Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Rouwen is hard werken

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Rouwen is hard werken

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Na de begrafenis van oma kijkt Maarten (4) zijn moeder teleurgesteld aan. En zegt: „Oma is niet in de hemel, maar in het gat.''

Kinderen in de kleuterleeftijd denken concreet. Op deze leeftijd begrijpen ze nog niet goed wat dood en rouw inhouden.
Na het overlijden van een familielid is het van belang dat ouders aan hun kind(eren) vertellen wat er is gebeurd. Zij moeten daarbij uitleggen wat dood inhoudt. Het hart van de overledene staat stil, hij of zij ademt niet meer, voelt niets meer en hoort niets meer. Het lichaam is koud.
Het is niet goed om tegen een kind te zeggen dat de dode slaapt. Iemand die slaapt, kan namelijk toch weer wakker worden? Het gevaar bestaat dat sommige kinderen zelf niet meer durven te gaan slapen. Geef ruimte om vragen te stellen. Ouders en leerkrachten hebben niet overal antwoord op. Leg dan je kind uit dat je over zijn vraag moet nadenken en kom er later op terug.
Volwassenen hoeven hun verdriet niet voor (hun) kinderen te verbergen. Het is van belang dat opvoeders samen met hen in gebed gaan en voor de Heere God al het verdriet en alle vragen neerleggen.

Rouwen
Wat is rouwen? Zodra een kind in staat is om zich te hechten aan mensen, kan het ook rouwen. De plaats die de overledene ten opzichte van het kind innam, is van belang bij rouwverwerking. Het sterven van een moeder is natuurlijk veel ingrijpender dan dat van een grootouder of klasgenootje.
Bij rouw verandert de wereld voor het kind. Het verliest een stukje ik, iets van zijn identiteit. Het moet voor altijd iemand missen die dierbaar voor hem of haar is.
Rouw is een optelsom van gevoelens, gedachten en gedragingen. Het rouwende kind vecht om de pijn en het verdriet te boven te komen, om zijn leven weer op de rails te krijgen. Rouwen is jezelf hervinden, aldus prof. dr. W. ter Horst in Over troost en verdriet (1984). Rouwen is dus hard werken.

Verschillende reacties
Kinderen kunnen heel verschillend op de verdrietige boodschap van het overlijden van iemand reageren: boos worden, huilen, weglopen, een deur hard dichtgooien, maar ook (scheidings)angsten ontwikkelen. De emoties die bij rouw vrijkomen, kunnen ook een lichamelijke weerslag hebben, in de vorm van bijvoorbeeld slaap- en eetproblemen. Rouwen is ook lichamelijk hard werken.
Peuters kunnen hun gedachten nog niet verwoorden. In hun spel, fantasie en tekeningen zijn ze beter in staat hun gevoelens en gedachten te uiten.
Kinderen rouwen anders dan volwassenen. Ze laten wisselend gedrag zien, zegt Riet Fiddelaers in haar boek Jong verlies. Het ene moment zijn ze verdrietig, het andere moment gaan ze lekker spelen. Dit gedrag is gezond. Zo leren ze hun verdriet te hanteren en niet erdoor overspoeld te raken.
Vanwege het wisselende gedrag is het belangrijk om het ritme van de dag vast te houden bij een overlijden. Laat kinderen, als zij dit ook zelf willen, gewoon naar school gaan.
Jonge kinderen hebben een grote behoefte aan veiligheid en geborgenheid. Als iemand overleden is, kan deze behoefte sterker worden. Het is logisch dat ze dan meer behoefte aan knuffelen hebben.

Afscheid nemen
Ouders moeten hun kinderen vertellen hoe de persoon in kwestie is overleden. Ze stellen vaak vragen over hoe het overlijden precies is gegaan. Daardoor gaan ze na of er niets aan te doen was geweest.
Ook doen opvoeders er goed aan te vertellen wat er tijdens een begrafenis gebeurt. Dit kan goed met behulp van het prentenboek Dag lieve oma van Vrouwke Klapwijk en Marja Bos. Daarin staat een informatief gedeelte met fotos, tekeningen en teksten over de dood. Dit is zeer bruikbaar om kinderen op het omgaan met de dode en de begrafenis voor te bereiden.
Heel belangrijk is aan het kind te vragen wat het zelf wil. Dwing het niet als het de overledene niet wil zien. Het achterhalen van de reden van die weigering is wel nodig. Misschien is het kind angstig. Of heeft het een gruwelijke fantasie, die de verwerking kan bemoeilijken.

Ook na de begrafenis is het belangrijk dat ouders regelmatig over de overledene praten. Geef kinderen de ruimte om ook hún verhalen te vertellen. Niet zelden komen die verhalen op de raarste momenten.

Maarten gaat naar bed. Zijn moeder wil net de lamp uitdoen als Maarten vraagt: „Hoe gáát oma dan naar de hemel? Moeder gaat op de bedrand zitten. Zij probeert uit te leggen dat het lichaam van oma in de kist is begraven maar dat haar ziel, die je niet kunt zien, naar de hemel is gegaan. „De ziel woont in een levend mens. Oma hield van de Heere. Ze wilde graag naar de kerk en over Hem vertellen en zingen. Eens komt de Heere Jezus terug. Dan gaat ook het graf van oma open en dan zal ze opstaan en met de Heere meegaan.

Voorbereiding
Het is goed als ouders of leerkrachten ook over de dood praten op het moment dat er niemand is overleden. Het is voor kinderen (én volwassenen) belangrijk om te weten dat ons leven niet altijd blijft doorgaan. Dat er een einde aan komt, vroeg of laat.
Doe dit voorzichtig. Maak de kinderen niet bang. Maar vertel dat het belangrijk is dat zij de Heere Jezus nú leren kennen. Vraag of zij al van de Heere Jezus houden. En probeer daarover in gesprek te gaan.
Koning Hizkia kreeg te horen dat hij niet lang meer te leven had. „Bereid uw huis, want Gij zult sterven. De dood is geen gemakkelijk onderwerp. Het is echter wel van groot belang dat ouders en kinderen van elkaar weten waar ze na het sterven naartoe gaan!
Kunnen we nog zonder Hem leven? Of putten wij troost uit het oude Paaslied? „Nu jaagt de dood geen angst meer aan, Want alles, alles is voldaan. Die in 't geloof op Jezus ziet, die vreest voor dood en helle niet.''


Tips voor rouwende kinderen in de klas
- Bij overlijden van een leerkracht of leerling kan een hoekje in de klas worden ingericht waar de leerkracht of de kinderen de foto van de overledene ophangen.
- Gebruik een prentenboek om het gesprek op gang brengen of te houden.
- Geef kinderen volop gelegenheid te reageren. Geef niet altijd direct een antwoord, vraag of zij zelf het antwoord weten.
- Geef kinderen informatie die bij hun leeftijd past. Wees eerlijk. Bespreek in de kring wat er gaat gebeuren bij een begrafenis.
- Voor de verwerking kunnen kinderen iets tekenen of opschrijven wat bij de overledene paste. Een delegatie kinderen kan deze spullen na verloop van tijd bij de rouwende familie brengen.


De auteur is onderwijsadviseur bij Driestar educatief.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 20 december 2006

Terdege | 172 Pagina's

Rouwen is hard werken

Bekijk de hele uitgave van woensdag 20 december 2006

Terdege | 172 Pagina's