Herder op het Dwingelose veld

Een lichte regen valt. De wind jaagt wolken in vele wit- en grijstinten langs de hemel. De heide is een schaakbord met vlakken bruine heide en gedeelten waar geel gras het lijkt te winnen van de oude planten. Een vennetje licht blauw op en rilt onder de windvlagen. Schaapherder Paul Mos opent de deuren van de kooi. Een onstuitbare stroom schapen golft de strogedekte schuur uit. Twee toeristen springen niet tijdig opzij. Zij belanden midden in de dieren, maar geen schaap raakt hen aan. De kudde krult zich om hen heen richting heide.
Cliff, Siep en Joppe, de drie honden van de herder, vliegen om de kudde heen. Hun snelheid is verbluffend. „Ga dr voorrrr!!! roept de herder. „Toe maarrr af-af-af!! De honden volgen het bevel feilloos op. Ze suizen langs de schrikkende schapen. Dankzij de bordercollies blijft de kudde compact voor de kooi grazen. De herder pakt zijn tas met koffie en proviand en zijn regenjas. Gewapend met zijn stok gaat hij de kudde voor, het Dwingelose veld op.

Kreupel
Het herdersleven bevalt de in Ruinen wonende Paul Mos goed. „Je bent eigen baas, hè. Ik neem koffie wanneer ik wil. Ik heb twaalf jaar bij de Friki gewerkt. Tien uur, twaalf uur en drie uur koffie, jarenlang. Dit is een andere manier van leven. Soms romantisch, soms reumatisch. Ik ben er ook mee opgegroeid. Mijn opa was schaapherder en mijn oom ook. Mijn oom werd vijfenzestig en toen heb ik het overgenomen. Als klein jochie ging ik al mee.
Toen mijn oom stopte, dacht iedereen: Jan stopt en Paul wordt de nieuwe. Maar zo werkt het niet. Je hebt een bestuur, hè. En je vrouw moet er ook achter kunnen staan. De gesprekken met het bestuur van de stichting het Drents Heideschaap liepen goed. Er is ook een winkeltje bij de kooi. Mijn vrouw Christel zag zich daar wel in staan, en zo ben ik het geworden.
Al pratend kijkt de herder plotseling wat scherper naar een voor hem lopend schaap. Hij pakt zijn herdersstok wat steviger beet. Aan het uiteinde van de herdersstok zit een stevige gietijzeren haak. Met een snelle beweging van stok en haak grijpt Paul ineens een achterpoot van een schaap. Voorzichtig trekt hij het spartelende beest naar zich toe. Met een snelle draai zit het dier ineens parmantig op zijn zitvlak, poten recht vooruit. „Hij loopt kreupel, een gescheurde nagel. Met zijn mes snijdt de herder reepjes hoorn van de poten van het kuddedier af. Het schaap ondergaat alles gewillig. Na enkele minuten zet Mos het dier weer op zijn poten. „Ik houd niet van dat kreupelen bij de schapen. Dat is voor de toeristen geen mooi gezicht. Kijk, een aantal dieren is op de rug de wol kwijt. Alle kracht gaat bij die dieren in de lammeren zitten. Dan krijg je haaruitval. Dat kan ik alle dagen uitleggen aan de toeristen.

„Eignwies
De zon breekt door. Op de heide is het plots een stuk aangenamer. De schapen lopen stug door, hier en daar een hapje wegknabbelend van het gras dat tussen de heide de kop opsteekt. „Ze zijn vandaag eignwies, stelt de herder vast. „Ik ben benieuwd waar ze heen willen. Gisteren was het helemaal erg. Er was geen land mee te bezeilen. Ander weer op komst. Let maar eens op de lucht, die is ook onrustig. Daar worden de beesten reizig van. Ik heb de honden vandaag hard nodig om ze de kant op te krijgen die ik wil.
De schapen lopen in de richting van een bosje. „Het Spaarbankbosje, weet Paul. „Dat is van de spaarbank in Ruinen geweest, als belegging of zo. Natuurmonumenten heeft het gekocht. De schapen weten dat het hier groen is. Daar gaan ze op af.
De schapen passeren een stuk natte heide. De bodem sopt onder hun poten. „Ga maar naast de kudde lopen, geeft Paul een herderstip. „Als je erachter loopt, voelen ze zich opgejaagd.

10.000 schapen
De herder kan onderhoudend vertellen over de geschiedenis van het schaap en zijn functie. „Vroeger liepen er wel 10.000 schapen op het Dwingelose veld. Dat was toen ook een beetje groter natuurlijk. In die tijd puur voor de mest. Die verzamelde zich in de kooi tijdens het herkauwen. De mest werd, vermengd met heideplaggen, verspreid over de esgronden. Toen de kunstmest was uitgevonden, werden de schapen overbodig. Na de Tweede Wereldoorlog waren er nog 150 Drentse Heideschapen over. De Natuurbeschermingswacht Meppel heeft die toen opgekocht. Wessel Luten, de vervanger van mijn oom, heeft zijn beesten toen ook aan Meppel verkocht.

Schapensymphonie
„Ga dr voorrr!!! Goed zo Siep, nog een keer, huphuphup!! vuurt Paul zijn honden aan. Flitsend gaan de honden langs de schapen. Die springen op en maken een cirkel. De herder leidt zijn beesten naar de rand van de heide. Eiken geven de scheiding van heide en bos aan. Het middaguur nadert. „We gaan nu naar Jan Meek zien land. Dat is wat groenland dat ooit van Jan Meekhof is geweest. Die heeft boerderij en land verkocht aan Natuurmonumenten. Het huis is afgebroken en zijn land, nou, dat kennen ze wel. Kijk ze eens gaan.
De schapen lopen met gezwinde spoed het groenland in. „Een goede afwisseling. Eerst de droge heide, nu het groene sappige gras en straks weer heide. Schapen drinken nauwelijks. Dat komt omdat gras voor 80 procent water bevat.
Als je het geblaat een halve dag hebt aangehoord, gaat het je opvallen dat ieder schaap zijn eigen stem heeft. Enthousiast kirrende lammeren, oude tantes, zware bulkstemmen en tere, dunne blaatjes vormen samen een schapensymfonie. Eén schaap presteert het zelfs om Bulle, Bulle te grommen.

Net mensen
Onder een frisgroene eikenboom zet Paul Mos zijn klapstoeltje uit. Het zittertje heeft één puntige poot, die hij in de grond prikt. Hij schilt een appeltje en overziet de kudde, die nu hier en daar gaat liggen om te herkauwen. De Ruiner schapenhoeder raakt op zijn praatstoel. „Elk schaap heeft zijn karakter. Zie je die daar? Dat is een leider. Die is nergens bang voor, zelfs niet voor de hond. Ze neemt een hond zo op de horens. Schapen zijn net mensen. Je hebt er die graag achteraan lopen en schapen die altijd voorop lopen. Zie je die daar staan? Die heeft zijn dag niet. Ze droomt wat en eet nauwelijks. En die met die grijze lok komt altijd mijn appelschillen opeten. De honden hebben trouwens ook alledrie hun eigen karakter. Joppe moet je in de gaten houden. Die is impulsief. Van de winter ging hij zomaar het ijs op. Hij liep rustig in de richting van een wak. Als Joppe ver weg is, doet-ie soms net of-ie mij niet horen kan. Cliff is mijn beste hond. Hij is onderdanig en luistert goed. Kan hard werken. Siep is de jongste. Ik heb echt een band met de beesten. Alle dagen zijn we tenslotte samen.

Schepper
Een hele dag in de natuur, tuimelende wolkenluchten, adembenemende landschappen, de roep van de koekoek en de eigenheid van de schapen... het doet de gelovige denken aan de Schepper. Paul Mos heeft andere associaties. „Jij bent zeer gelovig, hè? Soms denk ik wel eens: Waar komt alles vandaan? Maar ik houd me niet bezig met een God die alles gemaakt moet hebben. Als ik naar de lucht kijk, denk ik soms: Het heelal is oneindig, maar er moet een eind aan komen. Maar waar? Ergens moet een ander zonnestelsel zijn. En ik geloof dat daar ook een vorm van leven is. Dat gaat nog ontdekt worden. Maar dat maken wij niet meer mee.
Terwijl de kudde zich als meanderende vlekken door het veld beweegt, observeert de schaapherder zijn beesten. „We zijn bezig terug te fokken naar raszuivere Drentse Heideschapen. Een raszuiver Drents Heideschaap is wat kleiner, heeft een vlakke neus en een fijn gebouwde kop. De wol moet lang en sliertig zijn en van één kleur. Zie je die staart? Die heeft de goede lengte. Op de hakken. Kijk, die vind ik mooi. Dàt is een badgerface ofwel dassenkop. Mooie bruine, getekende kop, en de hele onderkant inclusief de poten in dezelfde bruintint. Over een jaar of vijf hoop ik een grotendeels raszuivere kudde te hebben.

Vragenuurtje
Om half vijf gaan herder en kudde huiswaarts. Paul gooit zijn tas op zijn rug en geeft de honden wat bevelen. Na een halfuur schapengedribbel verschijnt aan de heiderand de schaapskooi. Een kudde toeristen heeft zich verzameld achter de hekken. „s Zomers staan er soms 300 man. s Morgens èn s middags.
De schapen weten de weg. Als een langgerekt lint schuift de kudde al dribbelend naar de open deuren van de schaapskooi. Toeristen leggen de aankomst vast op video- en fotocameras. De kudde loopt rechtstreeks de kooi in. Rust. Voor de herder breekt het vragenuurtje aan. Een klas op schoolreis verzamelt zich voor hem. Vingers gaan omhoog. Paul Mos geeft een beurt en antwoordt op hem overbekende vragen. Als herder weet hij met kuddes om te gaan.

Informatie
De schaapskooi aan de Benderse 38 in Ruinen is vrij toegankelijk. Van mei tot oktober vertrekt herder Mos om 10.00 uur en keert hij terug om 17.00 uur. Van oktober tot mei zijn de tijden 12.00 en 16.00 uur. De kudde kan wat vroeger of later zijn. De Stichting vrienden van de schaapskudde Ruinen beheert de kudde. U kunt donateur worden (minimaal €10,- per jaar). Het adres is: Postbus 210, 7940 AE Meppel. Zie ook www.drenthe-net.nl/schaapskudde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen