De kick van een klein koor

Terwijl bijna heel Nederland met vakantie ging, hadden de zangers van het Urker Mannen Ensemble het juist extra druk. Ze gaven afgelopen zomer zeventien concerten van Groningen tot Middelburg. Op alle avonden stond het repertoire van de nieuwste cd, Wonderbare Kracht, centraal.
Op vrijdag 20 augustus doet het UME de Bovenkerk in Kampen aan. Traditiegetrouw begint het programma met Prijs, mijn ziel, de Hemelkoning. Voor dirigent Pieter Jan Leusink zou het best eens een ander openingsnummer mogen zijn, „maar als ik dat doe, krijg ik na afloop kritiek. De dirigent licht het programma zelf toe, een gewoonte die het publiek zeer waardeert. Het koor hangt aan Leusinks vingers. Een simpele beweging is voldoende om de zangers op te stuwen tot fortissimo of juist af te remmen tot pianissimo.
Vaste begeleider Martin Mans bespeelt het imposante Hinszorgel. Zijn trefzekerheid is opmerkelijk. „Martin is zo safe als de bank, bevestigt Leusink na afloop. De orgelsolos, een improvisatie en de Slag bij Waterloo, laten geen nieuwe klanken horen, maar staan als een huis. Het is ook de taak van Mans om de verschillende koornummers aan elkaar te spelen. Hij doet dat vaardig en ad rem.
Voor de zangers is het vanavond harder werken dan anders. Het orgel staat bijna een halve toon hoger dan normaal. „Ik kon er in het Hallelujah van Händel een stukje niet meer bij, bekent bas Jeroen Assink.
Zijn collega Graddus Brouwer, met 64 jaar het oudste koorlid, ziet het als een uitdaging om in een klein ensemble te zingen. „Omdat je maar met twaalf man bent, moet je proberen zo goed mogelijk te presteren. De zang moet staan als een huis. Je kunt je niet, zoals in een groot mannenkoor, verschuilen achter anderen. Zingen is voor Brouwer zijn enige hobby. „Het is voor mij geen probleem dertig concerten per jaar te geven. Mijn kinderen zijn het huis uit en mijn vrouw staat er helemaal achter. Ze gaat zoveel mogelijk mee naar concerten. Ik weet dat het voor andere koorleden soms moeilijker ligt. Die hebben een gezin of een eigen bedrijf.
Tenor Pieter Baarssen (34) is zo iemand. Hij is getrouwd, heeft twee kleine kinderen en is „een klein beetje eigen baas in de visverwerking. Toch maakt hij graag tijd vrij voor het UME. „Ik zie zingen als ambitie. Mijn vrouw gaat niet mee naar concerten –dat kan niet vanwege ons gezin– maar ze staat er wel helemaal achter. De zangers bevestigen dat de zomer een drukke periode voor hen is, maar daar staat tegenover dat de wekelijkse repetities van half juni tot september stilliggen. Niet dat de kwaliteit van het koor daaronder lijdt. „Een concert is de beste repetitie.

Uit de hand gelopen
Pieter Jan Leusink, het meest bekend als dirigent van het Holland Boys Choir, heeft sinds september 2000 de leiding over het Urker Mannen Ensemble. „Toen ik het koor overnam, was het een dubbelkwartet. Ik vind echter een groep van acht mannen erg kwetsbaar. Als er één ziek is, sta je gelijk te kijken. Daarom ben ik naar twaalf mannen gegaan. Dat heeft ook als voordeel dat de klankkleur van de stemmen wat meer mag verschillen.
Het UME repeteert één keer per week in het muziekcentrum van het Holland Boys Choir in Elburg. Het koor was gewend zon acht concerten per jaar te geven. Dat is onder leiding van Leusink fors toegenomen. Het ligt nu rond de veertig. „Het is een beetje uit de hand gelopen, vergoelijkt de dirigent. „Het keerpunt was onze medewerking aan het EOprogramma Nederland Zingt, naar aanleiding van de ramp in Volendam. Daarna stroomden de uitnodigingen voor concerten binnen.
Naast de twaalf vaste zangers zijn er vier reservisten. „Zij repeteren alles mee, maar weten dat ze alleen een concert mogen meezingen als er iemand uitvalt. De 46jarige Leusink realiseert zich dat hij een forse tijdsinvestering van zijn koorleden eist. „Hoe ik ze zo gek krijg? Ik heb mijn eigen karakter, aanpak en beleving om iets te realiseren. Als ik iets in mijn hoofd heb, dan gá ik ervoor. Dat straal ik uit naar de koorleden. Afspraak is afspraak. Je bent lid van een koor, dus je hebt verplichtingen. Dat geldt voor de zangers, ook voor de dirigent. Die mentaliteit moest groeien bij de Urkers. Het zijn mensen die zich niet zo snel uiten. Ze moesten leren als een klein jongetje ergens in te geloven. Alleen door met elkaar hard te werken, bereik je resultaten.
Ook verschillen in opvatting over het repertoire moest Leusink gladstrijken. „Er waren mannen die na de pauze van het concert lichtvoetige stukken wilden gaan zingen. En dan het liefst in andere kleding. Toen heb ik gezegd: Mannen, ik heb mijn grenzen. Naar rechts en naar links. We zingen het traditionele repertoire, dus psalmen en gezangen, aangevuld met klassieke werken. Het Hallelujahkoor van Händel bijvoorbeeld móet ik zingen op een concert. Doe ik het niet, dan regent het commentaar.

Krachtig
Leusink houdt graag rekening met de smaak van zijn publiek. „Ik ben musicus èn muzikant. Musicus zijn is de professionele kant van mijn beroep. Ik eis kwaliteit. Muzikant zijn raakt het plezier van muziek maken. Beide zijn nodig. De Elburger dirigent laat sterk vanuit de tekst zingen. „Als we zingen Daar is kracht in het bloed, dan moet het ook krachtig klinken. En bij Ziet in blinde razernij moet de razernij te horen zijn. Dit soort liederen is muzikaal gezien geen hoogstaand repertoire, maar het blijft moeilijk om het goed te brengen; juist vanwege de tekstuitbeelding.
De Urkers zingen soms zo expressief dat het als profaan ervaren kan worden. Leusink: „Ik schiet liever een keer door dan dat ik emotie tekortkom. Je moet als koor overdrijven in de tekstuitbeelding om bij het publiek over te komen. Dat geldt nog meer voor een cd. Dan moet je helemaal zó expressief zingen, dat mensen het wel laten om erdoorheen te kletsen. Erger dan doorschieten in emotie vind ik vals en ongelijk zingen.
Leusink is niet snel tevreden over de tekstuitbeelding. „Eén van de mannen moest Satan gaat rond als een briesende leeuw zingen. Na afloop zei ik tegen hem: Het klonk helemaal niet als een briesende leeuw. Volgens mij geloof je niks van wat je zingt. Sla de volgende keer dat couplet maar over. Het tegendeel komt ook voor. Dan raken we tijdens het zingen zo in vuur en vlam, dat we ons wel eens vergalopperen.
De zangers moeten thuis hun partij instuderen. Op de repetities vindt de afwerking plaats en wordt er gewerkt aan stemvorming. Leusink maakt een rooster voor het hele jaar met alle repetities, concerten en cdopnames. „Ik moet wel, want de helft van de mannen heeft een eigen bedrijf. Die zijn altijd druk.
Wie van het koor af wil, heeft een opzegtermijn van twee jaar. „Dat zijn we samen overeengekomen, zegt de dirigent. „Het eerste jaar zingt degene die weg wil, nog gewoon mee; zijn opvolger draait zich warm. We hebben vier uur repertoire in de map. Voordat je dat kent, ben je echt een jaar verder. Het tweede jaar neemt de nieuwe zanger het over en blijft de vertrekkende man standby. Voor zichzelf hanteert Leusink een nog langere opzegtermijn. „Vijf jaar. Dat ben ik moreel verplicht. Ik zit deze mannen enthousiast te maken voor het UME; ik neem ze mee, ik bind ze aan me. Dan kan ik toch niet van de ene op de andere dag opstappen? Ik hou van zorgvuldigheid, ook in de muziek

Boven het maaiveld
Hoewel ze standaard optreden in Urker visserskleding zijn niet alle leden van het UME echte Urkers. „We streven naar minimaal acht Urkers van de twaalf, zegt Leusink. „Ik mag daarvan afwijken als ik geen goeie zangers op Urk vind. Dan laat ik anderen toe. Ik vind dat geen probleem. Je hebt hier de Elburger Voetbalvereniging. De leden zijn ook niet allemaal Elburgers. En de verschillende mannenkoren op Urk trekken ook leden uit omliggende plaatsen.
Hoewel Leusink zich er amper in verdiept, weet hij dat het UME op Urk niet onomstreden is. „Ik hoor wel eens wat. Eigenlijk interesseert het me allemaal niet, maar we hebben uitgesproken voorstanders en uitgesproken tegenstanders. Dat is met iedereen zo die zijn nek boven het maaiveld uitsteekt. Veel mensen op Urk zijn niet zo UMEachtig. Ze beschouwen ons als twaalf excentriekelingen die het hele land doorgaan om concerten te geven. Ik lig daar niet wakker van. We zoeken de gratie op Urk niet. Ook voor ons geldt het spreekwoord: een profeet is niet geëerd in zijn eigen vaderland.
Andere mannenensembles in het land proberen het UME te imiteren. Leusink, filosofisch: „Ze mogen ons naäpen in wat ze zien en horen, maar ze kunnen ons niet naäpen in wat we zijn. Het UME zingt naast de klassieke werken bewerkingen van psalmen en gezangen van onder meer Meindert Kramer, Martin Mans en de dirigent zelf. „Je moet je bij die bewerkingen geen hoogdravende composities voorstellen, relativeert Leusink. „Een mannenkoorbewerking beperkt zich vaak tot het omleggen van een paar partijen van een bewerking voor gemengd koor.
In het begin zong het UME alleen op uitnodiging, tegenwoordig organiseert het koor bijna al zijn concerten zelf. Leusink: „De mannen hebben dat het liefst, want dan kunnen ze de hele avond optreden. Bij uitnodigingen gaat het vaak om twee keer drie nummers. Daar komen we niet voor.

Eusebius
In juni verscheen de nieuwste cd van het Urker Mannen Ensemble, Wonderbare kracht. De opnames vonden plaats in de Arnhemse Eusebiuskerk. Leusink: „Ik ben helemaal weg van die kerk. Een schitterende akoestiek en een geweldig orgel, het voormalige Jan Zwartorgel uit de Amsterdamse Kloveniersburgwal. De Elburger dirigent maakt voortaan alle cdopnames van al zijn koren in Arnhem. „Ik heb de Eusebius voor tien jaar lang, dertig avonden per jaar, vastgelegd. Dat levert een leuke korting op.
Deze maand komt de eerste dvd van het UME uit. De opnames vonden plaats in het kerkje aan de zee en op verschillende buitenlocaties op Urk. Leusink: „We hebben delen uit de Cantate voor de zeeman opgenomen bij het vissersmonument en het lied Lichtstad met uw paarlen poorten gezongen bij de vuurtoren. Verder staat er een lied over de storm op. Toen we dat zongen, was de lucht helemaal donker en stonden de meeuwen als helikopters boven het koor te klapperen. Indrukwekkend.
De zang op de dvd wordt afgewisseld met informatie over de geschiedenis van het vissersdorp en anekdotes over de Urkers. Leusink is verrukt over het resultaat. „Nogal wat dvds van koren zijn liveopnames van uitvoeringen. Dan kijk ik net zo lief naar Nederland Zingt. Op onze dvd vertellen de beelden hun eigen verhaal.
Het succes van het UME is volgens Leusink, behalve aan de muzikale kwaliteiten van de zangers, vooral te danken aan hun mentaliteit. „De groep is belangrijker dan het individu. Met elkaar werken we aan kwaliteit. Pas als die mentaliteit functioneert, zie je hoe belangrijk het individu is. Dan sta je er zelf versteld van wat je met elkaar kunt bereiken.

Concerten voor Terdegelezers
Het Urker Mannen Ensemble verzorgt speciaal voor de lezers van Terdege in november twee concerten. Toegangsprijs € 9,95.
Donderdag 11 november in de Grote Kerk van Apeldoorn, aanvang: 20.00 uur.
Zaterdag 13 november in de Laurenskerk in Rotterdam, aanvang: 19.30 uur.

Bij aankoop van een concertkaart ontvangt u korting op de cds van het UME. Zie volgende pagina.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen