Pastorale gids

Ons avondmaalsformulier is als zon pastorale gids bedoeld. We hopen de komende tijd te ervaren dat allerlei aspecten van het geestelijk leven in dit formulier aan de orde komen. Niet alleen onze persoonlijke verhouding tot de Heere, maar ook onze verhouding met de gemeente en onze naaste komen voor het voetlicht. Niet alleen de strijd, maar ook de zekerheid. Niet alleen de rechtvaardiging, maar ook de heiliging.
Het formulier is wellicht dáárom zon belangrijke bron, omdat het ontstaan is in de eerste tijd na de Reformatie. Het vormt een heldere spiegel van oorspronkelijk reformatorisch geestelijk leven. Hier horen we de klanken van geloof en bevinding, zoals die ontspringen aan de belijdenis van de rechtvaardiging van de goddeloze. Of, anders gezegd: geestelijk leven op de hoogte van Schrift en belijdenis. En moeten wij niet eerlijk toegeven dat wij deze geestelijke, oudreformatorische leiding in onze tijd bitter hard nodig hebben? Enerzijds bedreigt ons de vervlakking en verkilling van het geestelijk leven, anderzijds benauwt ons een verenging en verkramping waardoor geestelijke doorbraak en wasdom tegengehouden worden. Het formulier noopt ons ook in dezen voortdurend tot zelfonderzoek.

Het is goed om kort bij de geschiedenis van dit rijke formulier stil te staan. De Reformatie betekende een radicale breuk met de rooms-katholieke eucharistie. Dit betrof zowel de vorm als de betekenis van dit sacrament. Nu lag er de grote opdracht om de gemeenten te onderwijzen in de bijbelse leer van het Heilig Avondmaal; tevens was het nodig dat de gemeenten een zekere eenheid vormden in leer en kerkelijk leven.
Het was Frederik III, de keurvorst van de Palts, die hiertoe de belangrijkste aanzet gaf. Aan de beide hoogleraren Zacharias Ursinus en Caspar Olevianus gaf hij opdracht tot het schrijven van een kerkorde, een leerboek en liturgische formulieren. Dat leerboek kennen we allemaal: de Heidelbergse Catechismus. Hierin is voornamelijk de hand van Ursinus te herkennen. Op de formulieren ligt meer het stempel van Olevianus. Is het u wel eens opgevallen hoeveel overeenkomsten er zijn tussen de catechismus, het doop- en het avondmaalsformulier? Denk alleen maar aan de betekenis van de drie stukken: ellende, verlossing en dankbaarheid!
Olevianus correspondeerde met Calvijn over dit formulier en maakte ook gebruik van oudere formulieren, zoals die van Micron uit de Nederlandse vluchtelingengemeente in Londen.
Op 24 oktober 1563 werd in Heidelberg voor het eerst het Heilig Avondmaal bediend met gebruikmaking van dit nieuwe formulier. Een van de leidsmannen daar was Petrus Datheen, een gevluchte Nederlander. Hij vertaalde de formulieren met enkele wijzigingen in het Nederlands, voegde die bij zijn vertaling van de Franse psalmberijming en kon zo in 1566 aan de Nederlandse gemeenten een volledig kerkboek aanbieden. Al gauw werden de formulieren door de synode vastgelegd voor kerkelijk gebruik in ons land. Als zodanig zijn het ook formulieren van enigheid

Nu had Frederik III niet alleen een formeel motief om een avondmaalsformulier te laten schrijven. Er is ook duidelijk een pastoraal motief geweest. Vergeet niet dat de rooms-katholieke leer was (en is) dat er geen zekerheid des geloofs kan zijn! Je kunt het nooit zeker weten, was de mensen altijd voorgehouden. Pastoraal betekent dit dat een mens overgeleverd is aan twijfel, onzekerheid en angst. In een krampachtige heiligingsijver loopt hij vast. En als hij niet meer biechten kan voor de zonden die nog tegen zijn wil in hem zijn overgebleven, hoe komt hij dan met de Heere in het reine? Wanneer is het geloof dan echt en waar, en wanneer mag ik me dan het eigendom van Christus weten en zo de gang naar Zijn tafel maken?

Herkent u deze vragen? In uw eigen hart? Als iemand die jaagt, of hij het ook grijpen mocht? Herkent u ze als ambtsdrager in de pastorale gesprekken? Wat komt het formulier dan dichtbij! Wat tekent het ons de realiteit van het geestelijke leven als het eerlijk de zwakheid van ons geloof verwoordt, als het eerlijk onze onbekeerlijkheid en verlorenheid onder woorden brengt, en als het ons eerlijk bepaalt bij strijd en aanvechting.
Maar éven eerlijk worden wij bepaald bij de volmaakte Zaligmaker Jezus Christus. Het formulier werpt ons uiteindelijk niet op onszelf terug. Dat zou dodelijk zijn. Het werpt ons op Christus. Zoals de gehele Schrift ons op Christus werpt als de enige grond en fundament van onze zaligheid. Zodat de uiteindelijke vraag niet luidt: Wat dunkt u van het Heilig Avondmaal? maar: Wat dunkt u van de Christus? Zijn Naam is de heerlijkste die ooit onder de hemel verkondigd is!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen