Terdege en Holland Boys Choir ontmoeten elkaar op verjaardagsfeest
Ze zijn bijna even oud. Terdege is twintig, het Holland Boys Choir negentien. Dit najaar ontmoeten ze elkaar op zes concerten in de mooiste kerken van Nederland. Terdege pakt uit en trakteert haar lezers op een muzikaal verjaardagsfeest met het beroemde jongenskoor uit Elburg. Dirigent Pieter Jan Leusink over zijn boys: „Als de rozen bloeien, moeten de volgende alweer in de knop zitten.
Hartje zomer. De Oude Kerk in Ede vult zich met vierhonderd man. Twee voor acht klinkt er een luid gesis. Dirigent Leusink maant zijn koor èn het publiek tot stilte. Klokslag acht uur staan de boys op het podium en starten ze hun optreden met de van oorsprong Engelse hymne Prijs mijn ziel de Hemelkoning. Een ideaal nummer om gelijk alles uit de kast te halen. In het slotcouplet schitteren de jongenssopranen met een griezelig hoge bovenstem. De toon voor het zomerconcert is gezet.
Als organist met een conservatoriumdiploma op zak kon Pieter Jan Leusink zijn draai in de muziek niet vinden. Daarom zocht hij een nieuwe uitdaging. Op 5 april 1984 begon hij met wat toen heette het Stadsknapenkoor Elburg. In een oud gebouwtje aan de Huikenstraat ontving Leusink een paar keer per week jongetjes van vijf, zes, zeven jaar om ze te leren zingen en vol te gieten met klassieke muziek.
Die aanpak werd een succes. Het jongenskoor groeide in negentien jaar uit tot een internationaal bekend ensemble dat –zeker in Nederland– een volstrekt unieke plaats in de muziekwereld inneemt. Om recht te doen aan die status, veranderde enkele jaren geleden de oer-Hollandse naam Stadsknapenkoor Elburg in het internationaal beter klinkende Holland Boys Choir.
Tussen de oren
Het koor doet elk jaar drie grote projecten. Het voert in de periode voor Pasen acht keer de Matthäus Passion en twee keer de Johannes van Bach uit, het geeft op alle woensdagen in juli en augustus gratis toeristenconcerten in de Grote Kerk te Elburg en het trekt in december het land door met een serie kerstconcerten. Tussendoor zingt het koor op uitnodiging en maakt het cd en tvopnames. De agenda omvat zeventig optredens per jaar. Tot het standaardrepertoire behoren klassieke toppers als Panis Angelicus van Franck, Ave Verum van Mozart, het Hallelujah van Händel en Sanctus van Gounod.
De geschiedenis van het Holland Boys Choir is een aaneenschakeling van successen, maar één hoogtepunt springt eruit. Dirigent Pieter Jan Leusink: „Ik heb vaak gedacht: Er komt een dag, dan maken we een slag. Die dag kwam toen we de uitnodiging kregen om alle tweehonderd cantates van Bach op te nemen. „Dat redden we nooit, was mijn eerste reactie. Toch ben ik eraan begonnen. Door heel gestructureerd te werken, lukte het. Ik heb drie dagen achter elkaar koralen opgenomen. Op den duur hadden de jongens het klankidioom van Bach zo tussen hun oren, dat ik amper meer hoefde te studeren.
Het megaproject werd muzikaal èn commercieel een klapper. De naam van het Holland Boys Choir stond voorgoed op de internationale muziekkaart. Leusink en zijn boys werden geprezen om hun frisse en dynamische uitvoering van Bachs muziek. Van de in totaal zestig cds gingen wereldwijd zes miljoen exemplaren over de toonbank.
Puberteit
Het Holland Boys Choir bestaat in totaal uit negentig leden: 55 jongens en 35 (jonge) mannen. De jongens zingen sopraan, de mannen countertenor (alt), tenor of bas. Kinderen vanaf vijf jaar kunnen bij het koor terecht. Ze beginnen in de opleidingsgroep en repeteren –afhankelijk van hun leeftijd– één tot drie keer per week een halfuur. „Dat is lang zat, weet Leusink. „De jongsten moet ik dan onder de stoel vandaan rapen.
De nieuwe sopranen treden het eerst op tijdens de toeristenconcerten in Elburg. Dan laten ze een paar kinderliedjes horen en zingen ze bijvoorbeeld de bovenstem van een Engelse hymne. Na een jaar of drie gaan de boys mee naar de Matthäus om de melodie van de koralen te zingen.
Probleem bij het jongenskoor is dat de boys in de puberteit van stem veranderen. Sommigen stoppen met zingen, anderen gaan door en vinden uiteindelijk een plek als countertenor, tenor of bas. Die mutaties betekenen dat Leusink per jaar zon tien nieuwe sopranen nodig heeft. „Eerder moest ik zelf de regio in om ze te werven, maar dat hoeft niet meer. Ze komen nu naar mij toe.
Het kost Leusink veel energie de jongens aan zich te binden. „Ze komen hier echt niet omdat ze zo graag Bach zingen, stelt hij nuchter vast. „Je moet ze meer bieden dan muziek. Daarom heb ik vanaf het begin het belang van een eigen koorgebouw benadrukt. Daar repeteren de jongens, maar ze kunnen er ook sjoelen, tafeltennissen, biljarten en lezen. Het is hùn honk, waar ze zich helemaal thuis voelen.
Twee jaar geleden kreeg het Holland Boys Choir een fonkelnieuw koorcentrum op de plaats van het oude gebouw. Het pand bevat een repetitiezaal, een recreatiezaal en een kantoor. Een deel van de ruimte wordt verhuurd. „Van de opbrengst, een commerciële prijs, kunnen wij het hele jaar gratis zitten, aldus Leusink.
Prikkelen
Soms krijgt Leusink jongetjes aangemeld van wie hij denkt: dat wordt niks. „Na een paar jaar kunnen het toppers zijn. Over het algemeen zijn de druksten de besten. De ratjes van de straat, in de goede zin. Die zijn in alles lekker fanatiek.
Leusink pakt de boys stevig aan. „Ik zoek de grenzen op van wat mogelijk is. Ik zit ze voortdurend te prikkelen. Zo van: Dit kunnen jullie toch niet. Dan doen ze extra hun best. Ze willen presteren, want ze weten dat ze hier iets kunnen bereiken. Ik ben streng, maar combineer dat met veel humor.
Tijdens de vele optredens beleeft Leusink humoristische dingen met zijn boys. „In het Concertgebouw in Amsterdam keek een kereltje van zeven, acht jaar door een raampje de zaal in. Er zaten 2300 mensen klaar voor de Matthäus. Dat jochie zei: Die komen allemaal voor mij. Een ander keek naar de portrettengalerij van beroemde componisten en constateerde: Pieter Jan hangt er niet tussen.
Christine Schreuder, vrouw van de dirigent en manager van het koor, verklaart het succes van Elburg uit de aanpak van haar man. „Pieter Jan kan afdalen tot het niveau van een kind. Hij eist veel, maar geeft ook veel. Leusink: „Ik moet voorgaan in de strijd. De energie die ik in het koor steek, krijg ik gelukkig weer terug. Zelf beluisterde Leusink de Matthäus Passion pas toen hij al 26 was. Zijn koorleden zingen Bachs meesterwerk als ze nog maar acht zijn. „Dat heb ik in mijn jeugd gemist.
Zelfvertrouwen
Het koor heeft niet alleen invloed op de muzikale, ook op de sociale ontwikkeling van de jongens, stelt Christine Schreuder. „Ze leren hier discipline. En hokjes vallen weg. De hele maatschappij is opgedeeld in rangen en standen. Op dit koor staat alles door elkaar. Jongens die op school niet goed mee kunnen komen, presteren hier soms geweldig. Dat is goed voor hun zelfvertrouwen. Leusink: „Je hoort tegenwoordig veel over kinderen met ADHD. Ik heb er op koor geen last van. Zingen maakt rustig; reinigt de geest.
Als Leusink wordt gevraagd het Holland Boys Choir te typeren, citeert hij twee poëtische uitspraken van pianist Louis van Dijk, met wie hij geregeld samenwerkt. „Hij noemt het koor de ruwe parel van de Veluwe. En de klank omschrijft Louis als een mes dat door zachte boter gaat. Het is een unieke sound. Alles staat als een huis. De manier van zingen kenmerkt zich door spontaniteit en enthousiasme.
De jongens wordt op het hart gebonden dat ze zo moeten zingen, dat het publiek wordt gedwongen te luisteren. Leusink: „Ik zeg tegen ze: Jullie hebben allemaal een touwtje naar tien mensen in de kerk. Zodra je merkt dat de aandacht van het publiek verslapt, trek je aan het touwtje.
Inspiratiebron
De zes Terdegeconcerten worden in drie monumentale stadskerken gehouden: de Laurenskerk in Rotterdam (11 oktober), de Bovenkerk in Kampen (18 oktober) en de Grote Kerk in Apeldoorn (1 november). Er is steeds een middaguitvoering (15.30 uur) en een avonduitvoering (19.30 uur). Het programma is zes keer hetzelfde en volgens Leusink interessant voor alle leeftijden. „We brengen een mix van geestelijke liederen en klassieke kerkmuziek, zoals we dat ook doen tijdens onze concerten.
Organist Martin Mans zal het koor als vaste begeleider vergezellen. Hoewel hij zich normaal gesproken in een andere muzikale traditie beweegt, heeft Mans het geweldig naar zijn zin bij het Holland Boys Choir. „Het koor is voor mij een enorme inspiratiebron. Het klikt goed tussen Pieter Jan en mij. We voelen elkaar feilloos aan.
Min of meer toevallig raakte Mans bij het koor verzeild. „We waren beiden in Letland voor cdopnames en een concert. De koororganist, Jan Harryvan, sloeg vlak voor het concert een lamp van het plafond en scheurde zijn pees. Ik moest invallen. Dat liep zo goed dat Pieter Jan mij daarna vroeg als vaste begeleider.
Leusink: „Martin is enorm handig op het orgel. Hij speelt alles wat ik hem voorzet en zijn registraties kloppen altijd. Er is nog iets dat de musici aan elkaar verbindt, bekent Leusink. „Martin gaat net als ik zijn eigen weg in de muziekwereld. We hebben allebei ons eigen publiek opgebouwd; een groot publiek. Er is echter ook een andere kant. In de officiële muziekwereld tellen we nauwelijks mee. Puriteinse orgelliefhebbers moeten niets van Martins spel hebben en mijn uitvoeringen van Bach leggen het volgens kenners af tegen die van Ton Koopman en Nicolaus Harnoncourt. Ik blijf voor hen de kinderkoordirigent. De kritiek op ons muziekmaken verbroedert Martin en mij.
Nieuwe vrienden
Een van de jongenssopranen op het Holland Boys Choir is de dertienjarige Samgar Turkenburg uit Doornspijk. Hij draait drie jaar mee. Of hij thuis wel eens naar de Matthäus luistert? „Ja, om te studeren. De Fruytierscholier zingt samen met zijn tweelingbroer en speelt ook gitaar.
Marijn Takken (21) ging vijftien jaar geleden met vrienden naar een informatiebijeenkomst van het Holland Boys Choir. Alleen hij werd lid, „maar ik kreeg nieuwe vrienden op koor. Overdag werkt Marijn, die tenor zingt, in een computerwinkel. Zijn baas is uiterst schappelijk. „Als ik moet zingen, mag ik eerder weg.
Ook countertenor Arjan Dokter (21) draait al lang mee: zestien jaar. Hij kwam bij het Holland Boys Choir via een leerkracht van de lagere school. Arjan werkt in de kwekerij van zijn schoonvader in Berkel en Rodenrijs. De afstand naar Elburg heeft hij graag voor het zingen over. „Er zijn genoeg koren dichter bij huis, maar zoiets als het Holland Boys Choir vind je nergens.
Een bijzondere ervaring? Arjan denkt direct aan de uitvoering van de Matthäus in het Concertgebouw in Amsterdam. „Als je die enorme trap met de rode loper naar het podium afdaalt en je bedenkt dat zoveel grootheden je zijn voorgegaan, dan geeft dat een kick.
Dirigent Leusink (45) kan zich een bestaan zonder het Holland Boys Choir niet meer voorstellen. „Het koor is niet mijn baan, maar mn leven."
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van woensdag 27 augustus 2003
Terdege | 88 Pagina's