Jannetje van de Muurhuizen

Mevrouw J. Griffioen-van Dijkhuizen keek er eerst even vreemd van op toen ze hoorde dat er een boek over haar tante Jannetje van Dijkhuizen zou verschijnen. Er was immers al een boekje verschenen, enkele maanden na de dood van Jannetje. Maar nadat ze deze nieuwe levensbeschrijving had ingezien, werd ze enthousiast. „Muurhuizen in Amersfoort, tante Jannetje, de familie… het gaat allemaal weer voor mij leven nu ik de foto’s bekijk!” De meeste mensen die Jannetje van Dijkhuizen hebben gekend, zijn inmiddels overleden. Ze overleed op 3 augustus 1956, meer dan een halve eeuw geleden. Haar vriendenkring bestond voornamelijk uit leeftijdgenoten of mensen die ouder waren dan zij. „Toen tante Jannetje overleed, was ze 69 jaar. Van al haar vrienden met wie ze een briefwisseling onderhield, zal er niet één meer in leven zijn, vermoed ik.” De correspondentiekring van Jannetje van Dijkhuizen was zeer uitgebreid. „Tante schreef heel veel, tot het laatst van haar leven toe. Als ik bij haar kwam, wat overigens niet zo vaak gebeurde, zat ze te schrijven of te lezen. In de maand waarin ze is overleden, zijn mijn man en ik getrouwd. Mijn trouwjurk was lichtblauw. Die had ik al in huis. Als de jurk nog gemaakt had moeten worden, zou het een heel donkere geworden zijn, vanwege de rouw. Jannetje was een zwakke vrouw, die veel tijd op bed moest doorbrengen. Ze had een longkwaal en een zwak hart. Dat ze toch nog 69 jaar geworden is, heeft veel mensen verbaasd.”

Dieventoren
Geurt van Dijkhuizen en zijn echtgenote, de ouders van Jannetje Griffi oen, woonden lange tijd aan de Kleine Koppel, waar vijf kinderen werden geboren. „Later zijn we naar de Muurhuizen verhuisd. Tante Jannetje woonde daar ook. Iets verderop oom Willem, die timmerman-aannemer was.” Het gezin kerkte in de Oud gereformeerde gemeente aan de Muurhuizen. „Dat kerkje is nauw verweven met de Van Dijkhuizens. Tante Jannetje heeft haar hele leven onder en later naast de kerkzaal gewoond. Ze is er geboren en ook overleden. Muurhuizen is een stuk van de oude stadsmuur rondom Amersfoort. Het kerkzaaltje lag op de eerste verdieping, zeg maar. Je moest een achttal treetjes op voor je er was. Daarom staat het kerkje tot vandaag bekend als ‘het trapkerkje’. Veel mensen die de plaatselijke situatie niet kennen, denken dat de toren ernaast de kerktoren is. In werkelijkheid is het de dieventoren van een oude stadsgevangenis. Opa Gerrit van Dijkhuizen is vele jaren ouderling aan de Muurhuizen geweest. Moeders vader, G.J.J. Nieuborg, was evenals mijn vader een groot deel van zijn leven diaken. Moeder was overigens de enige van de twaalf kinderen die oud gereformeerd is gebleven. Mijn vader was er scriba. Dat werk was bij hem in goede handen. Hij was procuratiehouder bij de Nederlandse Kleurstoffen Industrie in Amersfoort en daardoor gewend om met papieren om te gaan.”

Stille hoop
De Heere liet zich in de familie niet onbetuigd. „We mogen weten dat opa en oma Van Dijkhuizen beiden kinderen van de Heere waren. Voor mijn vader en oom Willem mag er een stille hoop zijn. Ja, ik kom uit een bevoorrechte familie. Maar we weten ook dat genade geen erfgoed is.” Mevrouw Griffioen bleef tot 1986 lid van de kerk aan de Muurhuizen. „Toen zijn wij verhuisd. Ik was de laatste die in het trapkerkje door ds. L. Boone uit Sint Philipsland is gedoopt. Ons huwelijk is door ds. H. Wiltink bevestigd. Ook ds. B. Toes kwam er regelmatig. Van hem herinner ik me dat hij heel dikwijls zei: ‘We zullen kort wezen.’ Als hij dat gezegd had, ging hij minstens nog een halfuur door.” Ze bewaart aan die tijd goede herinneringen. „In het bijzonder aan opa. Voor hem had ik groot ontzag. Als jong meisje mocht ik van opa en van tante Jannetje geen kniekousen dragen. Wanneer ik opa in de verte zag aankomen, stoof ik naar boven om gauw lange kousen aan te trekken. Wettisch? Nee, je voelde dat het bij opa en tante echt was. Er ging zo veel van hen uit, dat je het erg vond om hen verdriet te doen.”

Borstel
De begrafenissen van haar grootouders, vanuit het overvolle kleine kerkje, maakten op de kleindochter diepe indruk. „Opa Van Dijkhuizen is in de zomer van 1940 gestorven. Het was zo warm dat je bijna flauw viel van de hitte. Goed anderhalf jaar later werd mijn grootmoeder begraven, in februari. Toen lag er een enorm pak sneeuw. Na het overlijden van tante Jannetje troffen mijn vader en zijn broer in haar nalatenschap enkele schriften aan, met aantekeningen over haar leven. Op verzoek van vele vrienden van hun zus hebben zij van die gegevens een boekje gemaakt. Dat is verschenen bij Romijn en Van der Hoff in Gorinchem. Vader kwam praktisch elke avond bij tante Jannetje. Niet lang, een halfuur, drie kwartier. Ik kwam er minder vaak, tegen ons sprak tante niet veel. Dat had ook met het leeftijdsverschil te maken. Ze was 46 jaar ouder dan ik. Ik herinner me nog wel dat ik als jong meisje met m’n verjaardag een haarborstel van haar kreeg. Daarmee gaf ze stilzwijgend te kennen dat ik mijn haar moest laten groeien! Dat zij een kind van God was, wist je al heel jong. Ze leefde uit de hand des Heeren, en is daarin nooit iets tekortgekomen.” De rouwdienst die aan de begrafenis van Jannetje van Dijkhuizen vooraf ging, werd geleid door ds. Du Marchie van Voorthuijsen. „Die was bijzonder op tante gesteld. De rouwdienst is opgenomen op een bandrecorder, die op de orgelgalerij was verborgen. Eigenlijk mocht dat helemaal niet, maar u weet hoe dat gaat.”

Opperzaal op een oude stadsmuur
Tweehonderd bladzijden waren nauwelijks voldoende om een biograie over Jannetje van Dijkhuizen samen te stellen. Auteur J.M. Vermeulen verdiepte zich in het leven van deze eenvoudige vrouw, nadat hij haar beide autobiograische schriftjes had ontvangen en inzage kreeg in een stapel brieven uit de jaren 1948 tot 1956. Haar hele leven bewoog zich rond het zogenaamde trapkerkje. Dáár ontving ze haar vrienden, daar ontmoette ze de predikanten die in het kerkje voorgingen, daar schreef ze haar vele, vele brieven en daar bezorgde de postbode haar vriendenpost. Jannetje nam een centrale plaats in het lokale kerkelijke leven in. Ds. Boone stuurde afspraken voor preekbeurten bijvoorbeeld niet naar de kerkenraad, maar naar Jannetje.

Als hij of ds. Fraanje aan de Muurhuizen voorgingen, werden de vrienden uitgenodigd. Dat betekende soms een logeerpartij van acht dagen. Jannetje gaf geestelijk onderwijs en had een helder oordeel. Dat blijkt uit de vele brieffragmenten over en weer. Daarin gaat het over de zegen die ze onder de vele voorgangers mocht ontvangen. Ontmoetingen met Gods kinderen worden in de brieven verhaald, en ontmoetingen met God Zelf. In het deelnemen aan het Heilig Avondmaal was Jannetje terughoudend. Ruim zes jaar nadat zij vergeving van zonden had ontvangen, nam ze voor het eerst deel aan dit sacrament. Pas een jaar later legde ze openbare belijdenis af. Ziekte en zwakte hadden haar verhinderd dit eerder te doen

Gemeentelijk leven
Het boek beschrijft niet alleen het levensverhaal van Jannetje, maar ook de ontstaansgeschiedenis van de gemeente, van oorsprong een Vrije gereformeerde gemeente. Pas veel later zocht die aansluiting bij de Oud Gereformeerde Gemeenten. Daardoor werd de psalmberijming van 1773 verdrongen door die van Datheen, zodat de klok twee eeuwen werd teruggezet. De gemeente kon eraan wennen: als overgangsmaatregel werd besloten dat de oude berijming voorlopig eerst op het gezelschap dat op donderdagavond samenkwam, werd gezongen. Er worden in het boek allerlei bijzonderheden genoemd over de eerste predikanten van deze gemeente. Met de een liep het beter af dan met de ander. Het ging in de Muurhuizen gemoedelijk toe. Strakke regels werden niet gehanteerd, zoals blijkt uit het feit dat pas zes weken na het houden van een voorbereidingspreek het Heilig Avondmaal werd bediend. Ook het kerkgebouw en een stukje geschiedenis van de stad Amersfoort hebben in dit boek een plaats gekregen. Het kerkje wás ook een bijzonder gebouwtje. Jannetje woonde met haar ouders onder de kerkzaal, maar ze sliepen erboven. Een unieke situatie: een opperzaal op een oude stadsmuur.

Netwerk
De vriendenkring was tevens correspondentiekring. Jannetje had een netwerk van schrijvende mensen, vooral vrouwen. Machteldje Aalbers-Koerhuis, de moeder van de burgemeester van Herwijnen, later van Krimpen aan den IJssel, schreef zelfs een brief aan Jannetje vanaf het tramstation in Zwolle. Dan legde ze een vel papier op haar koffertje, de tijd tot het vertrek van de tram zodoende nuttig doorbrengend. Niet alles was even verheffend. Een andere briefschrijver vroeg aan Jannetje of ze het hoe en waarom rond de afzetting van ds. J.P. Paauwe wilde meedelen. Er zijn verder passages opgenomen uit correspondentie van de ouderlingen Hubertus Schreuders, Hendrik van Westerveld en ouderling-voorganger Bart Roest, van vrouw Russcher uit Staphorst, Mientje Vrijdag, Annigje Grolleman en Christina van den Brink en anderen. Een afzonderlijk hoofdstuk is getiteld ‘Jannetjes nieuwe dominees’. Daarin maken we kennis met enkele predikanten, zoals D. van Leeuwen, C. Kramp, W.H. Blaak, Joh. van der Poel, B. Toes, H. Wiltink en E. du Marchie van Voorthuysen. Jannetje hield nauwkeurig aantekeningen bij over de indrukken die zij onder de preken van deze en andere voorgangers had. Op 3 augustus 1956 kwam er een einde aan haar leven. „Twee dagen voor haar heengaan raakte ze in coma. ‘De kruisdraagster werd kroondraagster’, zo verwoordt de auteur haar stervensuur. Vier dagen later werd zij bijgezet in het graf waarin haar ouders rustten, op de begraafplaats aan de Soesterweg. Ds. Du Marchie van Voorthuysen leidde de rouwsamenkomst in de trapjeskerk. De staande grafzerk is, zoals de steen vermeldt, een geschenk van de gemeente

N.a.v. ‘De opperzaal van de Muurhuizen. Leven, vrienden en predikanten van Jannetje van Dijkhuizen’, door J.M. Vermeulen; uitg. Tekstservice Vermeulen, Meteren; 192 blz.; 􀄄 22,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen