Ziekentroost

Onlangs overleed een vrouw in onze gemeente. Aan haar ziekbed, dat haar sterfbed werd, lazen de kinderen haar de Ziekentroost voor. Eerder had ik eens van een oude buurvrouw gehoord die dit deed bij het ziekbed van haar jonggestorven echtgenoot. Het trof me. Want hoewel de Ziekentroost achter in ons kerkboekje staat, wordt er maar weinig gebruik van gemaakt. Doorgaans zijn er andere troostbronnen waar men uit put. De goede niet te na gesproken, komt het me voor dat die bronnen niet altijd even helder water bevatten.
De Ziekentroost is van Vlaamse afkomst. Cornelis van Hille, die op 20 februari 1540 in Yperen geboren werd, is er de auteur van. Hij groeide op in een gezin dat de leer van de Reformatie omhelsde, in een tijd waarin de brandstapels rookten. Toen Alva ter bestraffing van de protestanten naar de Nederlanden toog, vluchtte hij met bijna vierhonderd Ypenaren naar Engeland. Daar, onder koningin Elizabeth, waren de protestanten veilig.
Cornelis werd in Norwich boekenverkoper en ouderling van de vluchtelingengemeente. Waarschijnlijk heeft hij toen de Ziekentroost geschreven. Graag zag hij dat men deze van buiten zou leren, om zo bij ziekte vanuit het Woord de helpende hand te bieden.
Hij heeft waarschijnlijk in Genève theologie gestudeerd. Later is hij predikant geworden in Haamstede en, toen de kust veilig was, in Oudenaarden en Gent, in zijn vaderland. Toen de gereformeerde prediking daar definitief werd verboden en vele protestanten naar de Noordelijke Nederlanden vertrokken, werd hij predikant in Rotterdam.

Van Hille heeft twee keer een Ziekentroost geschreven, een kleine in 1571 en een grote in 1579. De korte versie is in ons kerkboek gekomen.
Op de synode van Den Haag in 1586 is besloten het boekje in het kerkboek op te nemen, met daarbij enkele teksten om in doodsnood te bidden. Daar heeft Cornelis van Hille de hand dus niet in gehad.
Omdat er in die dagen nog heel wat analfabetisme was, werd de Ziekentroost vooral gebruikt door de ziekentroosters, die de predikanten vaak assisteerden in het ziekenpastoraat. Ook op de schepen van de WIC en de VOC waren ziekentroosters aanwezig. De Ziekentroost moest dus een leidraad zijn bij het pastorale werk. In principe was ze (volgens het voorwoord) bedoeld om de zieke broeder of zuster te versterken en te vermanen, zoals we lezen in Mattheüs 25: „Ik ben krank geweest en gij hebt mij bezocht.”
De Ziekentroost gaat in vogelvlucht door de hele heilsleer: de oorsprong van de ellende van een mens; het werk van Christus; de vragen over kruis en lijden; de voorspoed van de goddelozen en de tegenspoed van de rechtvaardigen; de opstanding der doden en het eeuwige leven.
Wat ons vooral opvalt, is het intensieve gebruik van de Heilige Schrift. Zelfs wordt uit het apocriefe geschrift Jezus Sirach geciteerd. Het gaat in dat geval om stichtelijke elementen die niet strijden met de canonieke boeken.

Johan van Oldenbarnevelt, die sympathiseerde met de remonstranten, kon in de laatste nacht voor zijn dood niet slapen. Daarom droeg hij de gereformeerde predikant Beyerus, die hem bij moest staan, op hem voor te lezen uit de Ziekentroost. Hij beaamde de inhoud. Wonderlijk, omdat de inhoud bepaald niet arminiaans is.
In een bundeltje preken over de Ziekentroost, getiteld ‘In het nooit ontdekte spoor’, schreef dr. C.A. Tukker veertig jaar geleden dat de Hervormde Kerk het boekje niet meer in het dienstboek wenste op te nemen, vanwege het verouderde karakter. Men zou in onze tijd andere vragen hebben rond gezondheid en ziek zijn.
Iemand schreef eens dat hij de Ziekentroost iets vond van de gereformeerde vaderen maar niet van de gereformeerde moeders. Dat is nog maar de vraag. Een waarlijk gereformeerde moeder weet evenals een echte gereformeerde vader uit bevinding dat er uiteindelijk maar één troost is in leven en sterven, namelijk die van de Ziekentroost.

Ds. M. van Kooten, Elspeet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen