Calvinist in rooms Rolduc

Boven op de boeken van gereformeerde theologen liggen twee werken van Joseph Ratzinger: Jezus van Nazareth en De kern van ons geloof. Ondanks het feit dat de auteur inmiddels paus is, zijn ze allebei de moeite van het lezen waard, vindt de Zeister emeritus-predikant dr. M. Verduin. „Ze bieden meer dan veel wat vanuit de Protestantse Kerk verschijnt. Deze paus gaat terug naar de bronnen. Aan de hand van De kern van ons geloof zou je in reformatorische kerken het apostolicum uit kunnen leggen.
Het was dr. C.A. Tukker, bij wie hij zijn vicariaat deed, die Verduin introduceerde in de wereld van de rooms-katholieke orthodoxie. Kort na zijn intrede in Zeist trok hij voor het eerst met zijn leermeester naar de Gustav Siewerth Akademie, om daar gastcolleges van Tukker bij te wonen. Joseph Ratzinger, toen nog kardinaal, was een van de grondleggers van de priesteropleiding in het Zuid-Duitse Waldshut.
De hervormd-gereformeerde predikant, die opgroeide in de Gereformeerde gemeente van Axel, moest wel over een drempel. „Ik ben uitgesproken antipapistisch opgevoed. In het overwegend rooms-katholieke Zeeuws-Vlaanderen leefde de tegenstelling tussen rooms en protestants heel sterk. Wij gooiden sneeuwballen met stenen erin naar de roomsen. Dat waren afgodendienaars. Als kind durfde ik zelfs niet bij het gebouw van de roomse kerk te gaan staan, uit angst dat die dan zou instorten. Door Tukker ben ik anders gaan denken. Ik herinner me nog goed een gesprek tussen hem en de huidige bisschop De Korte, met wie hij bevriend was. Ik kon mn oren niet geloven. De Korte voldeed totaal niet aan het beeld dat ik bij rooms had.

Gastcolleges
Vanwege gezondheidsproblemen van Tukker nam Verduin niet alleen de gastcolleges aan de Gustav Siewerth Akademie over, maar ook die op het Limburgse priesterseminarie Rolduc. Begin deze maand was hij weer aan de beurt, in het kader van een studieweek over de oecumene.
„Mij is gevraagd vanuit het protestantisme mijn visie daarop te geven, in een historisch perspectief. In drie blokken van twee uur heb ik aandacht besteed aan Augustinus en de kerk, Calvijn en de oecumene en Luthers leer over de rechtvaardiging van de goddeloze in het raam van zijn kruistheologie. Daarnaast heb ik op verzoek weer twee colleges aan het Hooglied besteed. Met mijn opvatting daarover word ik onder rooms-katholieke theologen meer gewaardeerd dan in mijn eigen kerk. Bij ons protestanten vindt men mijn standpunt over het goed recht van de allegorische uitleg doorgaans volledig achterhaald. Deze keer ben ik ingegaan op het verstaan van het Hooglied door de vroege kerk.

Wat betekent dit werk aan Rolduc voor u?
„Ik heb een huiver om voor het voetlicht te komen, maar door de tochten met Tukker naar Zuid-Duitsland wist ik al een beetje wat ik kon verwachten. Wat de doorslag gaf, was de geopende deur die de Heere mij schonk, terwijl de deur in mijn eigen kerk in het slot werd gegooid. Dat gaf me vrijmoedigheid om in te gaan op het verzoek. Ik doe dit werk met vreugde.

Stemt het theologisch denken op Rolduc overeen met het beeld daarover in reformatorische kring?
„In sommige opzichten wel, in veel opzichten niet. Rolduc is in Nederland het summum van orthodox Rome. Maar praat ik met rector Vries, dan zie ik in de boekenkast achter hem het commentaar van Van Bruggen op de evangeliën staan. De eerste keer wist ik niet wat ik zag. In de centrale bibliotheek kijk je helemaal je ogen uit. Het is ongelooflijk wat voor vrijheid hedendaagse priesterstudenten krijgen om reformatorische geschriften te bestuderen. Calvijn, Luther, Kohlbrugge, Berkouwer, het staat er allemaal. Veel meer dan ik hier bergen kan.

Wat motiveert de leiding van Rolduc om een onversneden calvinist te vragen voor gastcolleges?
„De gemeenschappelijke bronnen die ons binden: de kerkvaders. Ze denken echt oecumenisch en willen horen hoe Luther en Calvijn vanuit met name de werken van Augustinus tot hun opvattingen kwamen. Ik verbaas me elke keer weer over de betrokkenheid, ook bij studenten die al in Rome hebben gestudeerd. Dat zijn geen kleine jongens. Wel valt me op dat ze meer filosofisch dan theologisch geschoold zijn.

Een van uw lezingen ging over Calvijn en de oecumene. Wat hebt u daarover gezegd?
„Ik ben op dit gebied gevormd door professor Balke, die Calvijn de advocaat van de eenheid noemt. De leer van de kerk behoort tot het hoofdthema van zijn Institutie. Bestudeer je wat hij over de kerk zegt, dan zit je in het hart van de oecumene. Als er één katholiek dacht, dan was het Calvijn. Dat is voor de studenten van Rolduc nieuw.

Bent u door de contacten met Rolduc het protestantisme anders gaan beoordelen?
„Nog meer dan vroeger besef ik hoezeer het getuigenis vanuit het protestantisme wordt verzwakt door de verdeeldheid. De studenten wilden van mij horen hoe het nu precies zit met alle verschillende protestantse kerken in Nederland. Er hangt in de collegezaal een kolossaal bord, maar het schema met alle kerken kon er nauwelijks op. Op zon moment bezie je dat met de ogen van die mensen. Rooms-katholieke theologen nemen de eenheid veel serieuzer dan wij gereformeerden. Calvijn noemt het scheuren van de kerk een van de ergste zonden. Van die huiver merk ik onder hedendaagse gereformeerden nog maar weinig. Dat begrijp ik niet. Ook de nadere reformatoren waarschuwden zeer ernstig tegen kerkscheuring. De grens lag voor hen daar waar geen ruimte meer is voor de kern van het Evangelie: de rechtvaardiging van de goddeloze.

Dat was de inhoud van uw lezing over Luther. Hoe wordt zon verhaal ontvangen?
„Verschillend, al is er niemand die grof reageert. Je merkt dat ze gewend zijn om te discussiëren. Dat ligt mij niet als het om dit onderwerp gaat. Het is te waar om er een praatstuk van te maken, je moet eigenlijk volstaan met een getuigenis. De rechtvaardiging van de goddeloze is het hart van het Evangelie. Hiermee staat of valt de kerk. Het is mijn verlangen dat ze dat gaan inzien, al besef ik dat hun positie dan moeilijk kan worden. Aan de andere kant is iemand als De Korte, die op dit punt sterk reformatorisch denkt, toch tot bisschop benoemd. Het wordt pas echt spannend als het om het sacrament van de eucharistie gaat. Niet voor niets was een belangrijk deel van de open brief van De Korte aan Calvijn aan dat onderwerp gewijd.

Hij typeert Calvijn als een broeder in Christus.
„Dat verbaasde me helemaal niet. Ook de uitnodigingsbrieven die ik vanuit Rolduc krijg, eindigen met de woorden: Met de meeste hoogachting in Christus....

Hoe waardeert u dat?
„Positief. Ik wil niet door Rome erkend worden, dat zou met mijn theologische opvattingen ook nooit kunnen, maar dat betekent niet dat er op het persoonlijke vlak geen geestelijke verbondenheid kan bestaan. Die is er, terwijl ik nooit vaag ben geweest over wat ik geloof en belijd. Dat zou ik niet kunnen. Waar ik ook spreek, overal breng ik de solas van de Reformatie naar voren.
Het verblijdt me als er ook in Rolduc weerklank is. De hele Maria-cultus, om maar iets te noemen, zal ik nooit kunnen begrijpen. Maar als puntje bij paaltje komt, hebben ze het over de ene Verlosser, hun enige grond van behoud: het offer van Jezus. Ze belijden ook onvoorwaardelijk de triniteit en het God en mens zijn van Jezus. In mijn eigen kerk zijn dat hete hangijzers. Mensen als Kuitert en Hendrikse zouden in de Rooms-Katholieke Kerk stevig worden aangepakt, binnen de PKN gebeurt dat helaas niet.

Voorziet u een formele rehabilitatie van de reformatoren door de Rooms-Katholieke Kerk?
„Dat verwacht ik niet, maar in een persoonlijk gesprek blijken de verschillen als het om de kern van de zaak gaat vaak kleiner dan ik vroeger bevroedde. De rector van de Gustav Siewerth Akademie, een persoonlijke vriend van Ratzinger, was ook bevriend met Tukker. En die deed toch geen water bij de wijn.

Bent u de scheiding tussen Rome en Reformatie gaan relativeren?
„In die zin dat ik ervan overtuigd ben geraakt dat er geen grenzen zijn aan wat wij het gereformeerde noemen. Calvijn was een katholieke christen. Van die katholiciteit bespeur ik in Rolduc soms meer dan in mijn eigen kring. Die begraaft zich vaak in de eigen kleine traditie en heeft daardoor geen zicht op de echte bronnen. Daardoor is er ook geen zicht op de echte oecumene. Ik denk dat God veel breder werkt dan ik van huis uit heb geleerd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen