Dordtse broederschap

De Kloveniersdoelen zijn niet meer. Het gebouw waarin de Dordtse Synode vergaderde, ging al in 1857 tegen de vlakte. Sindsdien werd het kerkelijke landschap in Nederland er niet overzichtelijker op. Er kwamen gereformeerden in soorten en subsoorten, die elkaar meer dan eens zonder te groeten passeren. Maar in de Domstad aan het knooppunt van de Beneden-Merwede, de Noord en de Oude Maas bleef iets bewaard van de oecumenische gezindheid binnen de Kloveniersdoelen. Predikanten van gereformeerd belijden ontmoeten elkaar regelmatig binnen het zogenaamde Klein Convent.

De christelijke gereformeerde ds. J.M.J. Kieviet is een van hen. In 2007 verwisselde hij Rotterdam voor Dordrecht, in kerkelijk opzicht een unieke stad. Terwijl in andere grote steden ook de kerken van reformatorische signatuur minimaliseerden of zelfs ter ziele gingen, stromen de godsgebouwen in Dordt op zondag nog altijd vol.
„Ook het contact tussen de kerken en het gemeentebestuur is hier bijzonder”, vindt ds. Kieviet. „Burgemeester Brok, zelf behoudend rooms-katholiek, heeft een antenne voor het kerkelijk en geestelijk leven.
Opvallend in de verhouding tussen de predikanten is dat we geen van allen de behoefte hebben om voor het eigen kerkelijke standpunt te strijden. Er is oog voor het geheel van de gereformeerde gezindte.”

Verwarring
Het Klein Convent komt pakweg vijf keer per jaar bijeen, ’s morgens van negen tot elf, in een van de pastorieën. De gastheer opent de samenkomst, een van de anderen houdt een inleiding.
„De meesten kiezen een onderwerp dat in die periode hun bijzondere belangstelling heeft. Zo heb ik een paar maanden geleden iets gezegd naar aanleiding van het boekje ‘Verweesde generaties’ van drs. R. Toes. Dat thema ligt me nogal op het hart. Voorganger Bas van den Boogaard van de gemeente Calvijn heeft eens een zeer indrukwekkende lezing gehouden over Openbaring, nadat hij dertien maanden uit dat Bijbelboek had gepreekt.”

De persoonlijke ontmoetingen binnen het Klein Convent voorkomen karikatuurvorming en het creëren van een vijandsbeeld. „Er zijn verschillen, dat is duidelijk, maar die moet je niet uitvergroten.” Deze gezindheid kreeg ds. Kieviet van huis uit mee. „Als bijvoorbeeld ds. Leen Vroegindeweij op Sommelsdijk preekte, nam mijn vader ons mee naar de dorpskerk. Hij wist zich verbonden met de kerk der vaderen en droeg dat op mij over.”
De christelijke gereformeerde predikant ervaart het als een zegen dat de hervormde gemeente van Dordrecht in 2004 niet scheurde. Trouw blijven op de eigen post en waar mogelijk elkaar de broederhand reiken, is zijn devies. Van het streven naar institutionele eenheid verwacht hij weinig. „Binnen mijn eigen kerkverband heb ik een aantal jaren zitting gehad in het ‘Deputaatschap eenheid van de gereformeerde belijders in Nederland’. Ik deed daar teleurstellende ervaringen op. Geforceerde eenheid geeft in de praktijk alleen maar vervreemding en verwarring.”

Samenroeper
Van hiërarchie is binnen het Klein Convent geen sprake. Om toch voor enige stroomlijning te zorgen, functioneert ds. G. van Wijk als “samenroeper”. Interkerkelijke samenwerking is de hervormde predikant niet vreemd. In Nieuwer ter Aa had hij nauw contact met de plaatselijke gereformeerde gemeente. „We hadden zelfs een gemeenschappelijke zondagsschool. Dat is daar nog steeds het geval. Het kerstfeest van de zondagsschool werd afwisselend in de hervormde kerk en de gereformeerde gemeente gevierd. Doordeweeks of op zondagmiddag kerkte ik er wel eens. Omgekeerd spraken de kinderen van de gereformeerde gemeente over mij als ‘onze dominee’.”
Net als in Nieuwer ter Aa heeft de samenwerking in Dordt geen officiële status. „Dat is juiste de charme ervan.” Het persoonlijk contact binnen het Klein Convent maakt het gemakkelijk om bij vervelende kwesties de telefoon te pakken. „Een heel gevoelig onderwerp voor predikanten is grensverkeer. Ook op dat punt is er hier grote collegialiteit. We zijn geen kruideniers die op elkaars klanten azen. Als mensen van de gereformeerde gemeente naar ons over willen komen, hebben ze wat uit te leggen. Dan is het niet: ‘Kom maar binnen met je knecht.’ De pijn door grensverkeer wordt door de goede contacten op z’n minst verzacht.”

Door het Klein Convent kreeg ds. Van Wijk een realistischer kijk op de afgescheiden gemeenten. „Als hervormde jongen had ik een hoge dunk van de christelijke gereformeerde kerk en de gereformeerde gemeente, maar dat beeld is wat bijgesteld door de broeders. ‘Ach, Gerrit, je moest eens weten wat wij soms aan opvattingen tegenkomen.’ Die eerlijkheid vergroot het onderlinge begrip.”
De hervormde predikant verheelt niet dat er ondanks de gezamenlijke verbondenheid aan de gereformeerde belijdenis kleurverschillen zijn. Maar de band door de confessie is voor hem bepalend. „Kleurverschillen zijn er ook bínnen een kerk. Ben je van mening dat jij vanuit de Schrift dingen mocht ontdekken die elders te weinig aandacht krijgen, dan is dat een reden te meer voor contact. Wat goed is voor mij, is ook goed voor anderen. Omgekeerd kunnen zij je de ogen openen voor blinde vlekken in je eigen kring.”

Eenheidsdrijvers
Gezamenlijke hervormingsavonden zijn in Dordrecht al jaren vanzelfsprekend. Daarnaast kent de stad interkerkelijke bijeenkomsten in de Trinitatiskapel, die worden georganiseerd door de Stichting Reformatie Instituut Dordrecht. Ook daaraan verlenen predikanten van het Klein Convent hun medewerking. Zo hield de vrijgemaakte ds. A.J. van Zuijlekom een lezing over de Dordtse Leerregels. Ds. Kieviet ging met pastoor Tj. Visser van de Anthoniuskerk in gesprek over het heilig avondmaal. „Het zijn vaak mooie avonden”, constateert Van Wijk.
Van het streven naar kerkelijke eenwording kreeg de hervormde predikant door Samen-op-Weg een afkeer. „Ik heb gezien wat het oplevert als je mensen eenheid door de strot duwt. Dat brengt juist scheuring teweeg. Eenheid is geen organisatorische maar een geestelijke aangelegenheid. Ik ben beducht voor het thematiseren van dit onderwerp. Eenheid moet je beléven. Als het goed is gaan we zo met elkaar om, dat op een dag iemand zegt: ‘Wat raar dat we dit nog gescheiden doen.’ Dán komt er water in de pomp. Daarom heb ik weinig met eenheidsdrijvers die het van structuren verwachten. Geef mij maar het pretentieloze van het Klein Convent. We bidden met elkaar, lezen uit de Bijbel en ervaren een verbondenheid die soms groter is dan die binnen de eigen gemeente. Dat is de eenheid waar ik wat mee heb.”

Mooie ochtenden
Bas van den Boogaard kwam bij het Klein Convent door ds. P. Molenaar, destijds hervormd predikant te Dordrecht. Tot die tijd had de voorganger van de zelfstandige gemeente Calvijn, in het dagelijks leven groenteverkoper, nauwelijks contact met andere voorgangers in zijn woonplaats. Wel bezocht hij al de Haamstedeconferenties en de samenkomsten van een interkerkelijke predikantenkring.
Het Klein Convent ervaart hij als een combinatie van een studie- en een vriendenkring. „De sfeer is open en hartelijk en de inleidingen zijn altijd boeiend, ook door de variatie. Ieder heeft zijn eigen interesses. De laatste keer hield ds. De Lange een inleiding over de relatie tussen psychiatrie en bevrijdingspastoraat. Buitengewoon leerzaam!”
Zelf vertelde hij op een ochtend wat over de geschiedenis van de vereniging Calvijn. Later deelde hij met de broeders wat hij had geleerd door een prekenserie over het boek Openbaring.
„Het zijn altijd mooie ochtenden. In het begin voelde ik me ietwat een buitenbeentje, maar dat was mijn eigen schuld. De broeders hebben me nooit als een lekenpreker behandeld.”

Positieve reacties
Door de onafhankelijke positie heeft Calvijn niet te maken met bredere kerkelijke vergaderingen. Het bestuur kan zijn eigen lijn bepalen. In de zondagse diensten gaat Van den Boogaard voor, tijdens de doordeweekse diensten een gastspreker. Meestal is dat een predikant van de Protestantse Kerk in Nederland, soms een van de Hersteld Hervormde Kerk. „Dat is bij ons geen probleem.”
Toch is ook de voorganger van Calvijn geen ijveraar voor institutionele eenheid. „Die laat zich niet organiseren. Ik bid erom dat God Zelf Zijn volk bijeenbrengt. Niet zozeer in één kerkgebouw, maar in de erkenning van elkaar. Daarin kan zo’n Klein Convent een plek hebben.”
Het contact tussen de predikanten heeft zijn weerslag op de leden van de gemeenten. „Om de intrededienst van ds. De Lange te kunnen bijwonen, heb ik onze eigen dienst een halfuur verzet. Dat was vroeger ondenkbaar. Laat staan dat doordeweeks een hervormde dominee bij ons op de kansel zou staan.”
Ds. Van Wijk deed dat zelfs op een zondag. Totaal onverwachts. „Hij wilde mij een keer beluisteren en zat met zijn zoon Pieter in de kerk, maar de dag ervoor had ik bij het schoonmaken van een schoorsteen een bijennest geraakt. Mijn hele gezicht was opgezwollen door de steken, dus ik heb de broeders gevraagd een preek te lezen. Dat waren ze van plan, tot de koster kwam melden: ‘Er zit een dominee in de kerk, kunnen we die niet vragen?’ Van Wijk was bereid om te preken, maar wilde nog wel even naar huis om een schets te halen. Omdat het tijd was, zeiden de broeders: ‘Probeer het maar zonder, wij bidden ervoor.’ Gerrit heeft gepreekt over Hanna, uit 1 Samuël 1. Daar heb ik heel veel positieve reacties op gehad. Kijk, dat zijn toch mooie dingen. Zomaar, spontaan!”

Samenwerking of eenwording?

Het dagelijks bestuur van het Contact Orgaan Gereformeerde Gezindte (COGG) kwam in augustus 2013 met een document waarin visie, missie en doelstellingen zijn geformuleerd. Het grootste verschil met het voorgaande visiedocument is, dat daarin de nadruk lag op het creëren van organisatorische eenheid. Nu zet het COGG primair in op het bevorderen van onderlinge gemeenschap, in de Bijbelse zin van het woord.
Ds. W. Silfhout, predikant van de Gereformeerde Gemeenten, sluit in zijn jongste boek ‘Verdrukt maar niet verdreven. De roeping van de kerk in tijden van tegenwind’ juist aan bij de oorspronkelijke doelstelling van het COGG. „Misschien wel door de nood gedreven zoekt de kerk van de toekomst naar eenheid met al degenen die eenzelfde geloof belijden. Niet alleen naar eenheid over de kerkmuren heen, maar ook naar institutionele eenheid.” Een opvallend geluid. De Gereformeerde Gemeenten toonden zich altijd kritisch ten opzichte van het COGG.
In Dordrecht is al bijna twintig jaar sprake van broederlijke samenwerking tussen voorgangers van gereformeerd belijden, zonder hoge kerkelijke ambities. Het zogenaamde Klein Convent kwam voort uit samensprekingen tussen de christelijke gereformeerde kerk van Dordrecht-Zuidhoven en de gereformeerde kerk vrijgemaakt, in het najaar van 1995. De toenmalige predikanten van beide gemeenten, ds. J.G. Schenau en ds. P Niemeijer, zagen het belang van breder contact met collega’s van gelijk belijden. „Vanuit het verlangen naar contact van hart tot hart rond de Heilige Schrift en de gereformeerde belijdenis.” De christelijke gereformeerde ds. A. van de Weerd, de hervormd gereformeerde ds. J. de Groot en ds. P. van Ruitenburg van de gereformeerde gemeente gaven gehoor aan de oproep. Vandaag telt het ‘Klein Convent negen ‘leden’.

Ds. H. Hofman:"We respecteren elkaars muren en bidden om de vrede voor Jeruzalem'

Interkerkelijk contact met medepredikanten was voor ds. H. Hofman tot 2012 een onbekend fenomeen. Negen jaar werkte hij als zendingspredikant in Bolivia. Aansluitend was hij vier jaar predikant in Sioux Center, een dorp in de Amerikaanse staat Iowa. Het waren eilanden, waar hij een geïsoleerd bestaan leidde.
Na zijn intredepreek in Dordrecht sprak voorganger Bas van den Boogaard van de vrije gemeente Calvijn hem toe namens het Klein Convent van Dordt. „Hij nodigde me meteen uit voor de eerstvolgende samenkomst, de dag erna. Toen wás ik er ook.”
De sfeer verraste hem. „Vanuit Amerika ben ik het kerkelijk nieuws in Nederland blijven volgen. Opvallend daarin is de continue strijd rond kerkelijke verdeeldheid en kerkelijke eenheid, waarop je wordt aangesproken en beoordeeld. Daar zag ik best wat tegenop, omdat ik er geen behoefte aan heb mezelf of mijn kerkverband te profileren. Ik vind het weleens vermoeiend om me met allerlei theologische geschilpunten bezig te moeten houden. Dat is wat mij betreft een zaak voor geleerden, niet voor een eenvoudige dienaar des Goddelijken Woords die al zijn tijd nodig heeft om voor de komende zondag twee nieuwe preken klaar te krijgen en zorg te dragen voor de gemeente.”

Bij het Klein Convent voelde hij zich vanaf de eerste ontmoeting op zijn gemak. „Dominee Golverdingen hield een inleiding over zijn promotieonderzoek naar de situatie in de Gereformeerde Gemeenten in de jaren voor de scheuring van 1953. Daar werd zeer geïnteresseerd naar geluisterd. De heftige discussie die ik verwachtte, bleef uit. We zijn niet gemaakt lief tegen elkaar, maar niemand heeft behoefte om de kerk van de ander een duw te geven.”
De kracht van het Dordtse predikantengezelschap is voor ds. Hofman dat niet geforceerd naar eenheid wordt gezocht. „Ieder weet waar de ander staat, onderlinge verschillen worden geaccepteerd.”
Een van zijn gemeenteleden, J.J. Rietveld, schreef recent het boekje ‘Is kerkelijke verdeeldheid zonde?’ Het bevat interviews met predikanten en ambtsdragers uit de gereformeerde gezindte. „De beste bijdrage vond ik die van collega G. van Wijk. Op de vraag naar de criteria voor hereniging was zijn antwoord: ‘Misschien is het belangrijkste criterium wel dit, dat we alle inspanningen om tot hereniging te komen staken.’ Dat is me uit het hart gegrepen. Ik behoor niet tot de mensen die pas tevreden zijn als we op elkaars preekstoelen staan. Aan mijn eigen gemeente heb ik de handen meer dan vol. Daar weet ik me door God geroepen, zoals de broeders van het Klein Convent dat op hún plaats hebben.
We blijven gewoon op onze plek, respecteren elkaars muren en bidden om de vrede voor Jeruzalem. Dat is een houding die me bijzonder aanspreekt.”

Ds. A.J. van Zuijlekom: 'ik ervaar binnen het Klein Convent herkenning en broederschap"

Het was voor ds. A.J. van Zuijlekom geen vraag of hij zou gaan participeren in het Klein Convent. Wel keek de gereformeerd vrijgemaakte predikant aanvankelijk de kat uit de boom. „Dat zit in mijn karakter.” Geleidelijk gaf hij zich meer bloot. „Je kunt de dingen daar veilig delen. Ik ervaar binnen het Klein Convent herkenning en broederschap. Het is plezierig om elkaar te ontmoeten en de anderen vanuit de verbondenheid die er is op de hoogte te houden van wat er in je eigen gemeenschap leeft en speelt. Dat geeft over en weer meer begrip.”
Illustratief is voor ds. Van Zuijlekom de inleiding die hij hield over de Nieuwe Bijbelvertaling, die in zijn gemeente wordt gebruikt. „Daarmee nam ik de kritiek van broeders op deze vertaling niet weg, maar ze kregen wel een duidelijker beeld. Het gesprek met collega’s van andere kerkverbanden helpt je om bepaalde standpunten te begrijpen. Ik ben met overtuiging vrijgemaakt, maar Paulus zegt in Efeze 3 dat we alleen samen met alle heiligen in staat zijn om te vatten hoe groot, hoe diep en hoe breed de liefde van Christus is. Daarom probeer ik me vanuit verschillende bronnen te voeden.”
De gereformeerd vrijgemaakte predikant participeert om die reden ook in het Evangelisch Contact Dordrecht. „Daar ontmoet ik vooral evangelische voorgangers. Het is goed om met elkaar in gesprek te zijn. Al wil je het niet, er zijn bewegingen van leden tussen de verschillende gemeenten. En het werkt verbroederend als je bij elkaar het hartelijke verlangen om te buigen voor de ernst van het Woord van de Heer opmerkt. Wat mij in de bevindelijke kringen aanspreekt, is het besef van eerbied. Dat vind ik ook voor onze eigen erediensten belangrijk. Zo zijn er veel meer punten van overeenstemming. Na een lezing in de Trinitatiskapel over de Dordtse Leerregels kwam een ouderling van de gereformeerde gemeente, die daar catechisatie geeft, me bedanken.”

Binnen het Klein Convent was vooral de ontmoeting met Bas van den Boogaard een verrassing. „Toen ik me als nieuweling in Dordrecht wat verdiepte in de plaatselijke kerken, las ik over een groep Calvijn, aan het Kromhout. Mijn eerste gedachte was: wat is dat voor bijzonders? Totdat ik Bas leerde kennen. We staan veel dichter bij elkaar dan ik voor mogelijk hield. Net als ik leest hij graag in Calvijn. De naam van zijn gemeente is geen vlag op een modderschuit. Dit soort contacten ervaar ik als verrassend en verrijkend.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen