Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Baby haarscherp in beeld

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Baby haarscherp in beeld

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het ontstaan van nieuw leven is een mysterie. De dichter van Psalm 139 spreekt erover metverwondering. „Mijn gebeente was voor U niet verholen, als ik in het verborgenegemaakt ben, en als een borduursel gewrocht ben, in de nederste delen deraarde. Moderne technieken kunnen het zich ontwikkelende embryo vandaagde dag al in een heel vroeg stadium levensecht in beeld brengen. En toch, hetblijft een wonder hoe zon klein wezen in de baarmoeder groeit.

Het zwart-wit gevlekte beeld van de gewone echo is voor ouders een bekend beeld. Als het kindje er tijdens het echo-onderzoek bij de verloskundige goed voor ligt, zijn de contouren van hoofd, buik, armen en benen, en later ook vingers en tenen te ontwaren.

Een 3D-echo geeft een beter zicht op de baby dan de gebruikelijke zwart-witafbeelding. Verloskundigen- en echopraktijken spelen daar handig op in bij het aanbieden van pretecho’s in de tweede helft van de zwangerschap. Ouders kunnen zo al een indruk krijgen van het gezichtje van hun baby, hem of haar zien bewegen in de baarmoeder en misschien de duim in de mond zien steken.

De driedimensionale beelden die gynaecoloog Niek Exalto, werkzaam op de subafdeling Verloskunde en Prenatale Geneeskunde van het Erasmus MC in Rotterdam, op zijn scherm toont, zijn nog weer van een andere orde: levensecht.

Kubusjes

Bij zijn uitleg hoe dit werkt, schetst Exalto eerst op het papier van de onderzoeksbank hoe het beeld van een gewone digitale camera is opgebouwd – de manier waarop de traditionele echofoto’s, maar net zo goed de vakantiekiekjes worden vastgelegd. „Het beeld is opgebouwd uit pixels: vierkantjes die in een plat vlak liggen op een x- en een y-as. Zo’n pixel bevat informatie over kleur en helderheid op dat punt van het waargenomen beeld. Hoe meer pixels, hoe nauwkeuriger de weergave.”

Een driedimensionale opname bestaat niet uit een plat vlak, maar uit een kubus. Daarbij wordt het beeld niet opgebouwd uit vierkantjes, maar uit allemaal kleine kubusjes, legt Exalto uit. Die blokjes heten dan geen pixels, maar voxels. Maar hoe kun je zo’n ruimtelijk beeld nu goed weergeven op het platte, tweedimensionale computerscherm? „Door schaduw toe te voegen, ontstaat een ruimtelijk effect en kunnen we diepte zien in een afbeelding.”

Zo’n beeld-met-schaduw krijgen aanstaande ouders te zien bij een 3D-pretecho. Dat geeft een aardige indruk, maar ’t kan beter, dachten ze in Rotterdam. „Het is eigenlijk raar om zo’n 3D-afbeelding terug te brengen naar een 2D-plaatje met schaduw.”

Zweven

De medewerkers van de afdeling Bioinformatica ontwikkelden daarom, in samenwerking met de afdeling Verloskunde en Gynaecologie van het Erasmus MC, een computerprogramma met bijbehorende software waarmee de foetus als een hologram wordt weergegeven.

Naast de computer ligt een heel rijtje brillen met een zwartplastic montuur en grijze gepolariseerde glazen. Het zijn dezelfde brillen die bioscoopgangers krijgen als ze naar een driedimensionale fi lm kijken, vertelt Exalto. Met de 3D-bril op krijgt het beeld op de computer opeens diepte. „Je ziet de foetus in de ruimte zweven. We zijn de enigen ter wereld die dit doen.”

De virtual reality-techniek maakt het mogelijk om de baby in ongekend detail te bekijken, en dat al vroeg in de zwangerschap. Om een idee te krijgen van de normale ontwikkeling in die fase, volgden de Rotterdamse specialisten de afgelopen jaren 500 vrouwen tussen de zevende en twaalfde week van de zwangerschap. In die periode kwamen ze wekelijks naar het ziekenhuis voor een 3D-echo van de baby. „De normale ontwikkeling van een foetus kunnen we nu goed herkennen”, zegt Exalto.

Als eerste toont hij een kindje van 9 weken en 4 dagen. Door met een pointer en een joystick te spelen, draait hij de foetus om zijn as en bekijkt hij hem van buiten en in doorsnede.

Het is opvallend hoeveel details er na negen weken al zichtbaar zijn. De armpjes en beentjes zitten eraan, de vingertjes zijn in aanleg duidelijk te onderscheiden. Het vlies om de foetus is te zien, evenals de kronkelige navelstreng die naar de placenta voert. Een eindje verderop in de baarmoeder zit een structuur waarvan weinigen zullen weten dat hij bestaat: de dooierzak. Hij ziet eruit als een klein bolletje op een steeltje. Wanneer de gynaecoloog met de pointer de bovenkant van het hoofd en de onderkant van de wervelkolom markeert, geeft de computer aan hoe groot de baby in wording is - 2,5 centimeter. Exalto houdt zijn hand op en wijst: „Zo lang als mijn duim.”

Systeem

Het programma biedt ook de mogelijkheid om bewegend beeld vast te leggen. „Dat vraagt wel veel rekenkracht van de computer.” Exalto toont een fi lmpje van een 3 centimeter lang spartelend embryo. „Wat we met deze techniek voor het eerst hebben kunnen waarnemen, is dat er systeem in zit: de armen en de benen bewegen tegelijkertijd.” De virtuele beeldvorming is vooral geschikt om de eerste weken van de zwangerschap te volgen. Wordt de baby groter, dan kan echo-onderzoek net zo goed plaatshebben met de gangbare 2D-techniek.

Dankzij de opgedane ervaring kunnen de specialisten van het Erasmus MC de 3D-echo nu ook gaan gebruiken voor patiënten. De gynaecoloog denkt daarbij zeker niet aan pretecho’s, maar aan diagnostiek bij zwangerschappen waar de baby zich mogelijk niet goed ontwikkelt vanwege een verhoogd risico op ernstige aangeboren afwijkingen. Het gaat dan om ouders die een erfelijke aanleg hebben voor een van de vijftig ernstige erfelijke aandoeningen die veelal „niet met het leven verenigbaar” zijn, zoals dat in vaktermen heet. Daaronder vallen ontwikkelingsstoornissen van het skelet of zeldzame afwijkingen aan het zenuwstelsel.

Zo’n erfelijke aanleg kan aan het licht zijn gekomen doordat de moeder bij een eerdere zwangerschap een late miskraam kreeg, de baby in de baarmoeder overleed of het kind na de geboorte de desbetreffende aandoening bleek te hebben. „Wij willen de virtuele echotechniek gaan inzetten bij zwangerschappen waar de kans op herhaling van de erfelijke ziekte 25 of 50 procent is.” Met gericht wekelijks onderzoek kan de gynaecoloog al vroeg in de zwangerschap vaststellen of het kind gezond is of niet. Wanneer de baby de desbetreffende erfelijke afwijking heeft, kunnen de ouders ervoor kiezen om de zwangerschap af te breken, erkent Exalto. Hij benadrukt echter ook dat een gunstige uitslag een grote geruststelling betekent voor de ouders. Wat hem betreft geldt: hoe eerder de ouders het weten, hoe beter.


Trainingscentrum

Gynaecoloog Niek Exalto mag dan enthousiast zijn over de mogelijkheden die hij met virtuele echoscopie in handen heeft, het duurt nog wel even voor collega’s in andere Nederlandse ziekenhuizen er warm voor lopen, verwacht hij. De ervaring leert dat er vaak tientallen jaren overheen gaan voor nieuwe medische technieken gemeengoed zijn. „Ik verwacht wel dat alle academische centra ermee aan de slag gaan.” Het Erasmus MC opende daarom eerder dit jaar een trainingscentrum waar artsen, onderzoekers en verpleegkundigen kunnen leren met driedimensionale virtual reality echobeelden te werken. Ziekenhuizen kunnen de apparatuur aanschaffen. Kosten: zo’n 15.000 euro. Met de huidige bezuinigingen in de gezondheidszorg een bedrag dat niet zomaar meer wordt uitgeven, weet Exalto. De Rotterdamse afdeling biedt collega-gynaecologen elders in het land daarom ook de mogelijkheid om echobeelden digitaal toe te sturen. In het Erasmus MC bekijken ze die dan met de speciale computertechniek en sturen ze vervolgens een rapport met de bevindingen retour.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 21 november 2012

Terdege | 92 Pagina's

Baby haarscherp in beeld

Bekijk de hele uitgave van woensdag 21 november 2012

Terdege | 92 Pagina's