Gezonden & teruggeroepen

In Nederland zijn Teun en Gerdien Hakvoort modale burgers. Door hun verhuizing naar Guinee zullen ze een groot deel van hun comfort verliezen en tegelijk tot de rijken gaan behoren. Het is een van de consequenties van het gehoor geven aan de roep om uit te gaan naar Boké.
De advertenties van de Zending Gereformeerde Gemeenten voor een evangelist in het Guineese stadje lieten Hakvoort niet los, maar hij kon zich moeilijk voorstellen dat die taak voor hem was weggelegd. „Het werd mijn gebed of de Heere Zelf de weg wilde wijzen. Dat heeft Hij gedaan, door de prediking en door de ontmoeting met mensen die erop wezen dat de velden wit zijn om te oogsten.”
Begin 2015 sprak de automatiseringsspecialist voor het eerst met zijn vrouw, onderwijzeres van professie, over zijn verlangen. Haar reactie was er een van verbazing, daarna kwam de schrik. „Toen ik merkte dat het serieus was, is het ook voor mij een zaak van gebed geworden. Teun is geroepen, dat kan ik niet op die manier zeggen. Wel heeft de Heere me laten weten dat Hij met me zal zijn. Op moeilijke momenten en wanneer je tegen je eigen tekorten aan loopt, geeft dat steun. We ervaren ook veel meeleven uit de gemeente: praktisch en geestelijk.”
De wederzijdse ouders stelden ze in het begin van de sollicitatieprocedure al in kennis van hun voornemen. „Het leek ons goed om ze mee te nemen in het proces. We hadden nog twee sollicitatiegespreken, een medische test en een psychologische test te gaan.” Vooral de psychologische test was intensief. „Je moet honderden vragen beantwoorden. Soms heb je geen idee wat de ratio erachter is, maar uiteindelijk komt er iets uit waarin je jezelf wel herkent. In je sterke en je zwakke kanten. Gelukkig waren er bij ons geen rode vlaggen, zodat de sollicitatieprocedure kon worden voortgezet.”

Afleren
In september begonnen ze met het door de ZGG ontwikkelde opleidingstraject, verdeeld over vier terreinen: missiologie en theologie, taal en cultuur, ZGG en thuisfront en persoonlijke aspecten en veiligheid. Bij het Centre for Safety and Development in Amersfoort volgden ze een training voor het omgaan met onveilige situaties, van agressie tot een overval. „Heel boeiend, maar ook confronterend”, bekent Gerdien. „Als er iemand voor je staat te schreeuwen, doet dat wat, ook al weet je dat het een rollenspel is.”
Teun, die als softwarearchitect gewend was in teamverband te werken, miste vooral in het begin de mogelijkheid om met collega’s te overleggen. „Dat maakte me soms onzeker. Ik heb het gevoel dat ik vooral veel moet afleren. Vanuit het inloopcentrum van de Gereformeerde Gemeenten aan de Gouwstraat in Rotterdam doe ik mee aan evangelisatiewerk. Dan ontdek je hoe moeilijk het is om de kern van het christelijk geloof over te dragen aan mensen die niets van de Bijbel weten, en in totaal verschillende levensomstandigheden het Woord te laten spreken. Gelukkig is het de Heere Zelf Die harten verandert, al gebruikt Hij daar mensen voor.”
Bij de WEC, een organisatie voor pionierszending op verschillende continenten, volgde het echtpaar uit Woudenberg een cursus over de impact van een uitzending op kinderen. Troostend was voor Teun dat de docente, zelf een mission-kid, erop wees dat het voor God geen verrassing is als er kinderen meekomen. „Onze oudste is op een kinderlijke manier al heel concreet bezig met de gevolgen van het volgen van de Heere. Dat zijn mooie dingen.”

Taalstudie
Binnenkort begint de studie Frans aan een taalschool in Massy, net onder Parijs. „We schatten in dat we daarvoor driekwart jaar nodig hebben. Daarna zijn we gereed voor vertrek.” Voor de kinderen, in de leeftijd van 2 tot 8 jaar, zal de verhuizing naar Frankrijk waarschijnlijk de grootste overgang zijn. „Daar gaan de oudste twee naar een Franse school. In Guinee krijgen ze waarschijnlijk les van een Nederlandse onderwijsvrijwilliger.” Met de toekomstige collega’s in het West-Afrikaanse land is er zo nu en dan al mailcontact. Diverse gerepatrieerde werkers gaven het aankomende zendingsechtpaar inzicht in het denken en leven van gematigde moslims. Daarnaast volgden ze een cursus bij Evangelie & Moslims. „Het opleidingstraject is intensief maar ook geweldig mooi”, lacht Gerdien.
Tussen alle activiteiten door verdiept Teun zich in het leven van zendingspioniers. „Als mensen beweren dat we een hele beslissing hebben genomen, werkt het relativerend om iets te lezen over mannen zoals John Paton, die op de Nieuwe Hebriden heeft gewerkt. Ik zou het fijn vinden als mensen zeiden: ‘Dit is wat de Heere van de kerk vraagt, wat mooi dat jullie uitgezonden worden.’ Dat zou in zeker opzicht heel gewoon moeten zijn. Bijzonder waardevol vind ik het boek ‘Zending zonder franje’ van het hervormd-gereformeerde oud-zendingspredikant J. Kommers. Die geeft een eerlijk beeld. Ook zendingswerk gebeurt door mensen met zonden en gebreken.” Om daar beter op voorbereid te zijn, volgden ze bij Sjaak en Jacqueline van Kleef van Wycliffe Bijbelvertalers een training over het omgaan met conflicten op het zendingsveld, de belangrijkste reden van vroegtijdige terugkeer van zendingswerkers.

Vooroordelen
Naast alle inhoudelijke cursussen en trainingen moeten tal van praktische zaken worden geregeld, zoals de vaccinaties, het zoeken van huurders voor het huis en het aanstellen van een zaakwaarnemer. „Ervaringsdeskundigen hebben ons geadviseerd het huis aan te houden, als vertrouwd honk voor de kinderen. Ze worden losgescheurd uit hun veilige context en moeten in een nieuwe cultuur gaan wortelen. Dan is het waardevol als ze bij verlof kunnen terugkeren naar een bekende plek.”
Gerdien is bezig met een kritische beoordeling van de huisraad. „Spullen die we hebben bewaard met de gedachte ze wellicht ooit nodig te hebben, gaan nu weg. Dat kost me tot mijn verbazing weinig moeite. Ik denk niet dat ik op de lange termijn het westerse comfort erg zal missen. Waar ik tegenop zie, is de sociale omschakeling. Je komt in een totaal andere samenleving, waar je zonder familie en vrienden je weg moet zien te vinden. Tegelijk vind ik dat ook een uitdaging.”
Het belangrijkst is voor Teun de wetenschap dat ze het werk niet in eigen kracht hoeven te doen. „De vrucht van alle zendingsarbeid in Christus is gewaarborgd. ‘Het welbehagen des HEEREN zal door Zijn hand gelukkiglijk voortgaan’, zegt Jesaja. Dat geeft moed.”

Goed afhechten
Peter en Sofieke van Olst staan aan het begin van het proces in omgekeerde richting. Half april keerden ze terug uit Ecuador, waar Van Olst tien jaar lang voor de ZGG als evangelist en voorganger werkzaam was in een sloppenwijk van de stad Portoviejo. De impact van het verblijf in Latijns-Amerika kunnen ze nog moeilijk beoordelen. „Duidelijk is wel dat het iets met ons heeft gedaan”, stelt Peter vast. „Wat ik bij mezelf vooral merk, is dat ik in Ecuador soepeler leerde omgaan met verschillen tussen mensen en hun eigenaardigheden. We kregen daar met alle mogelijke figuren en situaties te maken.”
Veel vooroordelen sneuvelden. „Binnen de gereformeerde gezindte wordt wel gezegd dat alle mensen ten diepste gelijk zijn, maar in de praktijk plaatsen we ze toch graag in verschillende hokjes. In Ecuador ontbreken veel façades. De begrippen zonde, gebrokenheid en genade zijn daardoor voor mij nog meer een levende realiteit geworden.”
Sofieke, van origine maatschappelijk werkster, heeft de indruk dat ze door de extraverte Latijns-Amerikaanse cultuur opener is geworden. In Nederland is het weer zoeken naar de juiste houding. „Je weet niet goed meer wat hier het sociaal wenselijke gedrag is. Daardoor voel ik me soms wat onzeker.” Bovendien stonden de technologische ontwikkelingen niet stil. „We hadden in Ecuador op het laatst wifi, maar in Nederland is de digitale ontwikkeling veel verder voortgeschreden.”

Aardbeving
De kinderen, in de leeftijd van 6 tot 17 jaar, zaten in Portoviejo op een lokale school. De oudste twee combineerden het middelbaar onderwijs met afstandsonderwijs van IVIO-Wereldschool. Vanwege het belang van continuïteit in het zendingswerk gaf Van Olst twee en een half jaar geleden al aan in 2016 te willen repatriëren, mede voor de vervolgstudie van de oudste zoon. „Dat bood de ZGG de tijd om op zoek te gaan naar een opvolger. Wij zijn ons gaan richten op de terugkeer, om op een zorgvuldige manier afscheid te nemen. ‘Goed afhechten’, zoals Sofieke het noemt, is belangrijk voor de verwerking. Gedurende die jaren zijn we vergroeid geraakt met de gemeente. Die was voor ons een soort familie.”
Op afstand werd het eigen huis in Nederland, dat door Poolse arbeidsmigranten behoorlijk was uitgewoond, verkocht en een ander huis aangekocht. Het echtpaar uit Waddinxveen ervoer daarin de goede hand van God. „We hebben er in Ecuador meer oog voor gekregen dat de Heere ook voor de praktische dingen gebeden wil zijn.”
Tussen het vertrek uit Ecuador en de terugkeer naar Nederland hield het gezin twee weken vakantie in de Verenigde Staten. „Dat kunnen we elk repatriërend zendingsgezin aanbevelen. Na de dreun van het afscheid is het heerlijk om een poosje met je eigen gezin te zijn.” Terug in Nederland kregen ze weinig tijd om te acclimatiseren en te genieten van het eindverlof. Door de aardbeving in Ecuador werd ook Portoviejo zwaar getroffen. „Terwijl we hier bezig waren met de verhuizing en de aankoop van meubels, ontvingen we WhatsAppberichtjes van vrienden en bekenden uit Ecuador die op straat sliepen. Dat gooide het aanpassingsproces behoorlijk overhoop, ook bij de kinderen. Ze zochten behang voor hun nieuwe kamer uit en zagen op een foto hoe bij een vriendje een stuk van het huis was ingestort.”

De blik vooruit
Per 1 september gaat Van Olst voor een jaar op het bureau van de ZGG werken, onder meer voor het samenstellen van een publicatie over gereformeerd perspectief in de missiologie. In die periode kan hij in alle rust uitzien naar een structurele baan. Hij is ervan overtuigd dat de goede voorbereiding en nazorg de culturele en sociale omschakeling zowel bij het uitgaan als het terugkeren vergemakkelijken.
De mand met kaarten op tafel getuigt van het meeleven van vrienden, bekenden en gemeenteleden. „De eerste zondag na terugkeer heeft onze predikant ons kort toegesproken. Na de dienst was er de gelegenheid om ons in de grote zaal een hand te geven. Er wordt gewerkt aan een afsluitende gemeenteavond.”
Het gerepatrieerde zendingsechtpaar wil daarna de blik vooruit richten. „We hebben in Ecuador een goede tijd gehad”, licht Van Olst toe, „maar je moet niet in het verleden blijven hangen. Onze taak en roeping liggen nu weer in dit land en deze cultuur, met zijn eigenaardigheden. Ik werd gebeld door iemand die in verband met een zendingsavond van over vier weken informeerde welk psalmversje ik wilde laten zingen. Daar hebben we thuis hartelijk om gelachen. In Ecuador hadden we aan het begin van een gemeenteavond nog geen idee hoe die zou eindigen.”

Thuiskomen moeilijker dan gaan
Vanuit haar professie als psycholoog begeleidt Caroline Verboom de werkers van de Gereformeerde Zendingsbond in de fase van voorbereiding op de uitzending, de periode op het veld en de afbouwfase op vaderlandse bodem. Ze kan daarbij uit eigen ervaring putten. Tussen 1999 en 2006 woonde ze in Colombia en Mexico. Haar echtgenoot was als predikant verbonden aan een theologisch opleidingsinstituut, waar zij zelf ook les gaf.
Als ze terugblikt op de zendingsperiode, overheersen de positieve herinneringen. „We hebben veel geleerd van de christenen in Latijns-Amerika. Tegelijk realiseerden we ons dat we anders waren dan de mensen daar. Na terugkeer is dat gevoel nooit helemaal verdwenen. Je wordt ook niet meer helemaal Nederlander. Veel meer dan voor de uitzending besef ik een voorbijganger te zijn.”
Na de opheffing van het Hendrik Kramer Instituut, een opleidingscentrum voor zendingswerkers, ontwikkelde de GZB net als de ZGG een eigen opleidingstraject, op basis van vier leerlijnen: de eigen levenservaring waarmee mensen op weg gaan, het geloof waaruit ze ademen, de ander die ze ontmoeten en de context waarin ze gaan werken. De reflectie op deze vier punten wordt gedurende de uitzending voortgezet, door middel van coaching vanuit Nederland en intervisie en supervisie met collega’s ter plekke.

Flexibiliteit
Thuiskomen is vaak moeilijker dan gaan, weet Caroline Verboom. „Je vertrekt in het vertrouwen dat dit Gods wil is. Bij repatriëring ligt dat vaak minder duidelijk. Je keert terug naar een land dat je denkt te kennen, maar de ontwikkelingen hebben daar niet stilgestaan. Je bent zelf ook anders geworden. Daar komt bij dat veel zendingswerkers op het veld een leidende positie hebben gehad. Het valt niet mee om je dan weer te voegen in een organisatie of zelfs geen werk te kunnen vinden.”
Belangrijke eigenschappen voor zendingswerk zijn inlevingsvermogen en flexibiliteit. „Als een uitzending op een teleurstelling uitloopt, is er vrijwel altijd sprake van een combinatie van factoren. Bijvoorbeeld een naïef beeld van zending, het misverstaan van de cultuur, spanningen binnen de organisatie, lichamelijke uitputting... Als zendende organisatie moet je doen wat je kunt om problemen te voorkomen, maar de belangrijkste verantwoordelijkheid ligt bij de mensen zelf.”
De psychologe van de GZB vindt het niet wenselijk dat aankomende werkers voor uitzending een oriëntatiebezoek aan het land brengen. „Dat kan een te rooskleurig of juist een te somber beeld geven.” Veel belangrijker dan bekendheid met het land zijn een stabiele persoonlijkheid en thuissituatie. „Wij werken niet met teams, dus onze werkers kunnen niet terugvallen op een netwerk van landgenoten. Dat heeft overigens ook voordelen, met name voor de integratie in de lokale context.”

Expertise
De begeleiding na terugkeer besteedt de GZB voor een groot deel uit aan een externe organisatie. „Omdat we het belangrijk vinden dat mensen in het debriefingstraject zaken open aan de orde kunnen stellen. Zo nodig bemiddelen we wel in het zoeken naar werk. Het proces van verwerking en inburgering verloopt soepeler als mensen arbeidsperspectief hebben.”
De begeleiding van de kinderen vraagt specifieke aandacht. De impact van de terugkeer op hen wordt doorgaans onderschat. „Je ziet vaak dat zowel de ouders als de kinderen de draad enthousiast oppakken en na een halfjaar een terugslag krijgen. Door heimwee naar het zendingsland, gevoelens van vervreemding in het thuisland en de moeite van kinderen om te aarden. Dan ga je als ouders de balans opmaken. Wat heb ik ze aangedaan? Was het werk dat ik heb verricht dit waard? We zijn in Nederland gewend om de dingen cijfermatig te onderbouwen, maar het effect van zendingswerk kun je vaak moeilijk meten.”
Meer dan vroeger betrekt de GZB teruggekeerde werkers bij verschillende vormen van voorlichting. „Dat is voor ons waardevol, want ze hebben een schat aan expertise. Omgekeerd helpt het gerepatrieerde werkers in het terugkeerproces.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen