt dat Martyrs uitleg van 1 Korinthe 7, over het huwelijk en het celibaat, in Oxford opschudding teweegbrengt. Als hij de hoofdstukken 10 en 11 van datzelfde bijbelboek uitlegt, over het Heilig Avondmaal, leidt dat tot een openbaar godsdienstgesprek van vier dagen. Drie rooms-katholieke theologen zijn daarbij Martyrs opponenten.
Twintig jaar lang ondervindt de Italiaanse godgeleerde pijnlijk dat een profeet nergens minder in ere is dan in zijn vaderland. Maar bij zijn begrafenis in 1562 in Straatsburg noemt een van zijn vrienden hem „de beste, de wijste en de rechtvaardigste van alle mensen die ik gekend heb.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 31 maart 1999

Terdege | 88 Pagina's

Petrus Martyr Vermigli

Bekijk de hele uitgave van woensdag 31 maart 1999

Terdege | 88 Pagina's