Levende historie op Guernsey

Grote meeuwen cirkelen rond de hoge kliffen van LAngle op de uiterste zuidwestpunt van Guernsey. De stevige wind geeft de machtige zeevogels vleugels. De zee, ver beneden, is onrustig. De hagelwitte meeuwen landen op een massief brok beton dat hier als het ware uit de rotsen oprijst. Het staat er al zestig jaar. Als de brug van een marineschip op het droge. De toren is een van de vele restanten die de Duitse bezetters op het Britse eiland bouwden. Na de oorlog bleven de betonnen bunkers achter, als littekens in het landschap.

Springplank
Het is een populaire vraag in een kruiswoordpuzzel: welk stukje van Groot-Brittannië werd door de Duitsers bezet? Adolf Hitler kon de eilanden voor de kust van Frankrijk goed gebruiken als springplank naar Engeland. Tegelijkertijd konden zijn soldaten wennen aan het leven naast die rare Britten.
De geschiedenis liep anders. De Duitse luchtmacht werd tijdens de felle Battle of Britain in de pan gehakt en Hitler moest zijn invasieplannen opgeven. Hij dacht dat Churchill nu wel gauw de eilandjes wilde heroveren en liet versterkingen aanbrengen.
Het bouwprogramma op de eilanden werd met Duitse grondigheid aangepakt. Zeker Guernsey veranderde in een van de stevigste forten van de Atlantic Wall. Het grootste werk was de batterij Mirus in St. Saviours. Vier 22 centimeter-kanonnen in betonnen vestingen, munitiekelders, radars en uitkijkposten over een afstand van ruim 3 kilometer. De kanonnen hadden een bereik van bijna 50 kilometer.
De massieve bunkers, uitkijkposten op de hoge rotsen, een ondergronds ziekenhuis en tunnels als opslagplaatsen voor munitie en benzine en 66.000 mijnen rond het eiland maakten Guernsey tot een nagenoeg onneembare vesting van het Derde Rijk. Op het nabijgelegen eilandje Alderney was zelfs een Duits concentratiekamp, het enige op Brits grondgebied.

Bommen op tomaten
In mei 1945 werd Guernsey omsingeld door Britse marineschepen. De Duitsers gaven zich over zonder een schot te lossen. Molly Bihet weet het nog exact: 9 mei 1945. Ze was toen dertien jaar oud. „We werden s ochtends om zes uur wakker. Mijn jongere zuster Joyce en ik maakten dat we op straat kwamen. Bij de haven stond het vol met mensen.
De Britse bevrijders kwamen per boot. „De soldaten zagen er goed uit. Het wapen met de bajonet fier in de lucht. Ik was een van de eersten die hen begroetten. Ze huilden. Dat moment zal ik mijn hele leven niet meer vergeten. Al word ik honderd.
De bevrijding maakte een einde aan vijf moeilijke jaren. Eind juni 1940 landden de Duitse soldaten op Guernsey, een „mooi en rustig eiland met 40.000 bewoners. Twee dagen eerder bombardeerden Heinkel-bommenwerpers in de haven van St. Peter Port een onschuldig transport met tomaten. De Duitsers dachten dat het om een militair konvooi ging. Bij het bombardement kwamen 34 burgers om het leven. De stukjes grond voor de kust van Frankrijk waren voor Hitler van strategisch belang; ze liggen precies op de zeeroute tussen Cherbourg en Brest. Niet voor niets wordt er in oorlogsdocumentatie gesproken van Hitlers verankerde oorlogsschepen. Toch was de bezetting van de Kanaaleilanden volgens Molly ook een propagandastunt. „Het verhoogde de druk op Londen.

Verplicht Duits lied
Uiteindelijk werden er 12.000 Duitse militairen, inclusief een muziekkorps, op Guernsey gestationeerd. Uit Frankrijk haalden de bezetters veel paarden, ongeveer 700. Tegen de bevrijding was de helft van dit aantal opgegeten. In september 1942 werden alle mensen die niet op het eiland waren geboren op transport gezet naar Duitsland. Ze moesten aan de slag in werkkampen.
Voor Molly en haar zus ging tijdens de bezetting het gewone leven verder. Omdat veel bewoners vlak voordat de Duitsers kwamen hun kinderen op de boot naar Engeland hadden gezet, waren de scholen op het eiland sterk ingekrompen. „We moesten Duits leren, herinnert Molly zich, „inclusief een speciaal lied dat we bij ceremonies zongen. Regelmatig kwam er een officier langs om de kinderen te testen. „Hij keek vrolijk als we het juiste antwoord gaven. Voor de leerkrachten moet het een moeilijke tijd zijn geweest.
Ondanks de Duitse dwang bleef er ook onder de kinderen vaderlandsliefde. „We smokkelden krantjes die door Britse vliegtuigen boven de dorpen werden gedropt. Het geheime nieuws uit Londen gaf ons een goed gevoel. Gevaarlijk werk! Eilanders die met de lectuur werden gesnapt, konden vijftien jaar gevangenisstraf krijgen. Omdat er veel familieleden bij hen in huis woonden, moesten er veel monden worden gevoed. „We hebben regelmatig spullen van de Duitsers gepikt, glimlacht de nu 73-jarige Molly Bihet.

Voedselpakketten
Zeker in het laatste oorlogsjaar had het eiland veel te lijden. Er was nauwelijks eten meer. „Bij veel volwassenen leefde het idee dat de Duitsers voor altijd zouden blijven. Een schip van het Rode Kruis, de Vega, kreeg op 27 december 1944 toestemming om voedselpakketten af te zetten. Iedere familie kreeg een pakket, waar ze het een week mee moesten redden. De Vega kwam nog twee keer terug en redde veel eilanders van de hongerdood.
Molly herinnert zich een stel soldaten die in het huis van een familielid zaten. „Ze moesten naar Rusland en zagen daar erg tegenop. Op een avond kwamen ze bij ons aan de deur en vroegen ze aan mijn vader of hij de familiefotos wilde hebben die in het huis waren. Anders zouden nieuwe soldaten ze misschien vernietigen.
D-Day ging letterlijk aan de Kanaaleilanden voorbij. Vanzelfsprekend drong de invasie op Normandië in juni 1944 tot de bewoners van Guernsey door. „We konden niet begrijpen dat Britse troepen in Frankrijk waren en wij nog bezet waren. Ze waren zo dichtbij en toch ver weg. Duitse soldaten die gewond raakten bij de strijd werden verpleegd in het ondergrondse hospitaal op het eiland.

Littekens
Op Guernsey kan anno 2005 niemand om de Tweede Wereldoorlog heen. Natuurlijk, er zijn Duitse toeristen die in het Saints Bay Hotel in hun eigen taal welkom worden geheten. Er zijn financiële instellingen uit Duitsland die het gunstige belastingklimaat op het eiland benutten. Niemand legt hen een strobreed in de weg.
Bijna zestig jaar na de bevrijding stempelt de oorlog het vriendelijke eiland. Vooral langs de kust. De talloze bunkers, wachttorens en verbouwde forten liggen als littekens in het landschap. Zelfs het eeuwenoude Castle Cornet in de haven van St. Peter Port ontkwam niet aan de Duitse grondigheid. Naast de historische kanonnen zijn versterkingen aangebracht met namen als Heidi en Frieda.
„Na de oorlog is geprobeerd de bunkers op te blazen, vertelt eilandbewoonster Hannah Wakefield. „Het lukte niet. Dat is maar goed ook. Nu komen de toeristen eropaf. Er is een betonnen kolos in gebruik als disco. „Zonder geluidsoverlast, grinnikt Hannah.
Guernsey maakte van de nood een deugd. De overheid begon onder het programma Fortress Guernsey met het conserveren van de betonnen monumenten. Omdat de bunkers en wachttorens op de mooiste (uitkijk)plekken van het eiland staan, krijgt de bezoeker als het ware twee vliegen in een klap.
De Pleinmont-toren in Torteval bijvoorbeeld is een unieke uitkijktoren van vijf verdiepingen. Het uitzicht over de west- en zuidkust van Guernsey is er magnifiek.

Brief van Churchill
Ieder jaar op 9 mei is het groot feest op Guernsey. Dit jaar wordt het heel bijzonder omdat koningin Elizabeth naar het eiland komt. Molly Bihet weet niet of ze haar zal ontmoeten. „Ze is een goede vrouw. Als prinses stuurde ze ons honing. Van mij mag ze nog een tijdje koningin blijven. En daarna de troon overgeven aan haar kleinzoon William. Thuis koestert ze een briefje dat ze kort na de bevrijding van Winston Churchill kreeg. „I was very proud.
Over haar jeugd in de oorlog schreef Molly Bihet het boekje A Childs War. Ze vindt het belangrijk de geschiedenis over te dragen aan de nieuwe generaties. Op veel scholen vertelt ze haar verhaal. „Voor kinderen op het eiland is 9 mei een feestdag. Maar ze moeten ook weten waarom we die dag vieren. Zeker op Guernsey. Je kunt hier de historie aanraken.
Haatgevoelens tegenover Duitsers heeft ze niet. „We verhuurden ons vakantie-appartement aan Duitsers. Ik ben in het land geweest. Geen probleem.
Voor 102 Duitsers werd Guernsey een plek waar ze nooit meer van af kwamen. Op de begraafplaats Fort George net buiten St. Peter Port vonden ze hun laatste rustplaats. Symbolisch genoeg zijn de militairen, onder wie een generaal, begraven op een plek waar ze tijdens de oorlog ook vaak waren te vinden: een rots waarop ze uitkeken over zee.

Guernsey
Guernsey ligt op nog geen 50 kilometer van de Franse en 130 van de Britse kust. Het eiland is 12,5 kilometer lang en 8 kilometer breed. Er wonen ruim 64.000 mensen. Guernsey is per vliegtuig en per veerboot bereikbaar. Twee nadelen: er wordt niet gevlogen bij mist en niet gevaren bij storm. En die twee weersgesteldheden komen nogal eens voor rond het eiland. Vanwege zijn ligging in de Golfstroom geniet Guernsey een milder klimaat dan de overige Britse eilanden.
De sfeer is een prettige combinatie van Brits (taal, mensen) en Frans (eten, weer). Verder is het eiland een mengelmoes van allerlei Europese invloeden: Franse straatnamen en blauwe brievenbussen, torens met smalle schietgaten en Duitse bunkers ter bewaking van de kust en granieten huisjes met overlappende dakpannen. De natuur is weldadig, met diepbeboste valleien en beschutte baaien.
Meer informatie: www.visitguernsey.com of www.visitbritain.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen