Maatschappelijk werk van de kerk

Nog altijd heeft een deel van de gereformeerde gezindte de overtuiging dat de doornen en distels in eigen tuin minder hoog en scherp zijn dan die buitenshuis. De werkers van reformatorische instellingen voor psychosociale hulpverlening weten beter. Vrijwel alles wat in de wereld speelt, is ook binnen de eigen muren te vinden.
„We worden wat minder met financiële zorgen en echtscheiding geconfronteerd, maar verder hebben we dezelfde problematiek als het algemeen maatschappelijk werk, zegt directeur J. Bloemendaal van De Vluchtheuvel. „Ik geloof niet dat er onder ons minder huwelijksproblemen zijn. Incest komt ook op dezelfde schaal voor, en grijpt vaak nog dieper in. De godsdienstige context waarin de incest plaatsvindt, is een verzwarende factor bij het verwerken van alle verwarde gevoelens. De sociale binding in een familie en een gemeente kan zich tegen iemand keren als er dingen gebeuren die niet deugen. Zeker als ze worden toegedekt, iets wat vooral in besloten gemeenschappen voorkomt.

Geschokt
Stagiairs zijn steevast geschokt als ze de dossiers van de instelling doorlezen. De maatschappelijk werkers van De Vluchtheuvel weten inmiddels wat ze kunnen verwachten. „De emotie dat allerlei trieste zaken ook in onze kring voorkomen, kennen we niet meer. Die fase zijn we voorbij. Misschien is het beroepsdeformatie dat wij niet meer zo snel ergens van ondersteboven zijn. Het heeft ook met beroepshouding te maken. Je analyseert de problematiek en vervolgens probeer je gericht een oplossing te vinden.
Het hulpverleningswerk van De Vluchtheuvel wordt verricht vanuit vier regiobureaus: in Goes, Dordrecht, Woerden en Apeldoorn. De werkers zijn generalisten, die in principe hun eigen praktijk draaiend houden. Omdat op elke post minstens twee hulpverleners gestationeerd zijn, is wel collegiaal overleg mogelijk. Verder is er afstemming binnen het regioteam, waaraan een werkbegeleider verbonden is. Die spreekt met alle maatschappelijk werkers de hulpverleningen door.

Open werkcontact
De Vluchtheuvel werd destijds opgericht als alternatief voor de omstreden Jongeren Advies Centra. In de loop der jaren ontwikkelde de stichting zich tot een kerkelijke organisatie voor ambulante psychosociale hulpverlening. Bij het aantreden van Bloemendaal als directeur, in 1986, werd de gewijzigde doelstelling formeel vastgelegd in de statuten. De hulpverleners houden zich vooral bezig met relatieproblematiek. Direct daarna komen psychische problemen. Als die ernstiger van aard zijn, volgt verwijzing naar met name het GPZ en GLIAGG De Poort.
Het contact met de algemene RIAGGs zag Bloemendaal in de loop der jaren sterk verbeteren. „De Vluchtheuvel is opgericht in een sfeer van pure vijandigheid tegen alles wat met godsdienst te maken had. Dat is grotendeels voorbij. Mensen worden nu zelfs naar ons doorgestuurd. Vooral in Zeeland komt het geregeld voor dat een psychiater de medicatie verzorgt, maar de therapeutische gesprekken overlaat aan een hulpverlener van De Vluchtheuvel.

Onderzoek
Niet alle gemeenteleden met psychosociale problemen kloppen bij de hulpinstelling van het eigen kerkverband aan. Een deel kiest bewust voor een algemene organisatie. De Vluchtheuvel is hen te dicht op de huid. „Wij werken in een klein wereldje, erkent Bloemendaal. „Dat kan een bezwaar zijn. De keus voor algemeen maatschappelijk werk kan ook worden ingegeven door de vrees dat wij een weg zullen wijzen die niet gewenst wordt. Ik heb overigens niet de indruk dat het om grote aantallen gaat.
In professioneel opzicht is er weinig verschil tussen De Vluchtheuvel en het algemeen maatschappelijk werk. „Wij hebben meegedaan aan een onderzoek van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn. De vrouw die het onderzoek deed, gaf aan dat onze aanpak vergelijkbaar is met die van neutrale instellingen. Wel was haar opgevallen dat bij huwelijkscrises meer moeite gedaan wordt om het huwelijk in stand te houden. Zo nodig consulteren de maatschappelijk werkers een externe deskundige. Uithuisplaatsingen worden geregeld onder de paraplu van de Stichting Gereformeerd Jeugdwelzijn, die daarvoor een wettelijke bevoegdheid heeft.

Wachtlijst
Het gros van de hulpvragers meldt zichzelf aan. Direct daarna komt de aanmelding door familieleden. Een klein percentage komt binnen via ambtsdragers. Ook EO-nazorg verwijst een enkele keer naar De Vluchtheuvel. Afgelopen jaar werden opvallend veel jongeren door een school of leerkracht aangemeld.
Het aantal hulpvragen groeit jaar na jaar, maar het budget laat een verdere uitbreiding van het personeelsbestand niet toe. Met gevolg dat steeds vaker nee wordt verkocht. „Wij vinden dat de wachttijd niet langer dan drie maanden mag zijn. Wordt de wachtlijst te lang, dan kondigen we een stop af, wat betekent dat mensen niet eens op de wachtlijst komen. Wel helpen we dan zoeken naar een andere oplossing. Soms kan EHBO worden toegepast door de huisarts of het pastoraat. In 1996 hadden we 28 mensen die tegen een stop aanliepen. In 1997 waren dat er 165. Vorig jaar 140. Dit jaar zullen het er naar schatting 150 zijn.

Overleg
Overleg tussen een maatschappelijk werker van De Vluchtheuvel en de predikant of ambtsdragers van de gemeente waarbij de hulpvrager hoort, vindt alleen plaats met toestemming van de cliënt. „Wij zullen nooit buiten medeweten van mensen ambtsdragers bellen om informatie te verkrijgen. Omgekeerd zullen we geen informatie verstrekken.
Bloemendaal weet dat niet alle ambtsdragers dit standpunt onderschrijven. Een deel is van mening dat bij kerkgebonden hulpverlening een open uitwisseling van informatie past. Met name als een cliënt zich tuchtwaardig gedraagt. „Het geeft aan dat men niet helemaal beseft wat onze professionele zwijgplicht inhoudt. De kern van ons werk is, dat mensen je vertrouwen geven. Dat moet je niet beschamen.
Wel heb je als werker je persoonlijke verantwoordelijkheid ten opzichte van een medelid dat je zonde ziet bedrijven. Als van iemand bekend is dat hij vreemd gaat, ben je moreel verplicht die persoon daarop aan te spreken. Onze ervaring is dat er binnen een goed werkcontact vaak een moment komt dat de cliënt zijn zondig gedrag met het pastoraat gaat bespreken.

Toerusting ambtsdragers
In de praktijk blijven pastoraat en professionele hulpverlening twee gescheiden sporen. „Onze hulp heeft een tijdelijk karakter, in het pastoraat is er een veel langduriger contact met gemeenteleden. Ook van andere aard. Daardoor vertellen mensen aan een hulpverlener andere dingen dan aan een ambtsdrager. Niet omdat ze dingen voor die man willen verzwijgen, maar omdat hij een andere functie heeft. Hulpverlening en pastoraat hebben een onderscheiden karakter. Als het goed is, vullen ze elkaar aan. Op dat punt valt nog wel wat te verbeteren. Ze functioneren vaak té gescheiden.
Om de afstand te verkleinen, biedt De Vluchtheuvel in samenwerking met de stichting Diaconaal Bureau van de Gereformeerde Gemeenten de Gerichte Toerusting Ambtsdragers. Die krijgt gestalte in de vorm van voorlichtings- en gespreksavonden onder leiding van maatschappelijk werker H. van Groningen. Ze geven de ambtsdrager zicht op de mogelijkheden en grenzen van hulpverlening binnen het pastoraat. Een nieuwe ontwikkeling is de opzet van sociale netwerkondersteuning, waarbij rond een cliënt een sociaal netwerk wordt opgebouwd. Ook gemeenteleden kunnen daarin een belangrijke plaats hebben.

Publiciteitscampagne
Om het werk van De Vluchtheuvel op het huidige peil in stand te houden, dragen de leden van de Gereformeerde Gemeenten jaarlijks een miljoen gulden af aan het Deputaatschap Diaconale en Maatschappelijke Zorg. Dat dit bedrag niet toereikend is, wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door vraag van buitenaf. Dertig procent van de cliënten is afkomstig uit andere kerkverbanden. Recent is besloten van hen een financiële bijdrage te vragen, zij het op vrijwillige basis. In een daarvoor ontwikkelde folder worden richtbedragen genoemd, afhankelijk van het netto inkomen. De Driehoek, een kerkgebonden instelling van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, heeft hetzelfde beleid.
De Gereformeerde Gemeenten in Nederland (binnen verband) vergoeden sinds twee jaar de hulpverlening aan leden van hun kerk door De Vluchtheuvel op declaratiebasis. Het zou in de ogen van Bloemendaal correct zijn als ook de andere desbetreffende kerkverbanden of gemeenten daartoe overgingen. Daarnaast hoopt De Vluchtheuvel de komende tijd door een publiciteitscampagne een fors donateursbestand op te bouwen.

Draagvlak
Een uiterst actuele ontwikkeling is de inspanning van de overheid om meer samenwerking tot stand te brengen tussen het algemeen maatschappelijk werk en de gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg. Het maatschappelijk werk moet als poortwachter op gaan treden, om te voorkomen dat nodeloos veel cliënten in het specialistische circuit terechtkomen. Het zou kunnen betekenen dat De Vluchtheuvel en de interkerkelijke stichting Schuilplaats, die eveneens met financiële tekorten kampt, in aanmerking komen voor subsidie.
„Wij vervullen al jaren die poortwachtersfunctie, stelt Bloemendaal vast. „Het zou heel mooi zijn als De Driehoek, De Vluchtheuvel en Schuilplaats enerzijds en de gefuseerde Gereformeerde Geestelijke Gezondheidszorg anderzijds elkaar binnen het door de overheid geschetste kader weten te vinden.
De gewaardeerde samenwerking over kerkmuren heen betekent voor de directeur van De Vluchtheuvel niet dat kerkgebonden hulpverlening overbodig wordt. „De meerwaarde ligt voor mij in de verantwoordelijkheid die een kerkverband toont in het bieden van de zorg die leden nodig hebben om staande te blijven in deze maatschappij. Waarbij je een direct beroep kunt doen op de gemeenten, niet alleen voor financiële, maar ook voor praktische ondersteuning. Het moet niet zo zijn dat de zorg voor elkaar wordt afgeschoven naar een professionele instelling. De verantwoordelijkheid ligt primair in de gemeente.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen