Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Resocialiseren bij Ontmoeting

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Resocialiseren bij Ontmoeting

„De gevangenis is een onderdeel van mijn redding geweest

14 minuten leestijd Arcering uitzetten

Vijf jaar geleden zette Ontmoeting een nieuwe stap. Naast de zorg voor thuis- en daklozen ging de stichting zich bezighouden met resocialisatie van ex-gedetineerden. Een proces met vallen en opstaan, zowel voor bewoners als voor begeleiders. „Je schrijft een stukje geschiedenis in iemands levensboek. Wat het uiteindelijke resultaat is, weet je vaak niet.

Op de salontafel in het appartement van Jan Schra (32) staan twee bruine koffiemokken gereed. In de gevangenis opgespaard met punten van Douwe Egberts. „Ze spaarden allemaal mee. Ik heb er leuke dingetjes van kunnen kopen. Naast zijn muziekinstallatie ligt de stapel post die hij ontving na verschijning van de laatste nieuwsbrief van Ontmoeting, waarin hij aan het woord kwam. De ex-gedetineerde is totaal overrompeld door de aandacht uit de achterban. „Honderden kaarten heb ik gekregen. Het is niet te geloven. Een oud omaatje schreef dat ze elke avond voor me bidt. Een moeder deed er een tekening van haar dochtertje van drie bij.

Verslaafd
Op 13-jarige leeftijd begon de bewoner van Ontmoeting te experimenteren met hasj. Na het verbreken van zijn verkering greep hij voor het eerst naar de heroïne. Toen hij het gebruik ging opschroeven, merkte hij dat hij de harddrug moest blijven innemen om ontwenningsverschijnselen te voorkomen. „Maar dan ben je al zo verslaafd, dat je doorgaat. Toch heb ik in die periode nog een avondopleiding voor monteur sterkstroominstallaties gevolgd. Hoe ik het voor elkaar heb gekregen, weet ik niet.
Tijdens de militaire-dienstplicht kwam zijn heroïnegebruik aan het licht. „Ze hebben me de hand boven het hoofd gehouden, omdat ik mijn werk heel goed deed. Na mn diensttijd is het pas echt fout gegaan. Ik begon ook cocaïne te gebruiken, hoewel ik daar heel paranoia van werd.
Om het spul te bekostigen, ging hij roofovervallen plegen. „Steeds bij hetzelfde benzinestation. In heldere momenten drukte het criminele gedrag zwaar op zijn geweten. Dat bracht hem er uiteindelijk toe zichzelf bij de politie aan te geven. In overleg met justitie belandde de heroïneverslaafde in een afkickkliniek. Nadat hij opnieuw in de fout was gegaan, werd hij opgepakt. „Ze hebben me na lang zoeken gevonden op het adres van een dealer. Omdat ik problemen met mensen in de onderwereld had, dachten mn ouders dat ik ergens dood lag.

Therapieën
Twee jaar bracht de inwoner van Ede achter de tralies door. Eerst in het Huis van Bewaring in Zutphen, vervolgens in het Drugsvrije Opvangcentrum (DOC) van de strafgevangenis in Doetinchem. „Daar geven ze een keiharde sporttraining. Aansluitend ben ik naar een kliniek in Zwolle gegaan, voor een behandeling van tien maanden. Twee maanden na ontslag ging het alweer mis. „Ik deed mn best om mn weg te vinden, maar het lukte niet. Als je breekt met een verslaving, stop je niet alleen met gebruiken. Je bent ook al je vrienden kwijt. Daardoor val je steeds weer terug.
In tien jaar tijd zat hij drie keer een gevangenisstraf uit, stapte hij twintig keer over de drempel van een ontwenningskliniek en volgde hij meerdere programmas. Zijn laatste detentie, voor bedrijfsinbraken, bracht hij grotendeels door op de verslaafden-begeleidingsafdeling in Haarlem. Daarvandaan werd hij, op eigen verzoek, overgeplaatst naar het DOC in Doetinchem. Op 26 april 2001 kwam hij vrij. De ervaring had hem inmiddels geleerd dat hij het zelfstandig niet zou redden. „Er moest iets na mn detentie komen, maar wat? Op alle therapieën was ik uitgekeken. Ik weet precies hoe het volgens het boekje moet, maar dat is niet voldoende.
Een medegedetineerde wees hem op Huize Norel. Door een folder van de stichting nam zijn interesse dusdanig toe, dat hij vroeg in Epe te mogen kijken. „Ik heb met allerlei mensen gesproken, omdat ik goed voorbereid wilde beginnen. Mn huurwoning, die was doorbetaald door de sociale dienst, moest ik opzeggen. Als ik het niet zou redden, was ik meteen dakloos. Naar mn ouders wilde ik niet terug. Die mensen staan altijd met open armen gereed, maar ik vind dat ik nu mezelf moet kunnen redden.

Leerdoelen
De resocialisatie van ex-gedetineerden door Ontmoeting kwam voort uit de opvang van thuis- en daklozen. Beide circuits overlappen elkaar; een groot deel van de dak- en thuislozen heeft wel eens gezeten. Als pogingen worden aangewend hen weer een plaats in de burgermaatschappij te geven, kan dat het best direct na een periode van hechtenis gebeuren. „Ze zijn dan al gewend aan een bepaalde structuur, motiveert Hans Dingemanse, hoofd hulpverlening van Huize Norel. „Mensen die een vrij leven op straat leiden, kun je moeilijker in een groep plaatsen. Voor iemand die uit de bajes komt, is de overgang veel minder groot. Die moet alleen anders naar het personeel leren kijken. Een penitentiair inrichtingswerker heeft een andere houding dan een begeleider. In de gevangenis denken ze vanuit beheersing, wij denken vanuit begeleiding.
Het resocialisatieprogramma van Ontmoeting neemt maximaal zestien maanden in beslag. De eerste acht maanden verblijven de bewoners in het hoofdgebouw, binnen een groep. Daarna verhuizen ze naar een appartement op het terrein. Met het huidige personeelsbestand kan Norel tien bewoners aan, vijf in het hoofdgebouw en vijf in de appartementen.
In het programma van Ontmoeting wordt gewerkt met persoonlijke leerdoelen. Aan het eind van de rit moeten de bewoners in staat zijn zelfstandig in de maatschappij te functioneren. De arbeidstraining vindt in eerste instantie plaats in eigen huis, na verloop van tijd buiten het terrein. De ex-gedetineerden worden ook werkelijk als de bewoners van Huize Norel beschouwd. „Als ik mee wil eten, vraag ik aan hen of dat goed is, illustreert Ed van Hell, algemeen directeur van Ontmoeting. „Ik zal nooit zomaar aan tafel schuiven. Dat doe ik bij mn buurman ook niet. De bewoners krijgen duidelijk een stuk verantwoordelijkheid.

Uitdaging
Jan Schra werd door een vrijwilliger van Gevangenenzorg Nederland rechtstreeks van Doetinchem naar Epe gebracht. De maanden in het hoofdgebouw vielen hem zwaar. „Je woont met allerlei volk onder hetzelfde dak. Dat is een beproeving. Soms zat ik meer bij de dieren dan binnen. Bij de dieren kon ik mn ei kwijt. De bewoners die er met de pet naar gooiden, zijn uiteindelijk allemaal vertrokken. Je moet echt gemotiveerd zijn, anders red je het niet.
Kenmerkend voor Norel is volgens Schra de praktische insteek. „Ze helpen je hier om een heel nieuw leven op te bouwen, met andere vrienden, een vaste baan, een eigen huis. Ik heb er zelf ook keihard aan gewerkt. Met lood in mn schoenen ging ik naar mensen door wie ik werd uitgenodigd, ook mensen van de kerk. Lang niet altijd mijn type, maar dat maakte me niet uit. Het ging mij erom weer contacten te leren leggen.
Vanaf het begin accepteerde de elektromonteur de regels van Norel. „Er zijn dingen waar ik het niet mee eens ben, maar als je hiervoor kiest, moet je je ook bij de regels neerleggen. Die zijn strak. Als je s avonds vijf minuten te laat thuis komt, heb je een probleem. Toen die wolkenkrabbers naar beneden kwamen, konden wij dat niet volgen, omdat er geen tv is. Dat vind ik nog steeds belachelijk, al is het tegelijk een uitdaging. Je moet op een andere manier met je vrije tijd om leren gaan.

Afgeknapt
Kandidaten voor Norel moeten aan een aantal criteria voldoen. Van het mannelijk geslacht, tussen de achttien en vijfenveertig jaar, lichamelijk vrij van alcohol en drugs, zonder overheersende psychiatrische problematiek. In een intakegesprek worden de motivatie en de mogelijkheden om in een groep te functioneren getoetst.
Van het ideaal om al in de gevangenis met resocialisatie te starten, komt volgens Van Hell weinig terecht. „Het is bijna onmogelijk om een strafrechtelijke inrichting tegelijk het karakter van een hulpinstelling te geven. Die twee bijten elkaar, zowel voor de gedetineerde als voor het personeel. Een penitentiair inrichtingswerker voelt zich primair bewaker, de gedetineerde ervaart de bajes als de plaats waar hij zijn straf uitzit, niet als een instelling waar hij aan zijn toekomst gaat bouwen.
Daarbij signaleert Hans Dingemanse een dosis bureaucratie die zelfs welwillende hulpverleners alle motivatie zou benemen. „Op papier ziet het penitentiair programma aan het slot van de detentie, dat een eerste resocialisatie beoogt, er prachtig uit. In de praktijk is het echter aan geweldig veel regels gebonden. Ik heb reclasseringswerkers gesproken die daar echt op zijn afgeknapt. Eer een door hen geschreven rapport alle wettelijke schijven is gepasseerd, is de man om wie het gaat soms al vrij. Aan de andere kant kan iemand die echt voor zijn werk gaat, ook binnen de gevangenis wel wat bereiken. Met een aantal mensen heb ik heel goede ervaringen. Soms denk je: Zo zouden ze allemaal hun werk moeten doen.

Subsidie
De meeste bewoners van Huize Norel leerden het project van Ontmoeting kennen via de afdeling reclassering of de geestelijke verzorging van de gevangenis. Dingemanse geeft de voorkeur aan aanmelding via reclasseringswerkers. „Die kunnen alle rapportages over de desbetreffende persoon opvragen. Dat voorkomt verrassingen. Bij een deel van de bewoners vervangt het verblijf in Norel de gevangenisstraf of een deel ervan. Voor de groep die het penitentiair programma bij Ontmoeting volgt, wordt een vergoeding van 73 euro per dag verstrekt. Voor de begeleiding van ex-gedetineerden die vrijwillig het programma volgen, ontving de stichting recent een eenmalige subsidie van 250.000 euro.
Kwalijk vindt Van Hell dat veel gevangenisdirecties er uit economische overwegingen voor kiezen het penitentiair programma in eigen huis uit te voeren. „Het budget van een gevangenis wordt bepaald aan de hand van de bezettingsgraad. Dat maakt het voor de directie aantrekkelijk om mensen binnen de muren te houden. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat resocialisatie in een niet justitieel gebonden instelling een beter resultaat laat zien.
Jan Schra is over de begeleiding tijdens zijn detentie niet echt ontevreden. „ De gevangenis is een onderdeel van mijn redding geweest. Ik heb er de motivatie opgedaan om echt een ander leven te gaan leiden. Mn laatste detentie heeft me voorbereid op het programma bij Ontmoeting.

Nuchter
De hulpverleners van Norel dienen volgens Dingemanse stevig in de schoenen te staan. „We doen dit werk vanuit christelijke bewogenheid, maar daarmee is niet alles gezegd. Je moet ook een stuk nuchterheid hebben, niet elk verhaal direct geloven, niet te naïef zijn, en een behoorlijk incasseringsvermogen bezitten.
Afgelopen jaarwisseling zal de maatschappelijk werker niet snel vergeten. Een van de bewoners in het hoofdgebouw kreeg door een misverstand te veel geld op zijn rekening gestort, en zag daarin een schone aanleiding in de nachtelijke uren een feest te bouwen. De sporen werden zorgvuldig uitgewist, maar de dagen erna kwam het verhaal bij stukjes en beetjes boven tafel. Een van de mannen vertrok uit eigen beweging. De overige drie, onder wie een bewoner die het slot van zijn detentie in Norel mocht uitdienen, kregen te horen dat ze konden vertrekken.
„Wanneer mensen dusdanig grove overtredingen plegen, en vervolgens twee weken volhouden dat er niets is gebeurd, zegt dat iets van hun motivatie. Eén van hen barstte in tranen uit. Mn eerste gevoel was: Hans, wat heb je gedaan?, maar meteen daarop voelde ik me gemanipuleerd. Je moet je in dit werk niet door emotionele reacties laten leiden. De situatie kwam ook niet helemaal onverwacht. Kerst en Oud en Nieuw zijn steevast problematische dagen. Als december begint, denk ik altijd: Wat staat ons de komende weken weer te wachten.

Levensboek
Dat neemt niet weg dat de staf van Norel met een behoorlijke kater zat, toen het hoofdgebouw van de ene op de andere dag leeg was. „Het is de zwarte kant van ons werk. Ik merk wel dat onze handelwijze daarin steeds professioneler wordt. We behouden allemaal de drijfveer om elke bewoner zo goed mogelijk te begeleiden, tot het eind van het traject. Waarbij je gericht bent op de kleine resultaten. Je schrijft een stukje geschiedenis in iemands levensboek. Wat het uiteindelijke resultaat is, weet je vaak niet. Een enkele keer zie je er wat van. In Apeldoorn kom ik soms een oud-bewoner tegen die nu ergens in een instellingskeuken werkt, een vriendin heeft en op zichzelf woont. Dat is een prachtig resultaat.
Elke resocialisatiepoging werkt iéts uit, is de overtuiging van Van Hell. „We hebben hier een jongen die al negen programmas heeft gevolgd. Zoals het er nu uitziet, is het tiende geslaagd. Dat hij het bij ons heeft gered, is mede te danken aan alle vorige programmas. Omgekeerd is een jongen uit onze eerste groep totaal teruggevallen. Een paar weken geleden kom ik hem onverwacht op een station tegen. Het gaat nu prima met hem. Toen ik vroeg hoe dat mogelijk was, zei hij: Bij jullie is de ommekeer begonnen. In Epe ben ik over mn leven na gaan denken. Het volgende programma is daardoor een succes geworden. Dat zijn bemoedigende ervaringen.

Weinig vertrouwen
De wekelijkse kerkgang is bij Ontmoeting in principe vrij. In de praktijk werd het een groepscode dat de bewoners van het hoofdgebouw op zondag meegaan naar de hervormde kerk van Emst. „De eerste keer vinden ze de dienst meestal behoorlijk pittig, lacht Hans Dingemanse. „Aan de andere kant is het voor hen een bijzondere ervaring ergens bij te horen. Ze worden open tegemoet getreden, soms zelfs uitgenodigd voor de koffie. Dat is geweldig belangrijk. Die jongens zijn heel kritisch. Hoe worden ze benaderd, hoe worden ze bekeken? Ze voelen haarfijn aan of ze welkom zijn of niet.
Voor Jan Schra, die in zijn vroege jeugd naar de kerk ging, waren de bijbelse verhalen niet nieuw. In de kerk en tijdens het bijbellezen aan tafel hoorde hij bekende klanken. „Maar ik voelde er niks bij. Ik was ervan overtuigd dat er iets moois voor me lag te wachten als ik me kon overgeven aan God, maar het ging niet. Het bleef allemaal rationeel. Toen ik naar de appartementen ging, werd het echt link. Het gezamenlijk bijbellezen en bidden ben je kwijt. Je moet er zelf structuur aan gaan geven. Daar had ik voor mezelf weinig vertrouwen in.

Knauw
Om een stok achter de deur te hebben, begon hij in Heidebeek, de Discipel Trainingsschool van Jeugd met een Opdracht, aan de Alpha-cursus. „Daardoor is het geloof echt voor me gaan leven.
Kerkelijk sloot hij zich aan bij de Gereformeerd vrijgemaakte kerk in Heerde, vanwege de ontstane vriendschap met leden van deze gemeente. „Van huis uit ben ik gereformeerd, dat sluit aardig aan. Al moet ik zeggen dat ik het in de Hervormde Kerk ook heerlijk vind, zeker bij dominee Mensink, die in Emst predikt. Wat die zegt, doet wat bij mij. Maar goed, je moet een keus maken. Bij die vrijgemaakten heb ik de meeste vrienden gekregen.
De recente problemen in het hoofdgebouw gaven hem een stevige knauw. „Vooral dat een bewoner die altijd vol van het geloof was, weer is teruggevallen in cocaïnegebruik. Ik had zon dip dat ik bij de leiding uit eigen beweging drie keer per week urinecontrole heb aangevraagd, omdat ik mn zelfvertrouwen kwijt was. Zon gebeurtenis maakt je wankel. Omdat ik niet afhankelijk wil worden van dit project, had ik de gedachte in februari, maart te vertrekken. Nu doe ik het nog even rustig aan. Een collega heeft vanaf juni woonruimte voor me, dat is precies mooi.

Schone lei
Zn vrijwilligerswerk bij een installatiebedrijf in Epe werd recent omgezet in een betaalde baan. De filiaalleider, lid van de Gereformeerde gemeente te Nunspeet, plaatste hem bij de afdeling service. „Met hem praat ik ook wel eens over het geloof. Dat is prachtig hè, dat je zon relatie met je chef hebt. Hij geeft me ook heel veel verantwoordelijkheid. Terwijl hij weet dat ik verslaafd ben geweest, dat ik vast heb gezeten. Ik kom door mn werk bij schatrijke mensen over de vloer. Voor mij is dat absoluut geen verleiding. Ik heb vanuit mezelf nooit criminele neigingen gehad. Ze kwamen voort uit mijn verslaving. Het was pure wanhoop.
Van een vriend kreeg hij een oud dagboek van Annie Berents-Karkdijk: Elke dag een schone lei. „Daar lees ik nu elke avond uit, voor ik ga slapen. Het spreekt me geweldig aan. Als mn vrienden komen, doen we het samen. Ze stonden in het begin raar te kijken, toen ik zei: Zouden jullie het leuk vinden als ik voor jullie een dagsluiting houd? Nu zijn ze eraan gewend. Voor mij is het heel belangrijk. Ik heb lang gedacht dat ik niet meer in de hemel kon komen. Nu heb ik hoop dat God misschien ook voor mij nog een plaatsje heeft.

Volgende keer: Gevangenispastor Willem den Hertog.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 13 februari 2002

Terdege | 116 Pagina's

Resocialiseren bij Ontmoeting

Bekijk de hele uitgave van woensdag 13 februari 2002

Terdege | 116 Pagina's