Bethel bleef overeind

Een kort, doodlopend straatje eindigt pal voor de deur van gebouw Bethel. In de twee zuilen voor de portiek zijn de sporen van granaatinslagen zichtbaar. Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.
Op de tafel in de consistoriekamer hebben ds. W. Stijf en ouderling A. Bok grote, geplastificeerde foto’s klaargelegd: „Kijk, zo was het vroeger.”
Bethel werd in 1908 gebouwd aan de Grobbendonckstraat in de wijk Het Zand, tussen de spoorlijn en het riviertje de Dommel, pal ten westen van het stadscentrum. Tijdens de opmars van de bevrijders werden in oktober 1944 de omliggende gebouwen door beschietingen en branden verwoest. „Alleen het gebouw Bethel bleef, als door een wonder, gespaard”, meldt de ‘Kroniek van het kerkgebouw Bethel ’s-Hertogenbosch’, die oud-voorzitter J.J. Keur in 2006 publiceerde.
Tijdens de wederopbouw na de oorlog verdween de Grobbendonckstraat, behalve het eerste stukje, dat bewaard bleef als toegang tot het kerkgebouw.

Verhuur
Een kansel, een hoog plafond, glas-in-loodramen, zeventig stoelen, een pijporgel, dat is de kerkzaal. Een uitbouw (vroeger weleens verhuurd, onder meer als kapsalon) doet nu dienst als consistoriekamer. Boven de hal, achter het orgel, bevindt zich een vergaderzaaltje.
De bovenverdieping staat sinds 1 januari leeg. Vroeger woonde de conciërge er; nu wordt de etage al jaren aan bedrijven verhuurd. „Die moeten wel bij het gebouw passen”, zegt ouderling Bok. „’s Zondags mag er niet worden gewerkt en doordeweeks moeten de kerkelijke activiteiten niet worden belemmerd. Uit de huur bekostigen we het onderhoud.”

Evangelisatie
De kerk werd gebouwd door ‘de Vereniging tot Evangelisatie in en ten bate van de Nederlandse Hervormde Kerk binnen de classis ’s-Hertogenbosch’, in 1906 opgericht om de gemeenteleden bijeen te brengen die moeite hadden met de vrijzinnige prediking. Tot de jaren vijftig behoorde de vereniging tot de ethische richting. Vanaf de jaren dertig werden er steeds minder diensten gehouden.
De kerkelijke arbeid in Bethel ging vanaf 1957 uit van de afdeling van de Gereformeerde Bond die in de Brabantse hoofdstad was opgericht. Vanaf 1958 werd er weer elke zondag een dienst belegd en sinds 1961 zijn het er twee. Wat jarenlang niet mogelijk was geweest, gebeurde in 1967: de centrale kerkenraad erkende de Bethelgemeente op hervormd-gereformeerde grondslag. Sindsdien heeft ze ook ambtsdragers.
Ouderling Bok was tot vorig jaar november diaken. „De meeste diaconale vergaderingen woonde ik wel bij. Dat gaat wat gemakkelijker dan bij kerkenraadsvergaderingen, omdat daar het richtingsverschil veel duidelijker naar voren komt.”
Ds. Stijf onderhoudt contact met de andere predikanten in de Brabantse hoofdstad. „Er is verschil in identiteit, maar het is positief om met elkaar in gesprek te zijn. Het contact tussen onze afdeling en de centrale kerkenraad is gelukkig goed.”

Dorp en stad
Vijf mannen vormen het afdelingsbestuur. Drie van hen zijn ambtsdrager: naast ouderling Bok is er een ouderling-kerkrentmeester en een diaken. „We hebben alle ambten; zelfs een eigen predikant.”
Ds. W. Stijf kwam in 2004 als kandidaat naar de Hervormde gemeente Meeuwen en Hagoort in het Land van Heusden en Altena, aan de overkant van de Maas. „Kleine gemeenten krijgen het financieel moeilijker. Meeuwen zocht daarvoor een oplossing. ’s-Hertogenbosch keek in die tijd juist uit naar een voorganger in deeltijd. Ik ben hier sinds 2010 voor 20 procent van mijn tijd gedetacheerd.”
Ds. Stijf preekt zo’n 25 keer per jaar in Den Bosch, leidt de Bijbelkring en verzorgt het pastoraat. Daarnaast geeft hij leiding aan een jongerengroep: „Mijn catechisanten werden belijdeniscatechisanten en ze besloten na het afleggen van belijdenis bij elkaar te blijven komen.”
De predikant groeide zelf op in een stadsgemeente, de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland te Kampen. „Ik vind het mooi om zowel in een dorp als in een stad te werken en de overeenkomsten en verschillen te zien. In een dorp is de kerkgang nog min of meer vanzelfsprekend, maar in de stad is het een bewuste keuze om naar de kerk te gaan. Er is hier een familiegevoel: de mensen zijn erg op elkaar betrokken; ze hebben elkaar ook nodig.”

Vergrijsd en verjongd
De afdeling telt een kleine vijftig leden. „Enkelen wonen hier in de stad, de anderen in de wijde omtrek: Rosmalen, Vught, Hedel”, zegt Bok. „Onze secretaris is naar Zaltbommel verhuisd, maar hier blijven kerken. Hij is een van de leden die van roomse afkomst zijn en door hun huwelijk bij onze gemeente kwamen. Hij is ook een van de weinige oorspronkelijke Bosschenaren in de gemeente. Zelf kerk ik hier sinds ik in 1997 van Poederoijen naar Rosmalen verhuisde. In het verleden kwamen hier ook militairen, verpleegkundigen, studenten en mensen die in het asielzoekerscentrum in Vught verbleven, maar die groepen zijn verdwenen.”
’s Morgens zijn er 30 tot 35 kerkgangers, ’s avonds de helft minder. Daarnaast zijn er enkele bejaarde leden die thuis meeluisteren.
Tot een jaar of vijf geleden slonk het ledenaantal door vergrijzing. „Jonge gezinnen vertrokken omdat er geen protestantse school is. Er hebben zich hier nu echter enkele jonge gezinnen gevestigd. We hebben tijdens de diensten weer kinderoppas”, zegt de ouderling.
„Nieuwelingen worden direct in de groep opgenomen, welke achtergrond ze ook hebben”, constateert ds. Stijf. „De gastvrijheid is een sterke kant van deze gemeente.”

Gratis parkeren
Van 1948 tot 1962 hield ook de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) diensten in Bethel. Die gemeente bouwde vervolgens pal ernaast een eigen kerk. „Dat gebouw is in 2002 vervangen door een appartementencomplex. De ingang van hun parkeergarage bevindt zich aan ons straatje. Daarom is het toegangshek dat aan het begin van de straat stond, verplaatst richting ons gebouw.”
De steunbeer met de naam ‘Bethel’ bleef staan. Omdat het kerkgebouw achteraf ligt, is boven de fietsenstalling een groot, kleurig bord aangebracht om bezoekers de weg te wijzen.
„Door de verplaatsing van het hek kunnen er nog maar drie auto’s voor de deur staan. De andere kerkgangers parkeren in de omgeving. Elk lid heeft een kaart achter de voorruit, zodat we ’s zondags geen parkeergeld hoeven te betalen. Het is wel lastiger geworden om een plek te vinden, omdat het nu elke zondag koopzondag is.”

Buurtcontact
Gebouw Bethel staat op een steenworp afstand van het stadscentrum. „Dit is een mooie plaats”, zegt ds. Stijf. „Midden in het turbulente stadsleven gaat hier het Woord van God open. Het is wel gebeurd dat ik pal na kerktijd met mijn auto in een carnavalsstoet terechtkwam.”
Meerdere keren heeft de gemeente gefolderd in de omliggende woonwijk. „Onze mankracht is beperkt”, zeggen de beide ambtsdragers. „We zijn ook weleens de huizen langs gegaan in de week voor Kerst, hebben de mensen iets aangeboden en hen uitgenodigd. Ze zijn niet gekomen. Je hoopt dat je mensen nieuwsgierig maakt: wat is dat voor een groep die daar op zondagmorgen al een kerkdienst houdt op het moment dat wij het gordijn van ons appartement pas openschuiven? Hopelijk stralen we iets uit, zodat ze denken: Die mensen hebben iets wat wij niet hebben.”
Bethel is een monument en trekt daardoor bezoekers tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag. „Er komen dan wijkbewoners die na jaren pas ontdekken dat hier een kerk is.”
De toekomst? Bok: „Daar maakten we ons zorgen over, en toen opeens voegden zich enkele jonge gezinnen bij onze groep. We wisten ook wel dat wij gewoon ons werk moeten doen en dat de Heere Zelf voor de kerk zorgt.” Ds. Stijf: „Het is de gemeente des Hééren. Die kan door een diep dal gaan, maar dan gebeuren er soms wonderlijke dingen. De toekomst ligt in Gods hand. Het is een oefening om dat uit handen te geven.”

Dit is het slot van een vierdelige serie over kleine stadsgemeenten. Eerdere afleveringen gingen over Breda, Den Haag en Deventer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen