Blinden op een normale school

Begeleid door een klasgenoot maakt Pieter de Ruiter de oversteek van de dependance naar het hoofdgebouw van de Gorinchemse Gomarus Scholengemeenschap. Een handkoffer op wieltjes sleept hij achter zich aan. In plaats van boodschappen of kleding vervoert hij er zijn laptop met braille-leesregel in. Inclusief de software goed voor zon 23.000 gulden.
Halverwege groep 2 van de basisschool maakte de blindgeboren scholier uit Sliedrecht de overstap naar Bartimeüs in Zeist. Na groep zeven keerde hij, op advies van het blindeninstituut, terug naar het regulier onderwijs. Aan de Koelmanschool in Gorinchem werd hij voorbereid op de gang naar de reformatorische scholengemeenschap in dezelfde plaats.
De eerste maanden waren niet eenvoudig. „Bij Bartimeüs is alles aangepast en zijn de groepen veel kleiner. Als je met iets zit, word je meteen geholpen. Toch is de overgang hem niet tegengevallen. „Het was even wennen, maar grote problemen heb ik niet gehad. En de Koelmanschool sluit goed aan op de Gomarus. Bij Bartimeüs had ik niet eens naar de havo gekund. Het hoogste wat ze daar hebben, is mavo.

Ambulant begeleider
In de kamer van rector G.M. de Haan demonstreert de blinde leerling het technische wonder dat deelname aan het regulier onderwijs mogelijk maakt: een Toshiba laptop met spraakmodule en cd-rom, gekoppeld aan een computer met brailleregel.
Vrijwel alle lesmethoden zijn ingevoerd. Terwijl klasgenoten in een schrift aantekeningen maken, tikt Pieter de informatie op zijn draagbare computer in.
Aan het toetsenbord is niets aangepast. „Ik heb op Bartimeüs blind leren typen, dus dat is geen probleem. Thuis kan hij de aantekeningen op de braille-leesregel aflezen of de spraakmodule de tekst laten voorlezen. Meestal kiest hij voor een combinatie van beide. Voor het huiswerk maakt hij gebruik van leerboeken in braille, aangeleverd door de Studie Vakbibliotheek voor Blinden (SVB). Een complete boekenkast vol. „Alleen het geschiedenisboek is bij mij al vijftien banden.
Rector De Haan was van meet af aan bereid de blinde jongen op te nemen, met de restrictie dat de docenten erdoorheen moesten zien. „Er is nogal wat extra begeleiding nodig, vooral door de docenten aardrijkskunde en wiskunde. Na een voorlichtingsbijeenkomst met een ambulant begeleider van Bartimeüs viel de beslissing om het te gaan proberen.

Wiskunde
Wiskundedocent J. Adriaanse zag aanvankelijk nogal wat voetangels en klemmen. „Alles is nieuw, veel dingen weet je niet. In het begin is het experimenteren. De moeilijkheden blijken in de praktijk erg mee te vallen. Als er problemen zijn, betreft het ruimtelijke figuren. Daar zijn we een hele poos mee bezig geweest. Van papier blokjes vouwen, met elastiekjes een kubus maken op een roosterbord. Dat kost tijd.
De blinde leerling wordt tijdens de wiskundeles geholpen door twee klasgenoten die standaard naast hem zitten. Op donderdag heeft de docent het eerste uur in principe beschikbaar om Pieter zo nodig bij te werken. Voor de mondeling afgenomen repetities krijgt hij twee keer zo veel tijd als de rest van de klas. Een enkele problematische som wordt vervangen door een andere.
„We zijn nu bezig met het vermenigvuldigen van plus met min. Dat gaat geweldig. Hoeken tekenen was veel lastiger. Dan moet je met hulpmiddelen gaan werken. Een aangepaste lineaal en gradenboog en een tekenbord met zwelpapier worden standaard geleverd. Andere hulpmiddelen maak ik zelf. Met alle wiskundedocenten die een blinde leerling in de klas hebben, zijn we een dag naar Bartimeüs geweest. Daar worden tips uitgewisseld, zoals het maken van een paar inkepingen in een geodriehoek. Heel simpel, maar je moet er even opkomen.

Mentor
De blinde leerling ervaart wiskunde zeker niet als zijn moeilijkste vak. Met geschiedenis, het vak dat zijn mentor M. van Groningen doceert, heeft hij meer moeite. De geschiedenisdocent is intermediair tussen de school en de ouders De Ruiter. Met andere mentoren van blinde leerlingen in het regulier onderwijs kreeg hij een toerustingscursus. „Je hoort dan ook hoe ze het op andere scholen aanpakken. Verder heb ik contact met de ambulante begeleider van Bartimeüs, zo nu en dan met Pieter erbij. Als er dingen zijn die minder goed lopen, proberen we een oplossing te zoeken. Gymnastiek en tekenen zijn dé vakken die moeilijkheden opleveren. Voor gym hebben we wat materialen van Bartimeüs gehad: een hometrainer en een balspel voor twee personen.
Een groot deel van de gymnastiekles doet de blinde leerling, op eigen verzoek, gewoon mee. Een gymleraar van Bartimeüs kwam naar Gorinchem om zijn collega van de Gomarus aanwijzingen te geven. Inmiddels is de begeleiding vanuit het blindeninstituut vrijwel afgebouwd. De visueel gehandicapte scholier weet zich boven verwachting te handhaven op de scholengemeenschap. „Daarin is hij wel een uitzondering, weet Van Groningen. „Van andere mentoren hoor ik dat er heel wat meer strubbelingen kunnen zijn.
„Tien uur vijfenveertig s ochtends, meldt het sprekende horloge van Pieter.

Fooi
De integratie van gehandicapte kinderen in het regulier onderwijs waardeert de mentor op zichzelf positief. Ze vormen niet langer een afgezonderde groep, maar maken deel uit van de doorsnee schoolbevolking. Voor de klasgenoten van Pieter spreekt het voor zich dat ze hem volgens het vastgestelde rooster door het gebouw of over plein en straat geleiden.
Wel valt het de geschiedenisdocent op dat er nog een kloof bestaat tussen het overheidsbeleid en de uitvoering ervan. „De SVB komt capaciteit tekort om alle leerboeken te brailleren. Elke school heeft zn eigen methodes. Het intikken daarvan kost gigantisch veel tijd. Pieter wacht nog steeds op een wiskundeboek, terwijl het jaar al grotendeels voorbij is.
Ook de financiële vergoeding laat in de optiek van rector De Haan te wensen over. „We krijgen per jaar in totaal veertienduizend gulden voor twee gehoorgestoorde leerlingen en een blinde leerling. Als je ziet dat Adriaanse in het begin zon vijf uur per week in de begeleiding van Pieter stak, is dat een fooi. Van die veertienduizend gulden moeten we ook nog aangepaste materialen aanschaffen.

Verrijkend
Barbara en Leonard de Ruiter, beiden blind, zitten nog op de Koelmanschool in Gorinchem. Directeur M.J. Graveland van de reformatorische basisschool ervoer het toelaten van de drie blinde kinderen uit het Sliedrechtse gezin als een ingrijpende stap. De uitdrukkelijke wens van de ouders hun kinderen reformatorisch onderwijs te laten volgen, gaf de doorslag.
De Bruijn, leerkracht van groep acht, kreeg Pieter. „Die moest er in het begin aan wennen dat hij niet op zijn wenken bediend werd en dat hij niet door de klas mocht schreeuwen, herinnert hij zich. „Dat is hem vrij snel bijgebracht. Zijn klasgenoten vingen hem buitengewoon goed op. Bij presentaties maakten ze uit zichzelf materiaal waarop Pieter iets over het onderwerp kon voelen.
De vrees van sommige ouders dat de begeleiding van de blinde kinderen ten koste van de aandacht voor zwakke klasgenoten zou gaan, bleek onterecht. Graveland signaleert zelfs een radicale omslag. „Nu zeggen ouders dat ze dit niet meer zouden willen missen. Ze vinden het optrekken met een blinde klasgenoot verrijkend voor hun eigen kinderen. Ook op de leerkrachten heeft het een positief effect. „Je gaat veel bewuster lesgeven. Daar profiteert de hele groep van.

Boot
Een parttimer is aangesteld als begeleidster van de blinde leerlingen. Zij leert momenteel Leonard uit groep 3 het blindenschrift, op een braillemachine. Een vak als aardrijkskunde vraagt blijvende begeleiding, met name het kaartlezen. Als er problemen zijn, kan de brailleleerkracht contact opnemen met de ambulante begeleider van Bartimeüs.
De creatieve vakken vormen een hoofdstuk apart. „Mijn eerste handvaardigheidopdracht voor Pieter was het maken van een schip op een blad papier, met luciferstokjes, illustreert De Bruijn. „In mijn voorstelling zou hij een zijaanzicht gaan maken, zoals wij een boot tekenen, maar hij begon de stokjes tegen elkaar te plakken. Als hij op een boot komt en langs de reling loopt, ervaart hij de vorm van het dek. Dat is voor hem een schip.
Barbara uit groep zeven heeft recent een laptop van het GAK gekregen. De leverancier leerde haar ermee werken. Voor de cursus staan zes dagen, ze had er drie nodig. „Het is onvoorstelbaar hoe snel ze met dat ding overweg kunnen, zegt mevrouw De Ruiter. „Leonard staat nu al te vragen: Hoe moet dit, hoe zit dat? Die jongen leert het spelenderwijs.

Slechtziend
Voor het komende jaar is bij de Koelmanschool een slechtziend kind aangemeld. Dat vraagt volgens Graveland een totaal andere aanpak. „Je denkt heel snel: met tien procent gezichtsvermogen ben je bijna blind, dus laten we dat kind meteen braille leren. Dat is een misvatting. Bij zon leerling moet je met grote-letterdruk gaan werken.

Nils-Peter Swijnenburg ziet voor vijftien procent. „We gaan met hem om of hij volledig kan zien, zegt zijn moeder. „Door zijn oogafwijking is hij bij fel licht praktisch blind, maar met bewolkt weer kan hij alles redelijk onderscheiden.
Volgens de destijds geldende regels kwam haar visueel gehandicapte zoon in aanmerking voor aangepast onderwijs, aan de Prinses Margriet Franciscaschool in IJsselmonde. Struikelblok voor de ouders was de identiteit van deze school voor kinderen met beperkt gezichtsvermogen. In overleg met de directrice van het instituut en de directie van de reformatorische Johannes Calvijnschool in Krimpen a/d IJssel werd besloten het tot de Kerst in het regulier onderwijs te proberen. „Toen kon hij net zo vlot lezen als de andere kinderen. Dat gaf voor ons de doorslag om hem daar te laten. De school heeft altijd fantastisch meegewerkt. Alles wat nodig was, kwam er: een speciale tafel, schriften, een speciale atlas. Een ambulante begeleider van Prinses Margriet Francisca adviseerde de leerkrachten.

Vergrootprogramma
Inmiddels is de visueel gehandicapte jongen in de hoogste groep aangeland. Aan het eind van het seizoen hoopt hij zijn verjaardagsfeest te combineren met een afscheidsfestiviteit: een fietspuzzeltocht voor de hele klas. Zelf zal hij de tocht op de door de gemeente beschikbaar gestelde duofiets maken, samen met zijn moeder.
Halverwege groep zeven kreeg hij een laptop met vergrootprogramma, gefinancierd door het GAK. Visio in Rotterdam leerde hem ermee werken. „Er wordt enorm veel voor die kinderen gedaan, beseft zijn moeder. „Wat dat betreft leven we in een bijzonder land. Toen hij nog op de kleuterschool zat, heeft hij bij Visio bewust leren kijken. Later hebben ze hem hier in het dorp en in Krimpen a/d IJssel rond de school leren lopen.
Na de zomer gaat Nils-Peter waarschijnlijk naar de dependance van het Driestar College in Lekkerkerk. Op een open dag werd de ouders verzekerd dat zijn handicap geen probleem hoeft op te leveren. „Ze hebben al een jongen met een spierziekte. Die draait ook gewoon mee. Eerst zijn we naar de Revius-scholengemeenschap in Rotterdam geweest, maar daar kreeg ik een beetje buikpijn, door het massale. Bovendien zou hij dan met zn laptop in de metro moeten. Dat lijkt me niet al te veilig. Naar Lekkerkerk kan hij met de bus. Dat zien we meer zitten. De wereld wordt steeds ruwer en onveiliger. Zeker voor kwetsbare mensen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen