Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Juweeltjes van de waterkant

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Juweeltjes van de waterkant

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

In ons waterrijke land krijg je libellen gemakkelijk te zien. Ook als er geen water in de buurt is, kun je ze in het vizier krijgen. De insecten vallen op door hun schoonheid, kleur en vliegvermogen.

Libellen zie je vooral tijdens warm weer bij zoet water. De meest soortenrijke libellenfauna is te vinden bij beschutte, zonnige poelen en meren of bij traag stromende beken en rivieren, vooral als ze een gevarieerde en rijke oevervegetatie hebben. Libellen komen ook op droge plaatsen voor, zoals verruigde weilanden, open plekken in het bos en allerlei andere rustige, zonnige plekken met veel kleine insecten. Daar leven libellen namelijk van. De grotere libellensoorten grijpen wel eens honingbijen.
Er worden twee groepen onderscheiden: echte libellen en juffers. Het belangrijkste verschil is dat echte libellen in rust hun vleugels horizontaal uitgespreid houden, terwijl de juffers hun vleugels gestrekt langs het achterlijf houden.
De vliegkunsten van libellen zijn indrukwekkend. Ze kunnen in de lucht stilhangen, zeilen zonder een vleugelslag of pijlsnel wegschieten, en daarbij heel gemakkelijk gewaagde manoeuvres uitvoeren. Sommige soorten kunnen zelfs achteruit vliegen. Dat is mogelijk doordat de beide vleugelparen onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Bovendien kan iedere vleugel zich naar behoefte verstellen.

Kleuren hebben functies
Iedereen raakt gefascineerd door de kleuren van de libellen. Felrood, groen, geel, bruin en blauw kleuren het lichaam of vormen patronen op een donkere ondergrond. Andere soorten zijn metaalgroen of bronskleurig. Gekleurde vleugels zijn in Nederland zelden (alleen bij de beekjuffers), maar komen veelvuldig voor bij tropische soorten.
Deze kleuren zijn prachtig om te zien, maar in het leven van de libel vervullen ze allerlei functies. Ze worden gebruikt bij het zoeken en herkennen van de partner. Ook helpen ze bij het op peil houden van de lichaamstemperatuur. Libellen zijn zonliefhebbers. Zoals alle insecten kunnen zij hun lichaam slechts op temperatuur houden door spierarbeid. Dit is goed te zien bij onderkoelde libellen die worden gestoord: vóór het wegvliegen trillen ze een tijd met hun vleugels.
Libellen hebben methodes om bij koel weer met behulp van het zonlicht voldoende op te warmen. Waterjuffers zitten s ochtends of bij koel weer op bladeren of op licht gekleurde voorwerpen, zoals stenen, en warmen hun hele lijf aan de straling. Daarbij houden ze hun vleugels een stukje uit elkaar, zodat ze zichzelf niet beschaduwen. In de namiddag (bij wisselvallig weer ook overdag) zoeken glazenmakers (een echte libel) boomstammen op in de buurt van water, waarna ze hun lichaam tegen het warme hout aan duwen.
Vijanden hebben libellen bij de vleet. Sommige vrouwtjes worden tijdens de ei-afzetting door kikkers gevangen, vele worden door vogels gevangen of eindigen in een spinnenweb.

Korte levensduur
De levenscyclus van een libel heeft vier stadia: ei - prolarve - larve - volwassen libel (imago). Het uitsluipen van de prolarven kan binnen twee weken na het leggen van de eieren beginnen. Maar als de eieren in de herfst zijn gelegd, sluipen de prolarven pas het volgende voorjaar uit. De prolarve verschilt wezenlijk van de larve. De diertjes zijn langwerpig, de poten ongeschikt om te lopen en de buikzijde is afgeplat. De prolarve moet soms (als de eieren buiten het water werden afgezet) de waterspiegel doordringen. Om dit gemakkelijker te maken, is hun lichaamsoppervlakte glad.
De larve lijkt in grote lijnen op de volwassen libel. De ogen zijn echter kleiner en het lichaam korter. De vleugels worden pas in het laatste larve-stadium als korte stompjes zichtbaar. De larven van de juffers en de glazenmakers houden zich bij voorkeur op tussen de vegetatie, de overige soorten liggen op de waterbodem of graven zich in, loerend naar prooidieren. Dat zijn alle waterdieren die kleiner zijn dan de larve zelf, ook andere libellelarven.
Na de laatste van de 7-13 vervellingen is de larve een volwassen dier. Vooraf schakelt het lichaam over van ademen onder water naar ademen in de lucht. In de ochtend klimt de larve uit het water omhoog, zich vasthoudend aan een plantenstengel. Dan perst de larve zijn lichaamsvloeistof in zijn borst, die hierdoor opzwelt, waardoor het pantser tussen de vleugels openscheurt. Kop, borst, poten en vleugels worden bevrijd en een halfuur later ook het achterlijf. Door het rondpompen van lichaamsvloeistof krijgt het lichaam de juiste vorm.
Volwassen libellen hebben maar een korte levensduur. Vaak sterven ze al na de voortplanting. Daarom zijn niet alle soorten heel de lente en zomer te zien.

Fotos maken
Libellen laten zich goed fotograferen als ze nog te koud zijn om te vliegen. Dus s morgens vroeg, bij zonsopkomst. De dauw op de vleugels geeft dan extra schoonheid aan de libel. Geschikt zijn heidevelden met vennen of moerassig terrein. Door heel secuur de oeverbeplanting af te speuren, kun je rustende libellen ontdekken. Het is de kunst om de libel niet te verstoren en de vegetatie niet te veel te beschadigen. Fotografeer met een macrolens of een telezoomlens met macrostand.
Als libellen opgewarmd zijn, zijn ze zeer moeilijk te benaderen. Ze zijn visueel ingesteld en zien de fotograaf meestal eerder dan hij hen ontdekt. Vliegende libellen achtervolgen heeft geen zin. Neem de tijd om te ontdekken waar de libellen even stil hangen. Meestal komen ze even later op dezelfde plek terug. Met een statief en een telelens kun je de camera vooraf instellen op deze plek. Als de libel dan in beeld komt, is een kleine handmatige aanpassing van de afstand genoeg. Een hoge iso-gevoeligheid en een flitser kunnen gebruikt worden om snelle sluitertijden te verkrijgen. Maar de belangrijkste factor blijft de fotograaf; alleen met veel geduld ontstaan mooie fotos.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 22 juli 2009

Terdege | 84 Pagina's

Juweeltjes van de waterkant

Bekijk de hele uitgave van woensdag 22 juli 2009

Terdege | 84 Pagina's