Ik mag soms wel iets bozer zijn

Kees van der Staaij
Mr. C.G. (Kees) van der Staaij (1968) is geboren in Vlaardingen en opgegroeid in Tiel. Hij werkte na zijn studie rechten bij de Raad van State. Sinds 1998 in de Tweede Kamer voor de SGP, sinds 2010 als fractievoorzitter. Gehuwd met Marlies van Ree; samen hebben ze twee kinderen.

Het is nog reces, maar er wordt al geschoven met het afgesproken tijdstip voor het gesprek. De drukke septemberperiode werpt zijn schaduwen vooruit. Van de twee maanden dat het politieke bedrijf stil ligt, blijft meestal netto weinig over. Van der Staaij probeert drie weken vrij te houden om met zijn gezin door te brengen. Dit jaar is dat gelukt. „Een week Ouddorp en twee weken Italië.”
Vorig jaar ging het minder goed. „Eerst was er de ramp met de MH17 en aansluitend het oprukkende IS, discussies over de positie van de christenen en Jezidi’s en narigheid in de Gazastrook. Als je er al niet daadwerkelijk mee bezig bent, spelen dit soort kwesties toch in je hoofd.”
Het is altijd passen en meten. De twee aangenomen en uit Colombia afkomstige kinderen van Kees en echtgenote Marlies moeten het op doordeweekse avonden meestal zonder hun vader stellen. „Daar stond de afgelopen jaren tegenover dat ik ’s ochtends meestal met hen startte. Je begint als Kamerlid niet echt vroeg en Den Haag is voor mij dichtbij.” Aan het gezamenlijke ontbijt is recent een abrupt einde gekomen, nu ook Camila (bijna 12) naar de middelbare school is gegaan. De 14-jarige Michaël ging haar voor.

Gruwelen
Hun vader probeert er zoveel mogelijk voor zijn gezin te zijn. De vrijdagavond houdt hij regelmatig vrij en op zaterdag beperkt hij het Kamerwerk. Hij maakt dankbaar gebruik van recesperiodes. „Vorig jaar heb ik met Michaël een Vader-zoon-driedaagse gedaan. Dat was een mooie belevenis.”
Aan hobby’s komt hij niet echt toe. Zijn favoriete bezigheden - het lezen van boeken en literatuur en het maken van verre reizen - combineert hij meestal met vakanties en werkbezoeken. „In Italië heb ik Het Rode Paard van Eugenie Corti gelezen.” Het verhaalt van onbeschrijfelijke gruwelen tijdens de veldtocht in Rusland. „Je wordt er wijzer van.”
Dat laatste tekent het Kamerlid, dat altijd zoekt naar verdieping. „Tijdens werkbezoeken van de Kamer in andere landen probeer ik een kerkdienst te bezoeken en met gewone mensen in contact te komen. In China kwam ik in een huiskerk. Dan word je wel even stil, als je hoort dat het nog maar de vraag is of er die week daarop opnieuw een dienst kan worden belegd...”
De Bijbel omschrijft Van der Staaij als de bron waaruit hij dagelijks put. „Dat is niet zomaar iets voor thuis, maar het Woord raakt de hele manier waarop ik in het leven sta. Dat beïnvloedt dus ook je politieke werk. Dat doen we ook als fractie: elke dinsdagochtend bestuderen we met Kamerleden en medewerkers een Bijbelgedeelte. Sinds de zomervakantie hebben we nog iets extra’s ingevoerd: naast het Bijbellezen en gezamenlijk bidden, zingen we nu elke week ook met elkaar. Ook die dingen vormen je.”

Niet te klef
In zijn sobere werkkamer, persoonlijk gemaakt met onder meer een Colombia-vlaggetje en familiefoto’s, formuleert hij zorgvuldig zijn antwoorden. Aan de wand hangt een foto van de inhuldiging van de Koning, in een hoek staat een Irakees bordje, dat wijst op zijn inzet voor vervolgde christenen.
Na een gesprek in de pastorie van toenmalig partijvoorzitter ds. Budding in Waarder belandde Kees van der Staaij in 1998 op de derde plek van de landelijke lijst. Een derde Kamerzetel, eerder verloren, leek niet haalbaar. Bij de precieze tellingen pakte dat anders uit. „Ik werd midden in de nacht gebeld door Van der Vlies. Ik werd de volgende ochtend om half tien in de fractievergadering verwacht.”
Het fractievoorzitterschap, sinds 2010, viel samen met een bijzondere periode waarin elkaar opeenvolgende regeringen nauwelijks of helemaal niet om de partij heen konden. Eerst alleen onder Rutte 1 en onder Rutte 2 samen met CU en D66. Dat was al iets moeilijker. „Er kwamen meer partijen bij waarmee rekening moest worden gehouden en er viel alleen over materiële zaken te praten.” Bovendien moest er met D66 erbij worden gewaakt voor een sfeer van ‘kijk ons eens’. „We wilden en mochten niet te klef worden.”
Na de laatste verkiezingen voor Provinciale Staten zijn de machtsverhoudingen in de Eerste Kamer gewijzigd. Er zijn nog meer partijen nodig voor een meerderheid. Is de tijd dat de SGP op het Binnenhof echt een machtsfactor vormde voorbij? „Zo absoluut ligt het niet, want bij wisselende meerderheden blijven we zoeken naar mogelijkheden om invloed uit te oefenen. De politiek blijft vaak een zaak van dagkoersen.”
Zijn eigen rol relativeert hij met graagte. Het waren vooral de omstandigheden, de afbrokkeling van grote partijen. „Doordat bij D66 een senator met een verkeerd potlood stemde, kregen we onder Rutte 1 een unieke positie. Zoiets moet je gegeven worden.”

Storm
Dat het politieke bedrijf onverwacht hoon en spot kan oproepen, ondervond Van der Staaij toen cabaretier en VARA-presentator Claudia de Breij hem enkele jaren geleden de nodige verwensingen toeslingerde op Twitter, toen de SGP aangaf tegenstander van duomoederschap te zijn. Op zijn initiatief had hij met haar een verhelderend gesprek. Publieke tegenstand kreeg de SGP’er ook toen zijn uitspraken over abortus na verkrachting onderwerp van discussie werden in de sociale media. Het leidde tot haatmails en bedreigingen, zodat hij moest worden beveiligd tijdens publieke optredens.
Heftige momenten, aldus Van der Staaij. „Het is alsof je plotseling in een storm belandt. Ik zei wat we altijd al vonden en had niet het idee rare dingen te hebben geuit. Maar soms kunnen uitspraken in deze tijd verknipt in beeld komen. Heel naar, het lijkt wel alsof men je niet wil begrijpen.” De abortusdiscussie had evenwel ook een positief effect. „Het onderwerp was echt weer in beeld en ik ondervond veel steun.”

Eigen roeping
Anders ligt dat met de campagne die de SGP zelf startte om huwelijkstrouw via billboards te promoten. Dat gebeurde nadat de partij geen gehoor had gevonden toen ze zich tegen reclames voor datingsites als Second Love had gekeerd. „In dat geval organiseer je zelf tegenstand.”
De fractievoorzitter werd gevraagd zijn standpunt toe te lichten in De Wereld Draait Door (DWDD), een nieuwsprogramma dat bekend staat vanwege de harde wijze waarop deelnemers met niet welgevallige meningen worden bejegend en waarin kijkcijfers leidend zijn. „We waren al vaak gevraagd, maar hadden altijd nee verkocht omdat we ons niet willen lenen voor spannende uitzendingen. Nu zagen we een kans. Ik heb in die televisie-uitzending ook uitgelegd dat onze Schepper zelf wetten heeft gegeven om het huwelijk te beschermen. Ik vind het erg mooi als het in een seculier programma met veel onchristelijke kijkers lukt om iets over God en Zijn Woord te laten horen. Zo heb je als christen allemaal je eigen roeping. Op je eigen plek.”
In een enigszins chaotische setting kreeg hij tal van vragen waarin lacherig werd gedaan over huwelijkstrouw en waarin feiten en meningen elkaar doorlopend kruisten. Er werd ook heel persoonlijk geïnformeerd naar zijn eigen gedachten en gevoelens over vrouwen. „Alleen en later met een groepje medewerkers en voorlichters heb ik me zo goed mogelijk voorbereid. Op de feiten, maar ook op mogelijke antwoorden. En in het gebed. Dan moet je het overlaten.”
Achteraf constateert hij dat hij wellicht iets meer had kunnen laten doorklinken van de geneigdheid van alle mensen tot alle kwaad, maar hij beseft tegelijk dat een al te theologische insteek in „die omgeving niet in enkele minuten valt uit te leggen. Voor de kern van het verhaal was gelukkig voldoende tijd.”

Niet wakker gelegen
Voor de crowdfunding was de uitzending een groot succes. „We kregen geld van leden van D66, GroenLinks of SP.” Hij beseft dat er bij dergelijke optredens gemakkelijk misverstanden kunnen optreden. „Het is dan een uitdaging om het Bijbelse geluid uit te dragen in de context van deze tijd. Hoe breng je de boodschap verder? We proberen dat ook altijd bij de algemene beschouwingen in de Kamer te doen en steken daar vooraf veel tijd en energie in.”
Thuisgekomen vanuit Hilversum overheerste de opluchting. „Ik heb er niet van wakker gelegen.” De reacties zijn talrijk. „Soms loopt dat nog wekenlang door. Het gaat meestal om steunbetuigingen. Maar er zijn altijd mensen die vinden dat het anders had gemoeten. Ik waardeer het als mensen dat melden. Voor een lastige brief of mail maak ik graag even tijd. Soms merk je dat het heel teer ligt bij iemand.
Wel is het duidelijk dat je dit niet al te vaak moet doen. Zelf zou ik ook niet graag hebben dat mijn kinderen naar DWDD gaan zitten kijken. Maar je redt het niet meer door een goede brochure te schrijven.”

Glas wijn
Van boosheid heeft hij niet zoveel last. Algemeen ondervindt de SGP-leider respect vanwege zijn doordachte en rustige optreden en wordt hij gezien als een snelle en strategische denker. „Ik kan wel uit m’n slof schieten, maar dat heb ik eigenlijk alleen als er onoprechtheid aan de orde is.” Bekend is het moment dat hij D66-leider Alexander Pechtold ‘gezwam’ verweet, toen deze enkele jaren geleden aangaf dat alle partijen betrokken waren geweest bij de voorbereiding van een akkoord over een militaire missie (Kunduz). De SGP was er echter buiten gehouden. „Dat is een vorm van boosheid die ik toelaat.” Bedachtzaam: „Ik word wel eens aangemoedigd om mijn emoties iets vaker te uiten. Het kan een rol vervullen in het politieke debat.”
Zijn humorvolle uitsmijters tijdens gespannen debatten brengen ontspanning. „Dat relativeert. Als je nooit glimlacht, neem je jezelf te serieus.” Na de hectiek van het Binnenhof komt hij graag op verhaal in Benthuizen. Met echtgenote Marlies wordt, als de tijd het toelaat, de dag doorgenomen. Meestal onder het genot van een glaasje goede wijn. Liever niet van die zure, biologische, liet hij zich eens ontvallen. Wat wel? „Een Merlot vind ik prima.”

Alexander Pechtold over Kees van der Staaij
„Ik durf hem zonder terughoudendheid mijn goede vriend te noemen. Sinds onze samenwerking in de ‘C3’ (de steun van de constructieve drie D66, SGP en CU aan het kabinet, AE) hebben we elkaar beter leren kennen. Dat betekent dat er meer begrip en interesse is voor elkaars achtergrond. Ondanks alle verschillen, die we ook benoemen. Als leiders hebben we een collegiale samenwerking. De samenleving is al voldoende gepolariseerd.
Kees reageerde als een van de eersten in een persoonlijk bericht op de dood van Els Borst, terwijl zij aan de wieg stond van wetgeving die bepaald niet gewaardeerd wordt bij zijn kiezers. Hij weet dat onderscheid te maken. Dat getuigt van ongelooflijk veel beschaving.”
Wat ik dacht toen hij mij gezwam verweet? „Ha, eigenlijk vond ik dat wel aardig. Hij liet zich ook eens gaan. Heel menselijk.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen