De laatste vlam vóór het uitdoven van de wereld

De komst van internet wordt nog weleens vergeleken met de uitvinding van de boekdrukkunst. Begrijpelijk, want de impact van de uitvinding van de drukpers door Johannes Gutenberg rond 1445 was enorm. Voor deze uitvinding was het vermenigvuldigen van boeken letterlijk een monnikenwerk. Deze handschriften waren zeer kostbaar en exclusief. De grootste Parijse bibliotheek bevatte in die tijd niet meer boeken dan wat de gemiddelde Nederlander nu in zijn boekenkast heeft staan.

De boekdrukkunst leverde een enorme bijdrage aan de emancipatie van de burger. Het schoolwezen veranderde, want leren lezen werd belangrijk, en men kon zelf kennis nemen van nieuwe ideeën en theorieën op het terrein van natuurwetenschap, kunst en theologie. Het gedrukte boek verruimde voor grote groepen de blik op de wereld. De drukpers zorgde voor een toename van de toegankelijkheid van informatie en de snelheid van verspreiding ervan.
De invloed van de boodschap van Maarten Luther zou zonder de boekdrukkunst niet zo groot zijn geweest. De Reformatie wordt dan ook wel de dochter van de boekdrukkunst genoemd. Het lezen van Luthers teksten bracht de massa in beweging. Niet alleen doordat men zelf kon lezen, maar ook doordat onder anderen predikanten de pamfletten van Luther hardop aan het publiek voorlazen.
De snelheid waarmee de boodschap van Luther zich verspreidde, was voor die tijd ongekend. Van zijn boek ‘Sermon von Ablass und Gnade’ (1517) verschenen tussen 1518 en 1520 22 drukken. ‘An den Christlichen Adel deutscher Nation’ verscheen in 1520 in een eerste oplage van 4000 exemplaren. Deze voor die tijd grote oplage was in een week uitverkocht en in het jaar van verschijnen werd het boek twaalf keer herdrukt.

Anno 2015 bestaat er geen twijfel over dat de uitvinding van de boekdrukkunst tot grote omwentelingen in kerk en staat heeft geleid en staan we doorgaans louter positief tegenover deze technologie. In de vijftiende en zestiende eeuw was er echter ook stevige kritiek te horen op de uitvinding van de drukpers. Met name monniken hadden er grote moeite mee en zij schreven deze kunst ook wel toe aan de invloed van de duivel. De verspreiding van ketterij werd erdoor bevorderd.
Het kritische denken nam toe, met als gevolg de opkomst van humanisme, renaissance en verlichting. Er werd niet alleen informatie gedrukt, maar ook proza en poëzie. En begin 16e eeuw was ook al duidelijk dat afbeeldingen de boekverkopen gunstig beïnvloedden. Allerlei boeken, van geschiedenis tot erotiek, werden met illustraties gedrukt.
Vijfhonderd jaar geleden was er ook al angst dat men overladen zou worden met informatie en dat men, door thuis te gaan lezen, zou vereenzamen. Lezers zouden misschien zelfs de kerk wel gaan mijden en welke gevolgen zou het hebben als gewone mensen boeken zouden kunnen publiceren?

In de kern is de impact van de internettechnologie goed vergelijkbaar met die van de drukpers. Internet en sociale media hebben enorme invloed op de toegankelijkheid van informatie. Dit kan leiden tot grote omwentelingen in kerk en staat. Een belangrijke voorwaarde is dat het publiek digitaal geletterd is. Om goed gebruik te kunnen maken van de boekdrukkunst moest men leren lezen. Zo dient men zich nu onder andere te wapenen tegen de gevaren van internet en te leren om effectief informatie te zoeken en te selecteren.
De houding van Luther ten opzichte van de boekdrukkunst kan hedendaagse christenen inspireren om de internettechnologie te zien als de laatste vlam vóór het uitdoven van de wereld. Zo gezien is internet een belangrijk middel waarmee God de zaak van het Evangelie voortstuwt en het Evangelie van het Koninkrijk in heel de wereld gepredikt wordt tot een getuigenis voor alle volken (Mattheüs 24:14).

Drs. A.W. van Vugt
directeur Bedrijfsvoering bij Chr. Hogeschool Ede en jeugdouderling in PKN-gemeente

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen