Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Huiselijk geweld

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Huiselijk geweld

Roel Timmerman: „Met de time-outmethode boeken we bij Eleos goede resultaten in de strijd tegen huiselijk geweld"

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

De manier waarop Mike J. omsprong met zijn 4-jarige stiefdochtertje Rowena Rikkers, het Meisje van Nulde, tart elk bevattingsvermogen. Komt ernstige mishandeling ook voor in de gereformeerde gezindte? Het antwoord van Roel Timmerman, werkzaam bij Eleos in Amersfoort en Ede, is ondubbelzinnig. „Ja. Over huiselijk geweld.

„Ik krijg hier gezinnen, zegt Roel Timmerman, „waar op het eerste gezicht alles koek en ei is. Keurig. Goed, de kinderen ogen wat schuw, kijken misschien wat al te vaak naar hun ouders als hun iets wordt gevraagd, maar verder: niets op aan te merken. Vader en moeder komen zelfs betrokken over.
Het zegt allemaal weinig, weet hij inmiddels. „Vraag je dóór, dan kun je je erover verbazen hoe ouders hun kinderen soms slaan, mishandelen, vernederen. Hoe ze om het minste of geringste door het lint kunnen gaan. En dan heb ik het echt niet alleen over mensen uit de, laat ik maar zeggen, asociale wijken.
Belangrijk is het, zegt hij, alert te zijn op de signalen die mensen uitzenden. „Dat kind bijvoorbeeld dat tijdens een gezinsgesprek zei gehoord te hebben dat iemand ook ziek kan worden van spanning. Of die vader die aangeeft dat er in elk gezin wel eens iets gebeurt.

Verontrustend
Timmerman (35), klinisch psycholoog en psychotherapeut, is hoofd van de afdeling Ambulante Zorg Volwassenen. Hij was medeorganisator van het vorig jaar gehouden Eleos-symposium Rake Klappen - Huiselijk geweld: dichterbij dan je denkt.
Heel wat mensen hebben met deze vorm van geweld te maken, zegt Timmerman, zij het doorgaans minder extreem dan in de zaak-Nulde. Exacte percentages kan hij niet geven, maar „door de jaren heen zijn we erachter gekomen dat dit verschijnsel de christelijke gezinnen niet voorbijgaat. Alles wijst erop dat de landelijke cijfers ook van toepassing zijn op de gereformeerde gezindte.
Die cijfers zijn ronduit verontrustend te noemen. Huiselijk geweld is de meest voorkomende geweldsvorm. Elk jaar vinden vijftig vrouwen en evenzoveel kinderen de dood als gevolg van geweld in de intieme sfeer. Ruim een kwart (27 procent) van de Nederlanders is, in een bepaalde periode of tijdens meerdere perioden in zijn of haar leven, wekelijks of dagelijks slachtoffer (geweest) van geweld binnenshuis.

Onaanvaardbaar
De hoge mate waarin geweld in de privésfeer voorkomt, was voor de overheid aanleiding om maatregelen te treffen. Onderdeel hiervan is een publiekscampagne. „Het kabinet vindt dat huiselijk geweld, ook los van de gevolgen die het voor kinderen heeft, onder alle omstandigheden, jegens wie ook gepleegd, altijd onaanvaardbaar is, luidt het in de vorig jaar verschenen nota Privé geweld - Publieke zaak. „Van die boodschap zal uiteindelijk de Nederlandse samenleving als geheel doordrongen moeten zijn.
Wat is huiselijk geweld? Timmerman: „Mijn ervaring is dat onder dit begrip heel veel te scharen valt. Fysiek geweld, verbaal geweld, seksueel geweld, al wordt dat laatste vaak apart genoemd. Grof geweld, minder grof geweld. Ouders die hun kinderen meer slaan dan nodig is...
Dat moet ik uitleggen, zegt hij. „Valt een corrigerende tik onder huiselijk geweld? In Nederland is de pedagogische tik niet strafbaar. Feit is wel dat een kind dat zo af en toe een tik onder de billen krijgt, dit anders beleeft dan een kind dat regelmatig gericht wordt geslagen. Maar eigenlijk zou zelfs een tik niet nodig moeten zijn.
Ouders die hun kinderen vaak slaan, geven, stelt Timmerman, „blijk van hun onmacht. Ze zijn niet bij machte bepaald gedrag op een gezonde manier te corrigeren. Dat komt voor als de kinderen jong zijn, maar meer nog als ze in de puberteit komen. Ouders voelen zich dan niet altijd meer tegen hen opgewassen.

Echtgenoten
Onder huiselijk geweld valt niet alleen geweld van ouders ten opzichte van kinderen. De kabinetsnota omschrijft de term eenvoudig als „geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer wordt gepleegd. Gewelddadig gedrag tussen twee echtelieden bijvoorbeeld. „En dat is, tekent Timmerman aan, „niet alleen funest voor henzelf, maar beschadigt ook de eventuele kinderen. Die zijn er getuige van.
Volgens de psycholoog is ook hier veelal sprake van „onmacht, van een gebrek aan vaardigheden. Mensen raken in een web verstrikt, waar ze zonder hulp van buitenaf niet meer uitkomen. Van elkaar af willen ze niet, maar op een goede manier samenleven lukt ook niet.
Veel is er te bereiken met korte hulpprogrammas, zegt hij. „Met de zogenaamde time-outmethode boeken we goede resultaten. Ik vergelijk die weleens met iemand die een eind de zee in loopt. Op een bepaald moment heeft hij geen grip meer, en wordt hij meegesleurd door het water. Hetzelfde zie je gebeuren tijdens ruzies. „Als ik me heel kwaad maak, ga ik door het lint. Zulke mensen moeten leren zich op tijd terug te trekken. Time out, zeg maar. Ze moeten tot rust komen.
En dan? „Op een gegeven moment moet een van de huisgenoten, de time out-vrager, de draad weer oppakken en contact leggen. Door, heel simpel, Hallo te zeggen bijvoorbeeld. Niet inhoudelijk op het gebeurde ingaan: dat wordt tijdelijk geparkeerd. Meestal is het geweld in vijf tot tien gesprekken onder controle. Daarna komt het echtpaar of gezin weer bij ons en praten we over de achtergronden van de ruzie. Eerder niet: als er geen veilige sfeer is, kun je ook niet inhoudelijk praten.
Soms is er wel wat overredingskracht nodig om mensen het nut van de time-outmethode te doen inzien, is zijn ervaring. „Vooral mannen zien geweld nogal eens als een wapen in de strijd. Ouders hoor je wel zeggen: Als dit niet meer mag, dan heb ik thuis helemaal niets meer te vertellen.
En dan is er nog de categorie antisociale daders. „Maar dan hebben we het over een ander type mensen. Mensen bij wie de gewetensvorming ernstig is verstoord, die extreem egocentrisch zijn en die geen enkele boodschap hebben aan een ander.
Voor de meeste mensen speelt dit echter niet of minder, zegt hij. „Toch kan ook in hun situatie een intensievere vorm van behandeling nodig zijn. In zulke gevallen verwijzen we vaak door.

Christelijk
Hoe is het mogelijk dat mishandeling ook voorkomt in trouw kerkgaande gezinnen? „Die vraag werd destijds ook gesteld als het ging om incest, constateert Timmerman. „Maar de praktijk leert dat deze zaken soms zelfs worden goedgepraat met een beroep op de Bijbel. Er staat toch: Tuchtig uw zoon? hoor je een vader dan zeggen. Misbruik maken van de Bijbel noem ik dat.
In zulke gevallen vormt Gods Woord geen remmende factor meer, maar een stimulerende, zo lijkt het. De Eleos-psycholoog wil het anders omschrijven. „Voor mij ligt dit meer in de sfeer van de, wat wij dan noemen, goedpraters. Iemand die door rood rijdt, heeft achteraf altijd wel een excuus. Zo is het hier ook. Een pleger van huiselijk geweld wéét vaak wel dat hij fout is. Maar hij splitst het probleem af. Op het moment dat hij midden in de situatie zit, geeft hij weer toe.
„Daar komt bij, zegt Timmerman, „dat het kwaad in het hart van ons allemaal zit. Huiselijk geweld is een probleem van alle tijden. Ook in de Bijbel komt het voor. Tegelijk zien we daar dat God dit kwaad ook straft.
Van alle slachtoffers meldt uiteindelijk slechts 12 procent zich bij de politie; 6 procent doet vervolgens aangifte. Wat te doen als er een vermoeden bestaat van huiselijk geweld, maar niet meer dan dat? In haar campagne roept de regering burgers op elk vermoeden, hoe klein ook, te melden. „Een grote rol in het uitbannen van huiselijk geweld is weggelegd voor individuele burgers. Duidelijk geuite afkeuring van het gebruik van geweld in het algemeen, en dus ook in de privésfeer, zou vanzelfsprekend moeten zijn. Die vanzelfsprekendheid ontbreekt te vaak.
Ook professionele hulpverleners krijgen meer ruimte om hun vermoedens, desnoods anoniem, te melden. Veiligheid gaat boven privacy, meent het kabinet. Timmerman is er blij mee. „Zeker de Advies- en meldpunten kindermishandeling (AMKs) vervullen een nuttige functie. Natuurlijk heeft de hulpverlener een geheimhoudingsplicht. Maar als hij in voorkomende gevallen denkt dat er sprake is van geweld of misbruik, dan heeft hij nu meer mogelijkheden dan vroeger om daarover met anderen te spreken. Met de nodige zorgvuldigheid uiteraard. Zo moet een vermoeden gebaseerd zijn op meerdere gesprekken en altijd worden kortgesloten met collegas.
Kerkenraden hebben evenzeer een taak als het gaat om het melden van huiselijk geweld, vindt Timmerman, die zelf ouderling is. „Zij kunnen mensen dwingen hulp te zoeken, zeker als ze weten dat het geweld of misbruik zonder ingrijpen van buitenaf niet zal stoppen. Ik denk dat de waarde van de kerkelijke tucht vaak wordt onderschat. Geweld is verwerpelijk, hoe je het ook wendt of keert. Laten we dat voortbestaan, dan zijn we medeplichtig. Dat is een scherpe uitspraak, maar ik meen die wel.
Veel wordt met de zogenaamde mantel der liefde bedekt, signaleert hij. „Vaak komt ook het begrip vergeving op tafel. Je moet toch vergeven? Ook Amerikaanse therapeuten leggen daar sterk de nadruk op. En het ìs ook belangrijk. Maar laten we niet vergeten dat vergeven een gift is en recht en gerechtigheid niet uitsluit. Als de dader aandringt op vergeving zonder dat daar iets van zijn kant tegenover staat, dan is er toch iets niet in orde, is werkelijke vergeving niet mogelijk. Vergeving kan gepaard gaan met het doen van aangifte. Een dader die op vergeving aandringt, misbruikt opnieuw zijn macht.
Echtscheiding
Niet altijd slaat een behandelmethode aan. „Er zijn situaties waarin je als hulpverlener geen voet aan de grond krijgt. Veelal, maar zeker niet altijd, is het de vader die de zaak tegenhoudt. Maar ondertussen gaat het geweld wel door.
In zulke omstandigheden wijs ik het slachtoffer soms, in alle voorzichtigheid, op de mogelijkheid de partner te verlaten. Hebt u ooit overwogen van uw man te scheiden? Vaak is dat niet zo. Over het algemeen bespeur je in christelijke kring de wil om bij elkaar te blijven, koste wat kost. Maar naar mijn mening komt er een moment dat dit niet langer kan. Dat een vrouw haar verantwoordelijkheid moet nemen, ook als moeder van de kinderen. En dan kan alleen al het noemen van de mogelijkheid van scheiden voor mensen een bevrijding betekenen: er is een escape mogelijk.
Er zijn mannen met zon enorme persoonlijkheidsproblematiek, dat er eenvoudigweg niet mee te leven valt. Of mannen die bijvoorbeeld een autistische stoornis blijken te hebben. Nooit opgemerkt, totdat de kinderen in de puberteit komen en die vertrouwde, altijd zo rechtlijnige man een tiran wordt. Kijk, dàn vind ik dat ik als hulpverlener de plicht heb mensen te wijzen op de mogelijkheid van echtscheiding. Of om de kinderen te adviseren uit huis te gaan.

Het blijft staan dat de Bijbel maar twee echtscheidingsgronden kent: overspel en de causa religionis. En spreekt het klassieke huwelijksformulier niet over „de gewisse hulpe Gods in uw kruis... ook wanneer men zulks allerminst verwacht?
„De bijbelse lijn is duidelijk. Toch zegt de Heere Jezus dat Mozes „om de hardheid uws harten de scheidbrief instelde. Ook in de Bijbel komt echtscheiding dus voor. Feit is dat we hier met ingewikkelde materie te maken hebben, ook al vanwege de kerkelijke verscheidenheid in de achterban van Eleos.
Fel: „Maar feit is ook dat mensen, kerkenraden, soms wel erg gemakkelijk zeggen dat scheiden niet is toegestaan. Dan is het alsof niets zo erg is als scheiden. Alsof een man wèl zijn vrouw mag mishandelen. Want o wee als die vrouw het woord echtscheiding in de mond neemt. Dan denk ik: waar ligt op een gegeven ogenblik de verantwoordelijkheid?

Preventie
De belangstelling voor het vorig jaar gehouden symposium viel Timmerman wat tegen. Toch gaat Eleos door met het thema huiselijk geweld. „Er is te veel onwetendheid en er gebeurt te veel dat het daglicht niet kan verdragen.
Plannen zijn er genoeg, geeft Timmerman aan. „Misschien gaan we erover schrijven voor de achterban. Verder willen we een aantal brochures aan de problematiek wijden. En vanuit Urk kregen we het verzoek eenzelfde soort symposium te komen houden.
Preventie is ook hier van groot gewicht, meent de psycholoog. „Dan denk ik aan goede huwelijkscursussen, aan voorlichting over signalen van huiselijk geweld. Het zou al mooi zijn als mensen daar meer oog voor kregen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 12 februari 2003

Terdege | 88 Pagina's

Huiselijk geweld

Bekijk de hele uitgave van woensdag 12 februari 2003

Terdege | 88 Pagina's